page0181

171

Spirytualizm.

Wiadomo nam, że spirytualizm jest doktryną, której głównym celem jest podnieść godność człowieka, przyznając mu własności wyższe nad własności materyi. W spirytualizmie spotykamy nieustannie pojęcie wyższości i niższości, pojęte nie-tylko w znaczeniu umysłowem ale także w znaczeniu wartości moralnej.

Zauważymy też, jako skutek poprzedniej zasady, że spirytualista nie ogranicza się do zaprzeczania idei zwykłego swego przeciwnika, materya-listy, nie tylko uważa je za fałszywe, ale za niebezpieczne i oburza się na nie; niektórzy naiwnie przyznają, że twardo stoją przy pewnych zasadach, bo boją się popaść w materyalizm. Widzę jeszcze w tym systemacie bardzo naturalną zgrozę śmierci, która u tylu ludzi, do których i ja należę, wzbudza nienawiść i wstręt. Spirytualista buntuje się przeciwko perspektywie ostatecznego unicestwienia myśli, i przyjęty przezeń systemat w znacznej części tłomaczy się jako wysiłek ku nieśmiertelności.

Wysiłek ten doprowadził do teoryi o dwóch substancyach, duszy i ciele, jak najbardziej sobie przeciwstawnych. Dusza nie ma źródła swego w ciele, nie bierze z ciała żadnej ze swych własności, jest substancyą stworzoną w zupełnej od ciała niezależności; dusza ta, z istoty swojej niema nic wspólnego z materyą. Istotą duszy, mówi Kartezyusz, jest myśl; istotą ciała

http://rcin.org.pl