~LWF0045 (4)

dzili się właśnie spośród wychodźców ze Skandynawii. Legenda o „zaproszeniu Waregów” na Ruś -nie jest najzupełniej -wiarygodna, być może legendarna jest też postać Ruryka. Lecz pierwsi ze znanych nam książąt, których siedzibami były Nowogród Wielki i Kijów — Oleg, Igor, Olga — oraz część ich otoczenia i drużynników stanowili z pewnością Skandynawowie. O niewątpliwie skandynawskim pochodzeniu wielu drużynników i kupców spośród zaufanych księcia świadczą ich imiona zapisane w umowach Igora i Olega zawartych w latach 911 i 944 z cesarzami bizantyjskimi.

Pochodzenia skandynawskiego są nazwy niektórych porohów na Dnieprze, wymieniane przez cesarza Konstantyna VII Porfiro gen etę (zmarłego w 959 r.) w dziele O zarzą-dzaniu państwem. Raz jeszcze uwypukla to znaczenie szlaku dnieprzańskiego dla Skandynawów. Jednakże badania toponomastyczne dowiodły stosunkowo nieznacznej liczebności Skandynawów na Rusi, niewielkiej zwłaszcza w zestawieniu z danymi toponomastyki odnoszącymi się do Wysp Brytyjskich, gdzie istnieje mnóstwo nazw geograficznych o rodowodzie skandynawskim. Przedmioty należące do normańskich kupców i wojowników odnaleziono w Kijowie, Czernihowie, Gniezdowie, w pobliżu Jarosławia d w starej Ładodze, to znaczy w głównych wówczas grodach lub w ich okolicach. Widocznie drużynnicy otrzymywali czasem od księcia warownie, w których koncentrował się handel. Tutaj wnoszono pogłówne, płacone przez miejscową ludność na utrzymanie księcia i jego drużyny. W X stuleciu ta forma powinności na rzecz księcia, zgodnie zresztą z opisem zawartym w kronikach ruskich oraz dziele Konstantyna Porfirogenety, była odpowiednikiem staroskandynawskiej daniny na utrzymanie konunga i jego drużyny — veicla. Według źródeł pogłówne, oparte na ścisłych „zadaniach” oraz związane z systemem „pogo-stów”, wprowadzono za panowania Olgi. Fakt, iż ten właśnie system „karmienia” był rozpowszechniony zarówno na Rusi, jak i w krajach skandynawskich, jest jeszcze jednym dowodem mniej więcej identycznego stadium rozwoju społeczno-ekonomicznego i podobieństwa warunków życia w Skandynawii i na Rusi w owym czasie.

Mimo iż przybysze ze Skandynawii odegrali istotną rolę w umocnieniu władzy książęcej i związanych z nią instytucji, to jednak nie oni stworzyli podstawy państwa sta-roruskiego. W wyniku normańskiej ekspansji, przypadającej na ten właśnie okres, przybysze ze Szwecji zdobyli władzę w Nowogrodzie Wielkim, a następnie w Kijowie,, i stali się uczestnikami zachodzących tu procesów społeczno-ekonomicznych. Przeciw przypisywaniu Normanom zbyt dużej roli w dziele 'tworzenia staroruskiego państwa przemawia między innymi okoliczność, iż przybysze ze Szwecji, stanowiący -zaledwie znikomą grupę w masie -ludności słowiańskiej, rychło się asymilowali. Już syn Olgi nosił słowiańskie imię Swiatosław. Warto zaznaczyć, że traktaty Rusi ,z Cesarstwem Bizantyjskim były sporządzane w języku greckim oraz słowiańskim. Piśmiennictwo, prawo i kultura starożytnej Rusi są słowiańskie, inie zaś sk and y n a w.s k i e.

Kijowski dwór książęcy w XI stuleciu utrzymywał ścisłe kontakty z konungami Skandynawii. Często przedstawiciele kijowskiej dynastii Ruryka zawierali związki małżeńskie ze skandynawskimi władcami, często też ci ostatni, zagrożeni na skutek waśni wewnętrznych w ich ojczyźnie, szukali poparcia lub schronienia w Nowogrodzie Wielkim i Kijowie. Włodzimierz, syn Swiatosława, oraz Jarosław Mądry posługiwali się drużyną Waregów, zaproszoną przez nich ze Skandynawii.

Źródła pisane zawierające wiadomości o Normanach na Rusi są kontrowersyjne, a liczne z nich odznaczają się tendencyjnością; pochodzą też one z okresu późniejszego. Ale źródła współczesne epoce wikingów również nie dają całkowicie jasnego obrazu.⁶¹ Badania materiałów archeologicznych wszakże potwierdzają opinię o nieznacznej roli Waregów w historii państwa staroruskiego. Odnaleziono •wiele przedmiotów pochodzenia skandynawskiego, uzbro-jeniie i ozdoby, ma traf i ono jednak na niewiele bezspornie .skandynawskich grobów w rozkopanych -kurhanach. Nie ma więc uzasadnienia twierdzenie szwedzkich historyków o skolonizowaniu przez Skandynawów północnych obszarów -dawnej Rusi.⁶²

95