~LWF0148

298

Dziewięć córek Aegira i Ran uosabia fale morskie. Ich postacie znane były skaldom (M. Kristensen 1930-1931, 71). Według Snorriego (Skaldskap. 25 i 61), przywołującego odpowiednie fragmenty ich pieśni, były nimi: Himinglefa (błyszcząca jak niebiosa), Blodughadda (o krwawych włosach), Hefring (wznosząca się), Dufa, Udr, Hronn, Bylgja, Bara (wszytkie te imiona są synonimami fali) oraz Kolga (zimna). W innym miejscu zamiast Bary pojawia się u niego Drofn, a w cytowanych fragmentach poezji inne jeszcze imiona.

Nigdzie nie słyszymy, by kiedykolwiek lub w jakichkolwiek okolicznościach Aegir znalazł się z bogami w konflikcie. Należy do grupy Olbrzymów i Olbrzymek, o których sądzi się, że uznawano ich pierwotnie za bogów i dopiero w trakcie przemian skandynawskiej religii zaliczony został do Olbrzymów. Uderza jego podobieństwo do Njorda, tak jak Aegir wiązanego z morzem, obfitością i bogactwem.

11.1.2. Mimir

Podobną istotą był Mimir, albo bóg, albo Olbrzym, a na pewno jedyna w nordyckim panteonie postać płci męskiej wyraźnie powiązana z wiedzą

0    przeznaczeniu i z jego kształtowaniem. Mimir to osoba dość zagadkowa. U Germanów na kontynencie istniał mit o kowalu tegoż imienia. W Thidreks sadze kowal Mimi jest bratem Reginna (L.P. Słupecki 2002, 193), Na ogół jednak Minii wyłączany jest z rozważań nad postacią Mimira, niekoniecznie słusznie (J. de Vries 1956, 245-248). Snorri Struluson (Ynglinga saga 4) zaliczył Mimira do Asów¹, ale wszystkie thulur wymieniają go wśród Olbrzymów. Według Ed-dy Snorriego (Gylf 15) źródło przeznaczenia w świecie Olbrzymów nazywa się Mimisbrunnr. Imię Mimira pojawia się aż w trzech formach jako Mimi, Mimr

1    Mimir, i dlatego Jan de Vries pomijając całkowicie kontynentalny wątek Mi-miego jako kowala chciał wydzielić dwa mity: jeden o Miniisbrunn, związany z postacią Mimira, i drugi mówiący o głowie Olbrzyma imieniem Mimr. Ale Jacqueline Simpson (1962-1965, 41-53) odwołując się do zachowanego w mitologii celtyckiej wątku głowy głoszącej wyrocznie, przechowywanej w studni lub źródle, dowiodła, że jest to jeden mit. Nie da się jednak zaprzeczyć, że w dostępnej nam postaci otrzymujemy go w dwóch rozbieżnych wersjach. Jedna mówi o zdobyciu przez Odyna zdolności jasnowidzenia, którą dał mu łyk miodu z Mimisbrunnr, otrzymany w zamian z oko zostawione jako zastaw w źródle. Tenże Mimir pije codziennie ze swego źródła miód, czerpiąc go rogiem Gjall-horn (Vsp. 28; Gylf 15). W tej wersji Odyn na początku ragnarók zasięga rady u źródła Mimira (Gylf 51). Druga wersja mitu mówi o pozbawieniu Mimira głowy (Ynglinga saga 4), którą Odyn przechowuje i nosi ze sobą, a ta udziela mu wiedzy o wszystkim, co dzieje się we wszystkich światach (Ynglinga saga 7). W tej wersji Odyn na początku ragnarók „rozmawia z głową Mimira” (Vsp. 46). Tym, co w obu wersjach pozostaje niezmienne, jest mocny związek łączący Mimira i Odyna (F.-X. Dillmann 2002, 42). Motyw ten znali już skaldowie z X wieku, Egil Skalla-Grimsson (Sonatorrek 23) i Volu-Steinn (Skj. BI, 93) używający kenningu Mims vinr („przyjaciel Mimira”) oznaczającego Odyna. Za Egi-lem przytacza go Snorri (Skaldskap. 2).

Mimir był więc panem Mimisbrunn, źródła z miodem z którego czerpał swą mądrość, pijąc zeń ów trunek rogiem Gjallhorn, tym samym, w który zadmie Heimdall, by ostrzec bogów przed nadciągającym ragnarók. Odyn za prawo czerpania ze źródła wiedzy oddał Mimirowi w zastaw swoje oko, a Heimdall, jak sądzimy, ucho². Jeśli uwzględnimy przywołane przez J. Simpson analogie celtyckie, to należy uznać, że spoczęła w nim także i głowa samego Mimira. W Voluspa (46) wspomina się też, że w chwili przerażenia przed ragnarók, gdy Heimdall już zadął w róg, Odyn będzie szukał porady u głowy Mimira. Snorri Sturluson (Gylf 51) nie wspominając o głowie, lokuje ten sam epizod u źródła Mimira, pisząc: „Wtedy Odyn pojedzie do Mimisbrunn zasięgnąć rady u Mimira co do siebie i swoich”. Są to wiadomości sprzeczne. By rozwiązać zagadkę tej rozbieżności uznać można, że w jakiejś wersji mitu ucięta głowa Mimira znalazła się w źródle z miodem razem z okiem Odyna i uchem Heimdalla. Dlatego Odyn, by zasięgnąć rady głowy Mimira, musiał udać się do jego źródła. Sprzeczny z taką interpretacją motyw zachowania przy życiu uciętej głowy Mimira dzięki magii i ziołom jest właściwy jedynie dla Ynglinga sagi Snorriego, co może wskazywać, że był on jego własną reinterpretacją zajmującego nas motywu. Zauważyć tu jednak trzeba, że w Volsa thattr gospodyni w podobny sposób zachowuje przy życiu volsi.

W Sigrdrifumal (14) wspomina się o udziale głowy Mimira w przekazaniu Odynowi tajników wiedzy run:

Na górze stał [Odyn]

Z ostrzami Brimira³

1

Tak też ostatnio interpretuje jego postać J.P. Schj0dt 1991, 316, przyp. 7.

2

   Patrz wyżej, s. 226.

3

   Brimir jest innym określeniem praolbr/yma Ymira (R. Simek 1995, 59).