(709)

lęuzynarodowe stosunki polityczne

lansowanego przez cywilizację Zachodu konsumpcjonizmu powodującego morali| destrukcję; 8) rosnąca nietolerancja wobec innych wyznań; 9) przybierający na s| le antyamerykanizm utożsamiający Stany Zjednoczone z siłami zmierzającymi zniszczenia islamu, propagowany między innymi w środkach masowego przekaz! (na przykład przez telewigę Al-Dżazira czy utworzoną przez Hezbollah libański telewizję Al-Manar).

Fundamentalizm islamski nie stworzył jednej spójnej koncepcji, niemniej w prąf cach wielu jego propagatorów i ideologów można znaleźć pewne elementy wspólne! pozwalające — przynajmniej w Zarysie — przedstawić główne założenia tego nurt^ religijnego. Said Kutb, jeden z głównych przedstawicieli i intelektualnych przywód-jr ców ruchu, w swej wykładni programowej, za jaką uważa się jego pracę MlestcĘi nes, napisał: „Społeczeństwo muzułmańskie musi powrócić do swych korzeni, aby! islam mógł ponownie stać się wiodącą siłą na świecie”¹. Według Kutba kończący; się czas dominacji Zachodu znamionowało wypalanie się jego sił i żywotnych idei; gwarantujących mu globalne przywództwo. W podobnym tonie wypowiadał się Abą Al-Mawdudi, dla którego islam oznaczający podporządkowanie się prawom Bogą| jest jedyną odpowiedzią wobec świeckich dekadenckich modeli państwa i społeczeń?§ stwa. Państwo islamskie to państwo teodemokracji, w której człowiek jest przedstaA wicielem Boga²*.

Zasadniczą cechą fundamentalizmu jest zatem propozycja zbudowania ładą| społeczno-politycznego opartego na Koranie i prawie szariatu, a instytucji państwa;;: na muzułmańskich normach i instytucjach społecznych. Lansując ideę powrotu dq| „wieku złotego”, fundamentaliści wskazują drogę własnych przemian, spoglądając;'! tym samym w przeszłość, która — gloryfikowana — staje się wzorem dla przyszłości.;'' Odzwierciedlała to przedstawiona przez libijskiego przywódcę Muammara Kadafie-go koncepcja budowy „kwitnącego społeczeństwa w oparciu o islam”, odrzucająca! zarówno propozycje ideologii zachodnich, jak i nurtów lewicowych.

Przeciwko czemu zatem występuje fundamentalizm islamski? Jednym z podstawowych motywów jest odejście od Boga i skierowanie myśli ku dżahilii (bał- j wochwalstwu), które oznacza powrót do czasów arabskiej ignorancji z czasów przedislamskich³. Wszechobecność dżahilii jest, według Kutba, wynikiem dominacji Zachodu, któremu przeciwstawić można wysokie standardy moralne oparte na religijnych dogmatach.

Z fundamentalizmem nieodłącznie związane jest również słowo dżihad oznaczające świętą wojnę przeciwko złu. Niemniej to właśnie współczesne ruchy ekstremistyczne wplotły go w kontekst międzycywilizacyjnej konfrontacji. Z analizy przedstawionej przez Avishaie Margalita i lana Burumę wynika, że:

W& [•••] ofiara z życia ludzkiego nie należy do tradycji islamu. Świętą wojnę ze złem uważano za 5jś;łL uzasadnione przedsięwzięcie, a wiernym, którzy ponosili największą ofiarę, obiecywano nie-biańskie rozkosze. [...] Jednakże idea, że działający na własną rękę terrorysta wstąpi do raju jak męczennik za zamordowanie grupy niewinnych cywilów, jest nowoczesnym wynalazkiem, który przeraziłby dawnych muzułmanów".

Dżihad oderwany od religijnego kontekstu staje się więc narzędziem w rękach : . politycznych ideologów umiejętnie łączących go z tradycją religijną

Podobnie też przedstawia się kwestia muzułmańskiego męczennika (szahida), i którego śmierć w walce ze dem musi mieć znamiona czystego, pozbawionego ego-t izmu oddania sprawie, gdyżislam nie jest i nigdy nie był kultem śmierci^{4 5}.

Dżahilija, dżihad i szahid to terminy odnoszące się do taktyki fundamentalistycz-nych ruchów muzułmańskich pragnących zmotywować islamskie społeczeństwa do budowy lepszej przyszłości opartej na własnych wartościach i wzorcach. Wciąż jednak największym problemem pozostaje kwestia realizacji tych postulatów niezwykle chętnie wpisywanych w kontekst czysto polityczny.

Przykłady ruchów i partii politycznych. Emanacją fundamentalizmu nie są jedynie działania terrorystyczne, stosowane zresztą przez różnego rodzaju ugrupowania, ale konkretne ruchy społeczne i partie polityczne uosabiające całe spektrum sceny politycznej - od realizujących swoje cele w ramach istniejącego systemu politycznego, jak na przykład Turecka Partia Sprawiedliwości i Rozwoju, po radykalne ruchy postulujące przejęcie władzy i budowę teodemokracji, jak na przykład egipski Islamski Dżihad. Spośród islamskich radykalnych ruchów politycznych największe wpływy i znaczenie mają: wspierany przez Iran Hezbollah, który zajmuje silną pozycję na libańskiej scenie politycznej, postulując stworzenie islamskiego państwa, działający w Egipcie Bracia Muzułmańscy, ortodoksyjny ruch religijny Wahabitów w Arabii Saudyjskiej i w Katarze oraz Al-Kaida. Niektóre z legalnie działających organizacji politycznych zdołały nawet uzyskać władzę w drodze demokratycznych procedur, jak na przykład Front Ocalenia Algierii, który rozpoczął wojnę z państwem po unieważnieniu w 1992 r. przez rząd wyników wyborów.

4undamentali^f!.ozna6^^dsięttftymanle?s!ę>^sąda>idoginątów;vpr^ipujęj<|iaj(2ęfciejfp9stać' .relipjoąrmożc wystĘppwaS jako■fundąmentalizm hincluistyęzny, chrześcijański,rzydojyskti-a nawet przybrać postać tzw efnofiindatnentalamu charakterystycznego dla Bałkanów; Robert Borkowski: iideoldgówia^fli$ 'przyczynę laytytów

uważają odejście *półetzfei«itw od prawdwiary i zatracenie tożsamości ku!torowej:opartej o rodzimą] Benjamin Barheri fundamentalizrn jest narzędziem i ideologią spolęcznąbędącą reakcją na procesy

1

ⁿ Said Qutb, Milestones, http://www.kalaraullah.com/Books/MILESTONES.pdf

2

“ Abu Al-Mawdudi, Towords Understanding of the Qur’an, The Islamie Foundation 2Ó06.

3

” A. Margał it, I. Buriana, Okcydentalizm. Zachód w oczach wrogów, Kraków 2004, s. 116.

4

Ibidem, s. 72.

5

^M Ibidem.