~LWF0029 (3)

60

Yggdrasilł stoi, ale prastare

Drzewo drżąc jęczy. Olbrzym jest wolny;

Wszyscy na drodze śmierci, przerażeni,

Czekają, aż Surtr krewnych pochłonie (Vsp. 47).

Czy Yggdrasilł przetrwa, trudno powiedzieć. Jak pamiętamy, Grimnismal (35) podkreśla starzenie się drzewa. W Fjolvinnsmal (20) powiada się jednak, że drzewa Mimameidr nie zniszczy ani ogień, ani żelazo. Jeśli pieśń ma tu na myśli ogień Surta i bitwę na polu Vigridr, może to oznaczać, że drzewo mimo wszystko przetrwa. Wreszcie pojawiają się wrogowie bogów;

Hrymr nadciąga ze wschodu, tarczę lipową trzyma.

Jormungandr się wije w szale Olbrzyma,

Wąż wzbija fale; a orzeł skrzeczy I szarpie trupy. Naglfar nadpływa.

Okręt płynie ze wschodu, lud z Muspellu Płynie, a Loki stoi za sterem;

Jedzie moc głupców, wszyscy z Frekim [FenriremJ,

Bylepta brat [= Loki] stoi na ich czele (Vsp. 51-52).

Od południa natomiast nadchodzi ze swoim ognistym mieczem Surtr (Vsp. 52).

By lepiej zrozumieć te strofy, warto sięgnąć do opisu tego samego epizodu u Snorriego (Gylf51):

Wilk Fenrir stał się wolny. Wtedy Ocean zalał lądy, a to dlatego, że Midgardsorm wpadł w furię Olbrzyma, co spowodowało powódź. Stało się też, że ruszył Naglfar, okręt, który nazywa się lak, gdyż zrobiony jest z paznokci zmarłych ludzi.

Dlatego, wyjaśnia Snorri, jeśli ktoś umrze z długimi paznokciami, nie należy mu ich obcinać, by nie przyspieszać powstania statku, którego przybycie i ludzie i bogowie chcieliby jak najdłużej odwlec. Naglfar był więc przede wszystkim statkiem zmarłych¹. „Hrymr nazywa się Olbrzym, który steruje Naglfa-rim”. Snorri rozmija się tu więc z opisem w Voluspa, gdzie za sterem statku widzimy Lokiego. „Wilk Fenrir idzie z rozwartą paszczą, od dołu kąsa ziemię, a od góry niebiosa (...), ognie płoną w jego oczach i nosie”. Do pogrążonego w bojowym szale Fenrira dołącza Midgardsorm. W tym zamieszaniu pękają niebiosa (klofnar himinn), o czym wspomina i Yoluspa (52). Snorri w swoim zamiłowaniu do porządkowania mitów dokonuje teraz kolejnej poprawki i synów Muspellu, wiązanych zawsze z Surtem i południem, nie wiedzieć czemu wmieszanych przez Voluspa do rzeszy ciągnących ze wschodu Olbrzymów, umieszcza na właściwszym miejscu.

Jadą synowie Muspellu, Surtr jedzie pierwszy, przed nim i za nim ognie płoną, a jego miecz świeci jaśniej niż słońce. Ale, gdy wjechali na most Bifrost ten się załamał, jak wyżej powiedziano. Mu-spellczycy ruszyli naprzód na błonie, które nazywa się Vigridr, tam przybyli wilk Fenrir i Midgardsorm, przybyli też Loki i Hrymr, a z nim wszyscy Hrimthursowie, podczas gdy Lokicmu towarzyszyli wszyscy z Helu.

W ten sposób dochodzimy na plac boju, który mianem Vigridr nazywa już Vafthrudnismal (18). Tam Odyn polegnie walcząc z Fenrirem, lecz pomści go syn Widar, który zabije wilka. Thor zabije Midgardsorma, lecz po przejściu dziewięciu kroków umrze od jego zatrutego jadem oddechu. Frej zginie w walce z Surtem, gdyż zabraknie mu w decydującej chwili miecza, który oddał Skirni-rowi podczas swych zalotów do Olbrzymki Gerdy. Tyr zabije Garma, a Heim-dall Lokiego, lecz obaj przy tym zginą. W tych pojedynkach biją się na ogół ze sobą starzy wrogowie, dla których to ostatnie spotkanie nie jest z reguły pierwszym. Jedynie Tyr, któremu Fenrir odgryzł rękę, trafia na innego przeciwnika. Bogów wspomagać będą einherjar, czyli polegli wojownicy i ich wodzowie, ludzie powołani z pól boju przez Walkirie Odyna do Walhalli, gdzie czekając na tę chwilę, ćwiczą się w walce i ucztują (Vfm. 41).

Voluspa (53-56) tak opisuje ostatni bój bogów:

Drugie nadchodzi dla Hlin [= FriggJ nieszczęście,

Gdy Odyn wyrusza, by walczyć z Wilkiem;

Błyszczący Beli [= Frej] poległ z rąk Suita;

I tak Frigg musi znów popaść w rozpacz.

Przybywa wielki Widar, syn Sigfódra [= Odyna],

By zabić zwierza, trupów pożercę;

Miecz wbija Fenrirowi, synowi Hvedrunga Wprost w serce, tak syn pomścił ojca.

Przybywał sławny syn Hlodyny [Thor],

Biegł syn Odyna, aby z Wilkiem walczyć;

Zabił on w szale strażnika Midgardu [Midgardsorma],

Muszą ludzie wszyscy opuścić swe domy.

Uszedł dziewięć kroków syn Fjorgyny [Thor]

Pochylony i jadem gada zlany.

Nie wszystko w tych wersach, słabo zachowanych², jest w pełni zrozumiałe. Strofa mówiąca o śmierci Thora przetrwała zresztą w nie najlepszym stanie.

13).

1

Opowieść o zbudowaniu statku Naglfar z nieobciętych paznokci zmarłych opiera się tu zapewne na ludowej etymologii jego nazwy, etymologia naukowa wywodzi ją od gockiego naus (zmarły), por. greckie nekus (zwłoki), nazwa statku oznaczała więc statek zmarłych, tak R. Simek 1995,286.

2

Pomijam tu źle zachowaną strofę 55H mówiącą o dalszej części boju Widara (Edda 1962,