page0164

160

nia skorupy i jej rozrywania. Suess jest przekonany, źe przyczyną pierwszą wybuchów są dyslokacye skorupy, które wyciskają magmę, zawartą w rozpadlinach; potwierdzenie swego poglądu widzi on w tym fakcie, iż w niektórych miejscach jak np. w Ameryce południowej wulkany są ułożone szeregami; w tym razie linia wulkanów zdradza owe rozpadliny i jary, które się potwmrzyły w czasie podnoszenia się nad poziom pasma Kordylierów.

Niedługo jednak potem wskazano przeciw opinii Suessa na fakt istnienia lakkolitów (dosłownie: kamienie cysternowe); są to masy trachitu kopulaste lub bochenkowate, tkwiące pomiędzy warstwami skał osadowych, a które jednak nie przedostały się na wierzch, i tylko wskutek denudacyi, przez wodę dokonanej, odkryć można ich istnienie. Podniesiono również i ten zarzut, że wobec ciśnienia wielkiego, pod jakiem zostają masy skalne nawet w odległości niewielkiej od powierzchni, szczeliny owe nie mogą być otwarte, a nic nie przemawia za tern, jakoby miały służyć podczas długich okresów za drogę wygodną, po której lawa miała się wylewać.

Głównie atoli A. Stiibel*) i W. Branca²) przeprowadzili dowód, że wulkany Ekwadoru zupełnie nie spoczywają na rozpadlinach, wypełnionych lawą roztopioną. Stiibel obiera za punkt wyjścia swych poglądów na istotę wulkanizmu stan ziemi ognisto-płynny jako pierwotny; wskutek oziębiania powierzchni kuli ziemskiej utworzyła się skorupa cienka, która nieraz ulegała prężności gazów, a przez szczeliny i spękania wylewała się na powierzchnię w wielkiej obfitości lawa ognista z wnętrza ziómi. Lawa musiała się z czasem oziębić i utworzyła nad skorupą pierwotną warstwę nową »pokrywę pancerzową« (Pan-zerdecke). Pomiędzy skorupą pierwotną a pokrywą pancerzową zostało wiele magmy w stanie płynnym, a to z powodu złego przewodnictwa ciepła w krzepnącej od wierzchu pokrywie pancerzowej. Wskutek nagromadzenia się w ciągu wieków warstw

*) Por. A. Stiibel: Uber die genetische Verschiedenheit vulkanischer Berge. Leipzig 1903; Ein Wort iiber den Sitz der vulkanischen Krafte in der Gegenwart. Leipzig 1901; Die Vulkanberge von Ecuador. Berlin 1897.

²) Por. W. Branca: Neue Beweise der Unabh&ngigkeit der Vulkane von praeexistirenden Spalten. \eues Jahrb. fur Minerał. Berlin 1898. I Bd; Wirkungen und Ursachen der Erdbeben. Rectoratsrede. Berlin 1902.

http://rcin.org.pl