page0175

171

fale morskie zdołały oderwać blok skalny, mający 320 m.^s masy i wraz ze sztabami żelaznemi oraz masą betonową rzuciły w morze na odległość 15 m., to przykłady te mogą nam dać próbkę zniszczenia, jakie się dzieje u wybrzeży morskich. Szczęściem jest dla skał nadmorskich, jeżeli mają skłon podany ku morzu, bo woda wdziera się na ich płaskie powierzchnie, a spływając ku morzu tamuje rozpęd bałwanów i ich siłę niszczącą. Lecz jeżeli skały mają upad skierowany w stronę lądu, nie długo mogą się opierać działaniu wody, która w swej robocie destrukcyjnej znajduje sprzymierzeńca w czynnikach chemicznych, jak sole, dwutlenek węgla i tlen; pod ich wpływem materyał skalny ulega rozkładowi, wody przez to wżerają się coraz głębiej w skały nadbrzeżne żłobiąc w nich jamy nieraz bardzo obszerne. Także i świat organiczny, jak mięczaki, robaki, jeżowce, gąbki toczą skały odsłaniając wietrzeniu i skutkom wody morskiej powierzchnie coraz rozleglejsze. Rzecz jasna, że wpływ niszczący mórz zależy nie tylko od siły ich bałwanów, od kierunku skłonu skał i od rodzaju żyjątek morskich ale w wielkiej mierze od rodzaju budowy skał nadbrzeżnych. Jeżeli skały te są piaskowcami lub posiadają budowę nie jednorodną, ziarnistą, skutek zniszczenia będzie o wiele prędszy i znaczniejszy, aniżeli wówczas, gdy woda musi rozmulać i kruszyć skały twarde, lite. Wobec takich skutków działania wód morskich, ulega linia wybrzeży morskich zmianom ustawicznym, bo z jednej strony morza wrzynają się coraz głębiej w ląd stały, z drugiej zaś rzeki nanoszą do mórz wiele materyału stałego z kontynentu, tworzą nasypiska, delty, i zmuszają morze do usuwania się od lądu stałego¹).

§ 29. Znaczenie geologiczne lodu i lodowców.

Wszyscy dobrze wiedzą o tern, iż woda przy przejściu w stan stały, w lód, rozszerza się, a ta jej właściwość pozwala nam odrazu odgadnąć, jaką rolę w przyrodzie odgrywa woda jako lód. Z jednej tedy strony ścięta pod wpływem mrozu w lód tworzy sobie ona z niego wał ochronny przed zamarzaniem coraz głębszem i w ten sposób chroni żyjątka wodne

*) For. M. P. Rudzki Fizyka ziemi j. w. str. 322—339.

http://rcin.org.pl