~LWF0010

Sakralny charakter tliingu jest też powszechnie uznawany przez religioznawstwo germańskie. Według sądów najczęściej wypowiadanych do powstania zgromadzenia ludowego dojść miało w ogóle w związku z publicznymi uroczystościami religijnymi. Szczególnie wyraźne zespolenie czynności kultowych i prawnych miało nastąpić w Islandii. Na wyspie tej kaplan-gódi przejął jakoby funkcję przewodniczącego na wiecu.

Rola religii w życiu społecznym zaznaczać się miała szczególnie wyraźnie poprzez sakralny charakter władzy królewskiej. Polegać on miał na wierze w boskie pochodzenie protoplastów rodów królewskich. Dzięki boskim antenatom oraz spełnianym przez siebie czynnościom kultowym król miał jakoby przysparzać podwładnym wszelkiej pomyślności. W szczególności zaś miała istnieć w Skandynawii wiara, iż jest on źródłem powszechnego urodzaju, pomyślnych połowów i powodzenia w wyprawach wojennych.

Jaką treść wiązali przytaczani i nie przytaczani autorzy z faktem, uznawanym przez nich, tak wszechstronnego wpływu religii na życie społeczne?

Odpowiedź na to pytanie jest całkowicie jednoznaczna. Dominowanie religii w życiu społecznym jest uważane za zasadniczy czynnik, który gwarantował poszanowanie istniejących praw i zwyczajów. Ponieważ zaś zwyczaje te i prawa, zgodnie z przekonaniem naszych uczonych, nie wyrażały interesów żadnej określonej grupy lub warstwy społecznej, lecz stały na straży ogólnego porządku społecznego, ingerując w wypadku jego naruszenia właśnie w interesach ogółu, religia była przeto czynnikiem, który przy pomocy dodatkowych, sakralnych sankcji zabezpieczał ten porządek.

Tak np. jeden z rzeczników poglądu o sakralnym charakterze władzy królewskiej, autor kilku prac na ten temat, O. Hófler, tak rozumiał publiczne skutki uznawania przez Germanów takiego właśnie charakteru tej władzy. Była ona według niego czynnikiem wiążącym społeczeństwo i „gdziekolwiek tego rodzaju powiązanie społeczeństwa i jego przywódców do świętych mocy było poważne..., tam oznaczało ono samopodporząd-kowanie się tego społeczeństwa wyższemu, ogarniającemu [wszystko] porządkowi*⁴¹⁹. Znany norweski filolog, wymieniany już wyżej M. Olsen, bardzo czynny również i w religioznawstwie, analizując treść powiedzenia „kraj ma być zajmowany [lub uprawiana ziemia] zgodnie z zasadami prawa⁴⁴, które weszło jako motto do kilku skandynawskich zwodów prawnych, doszedł do wniosku, że jedność religijna społeczeństwa, gorliwe spełnianie ofiar, budowa świątyń bogom były czynnikiem gwarantującym temu społeczeństwu! — według powszechnie panujących wierzeń przedchrześcijańskich jeszcze Normanów — pomyślność i pokój²⁰.

*

Czy źródła, które stoją do dyspozycji uczonych, usprawiedliwiają w rzeczywistości stawianie przytoczonych tez o poziomie kulturowym religii Normanów i o jej dominującym wpływie na życie społeczne?

Udzielenie odpowiedzi na tak formułowane pytanie postuluje przede wszystkim konieczność zastanowienia się nad stosunkiem źródeł do faktów, które mamy na ich podstawie badać.

Z zapowiedzianego wyżej charakteru naszej pracy wynika, że interesować nas będzie mechanizm powstawania i społecznego oddziaływania zjawisk religijnych,

¹⁹    O. Hofler, Germanisches 8akrallcónigtum, Der Uunenstein von Rok und die germanische Indwidualweihe, B. I, Tubingeri 1952, s. XII.

²⁰    M. Olsen, Med lęgum skal land byggja, „Maal og Minne“, Norske studier utgitt av Bymaals-Lagęt, Oslo 1946, s. 75—88.

23