CCF20090605009

nych sygnałów potwierdzających te uprzednio uformowane postawy.

Częste jest przekonanie, że pewne cechy osobowości są ze sobą powiązane i występują łącznie bądź u jednego człowieka, bądź nawet w grupach osób; na przykład przeświadczenie, że jaśni blondyni są flegmatyczni lub że wszyscy Francuzi są gadatliwi. W tym pierwszym wypadku przekonanie o nieuchronnym współwystępowaniu cech jest rezultatem tzw. h a 11 o efektu, w drugim — rezultatem tendencji do stereotypowego ujmowania zjawisk.

Niektórzy badacze wyodrębnili cechę zwaną intracep-tywnością, która jest udziałem osób będących szczególnie dobrymi obserwatorami. Osoby takie są „otwarte” na sygnały nadawane od innych ludzi i stanowią przeciwieństwo ludzi o skłonnościach projektywnych, chętnie przypisujących obserwowanym swoje własne uczucia. Dobra umiejętność obserwowania to także umiejętność zachowania pewnego dystansu wobec obiektów poznawania. Zbyt wielka sympatia lub antypatia uniemożliwia bezstronny stosunek do innych ludzi.

ANKIETA I WYWIAD

«

OGÓLNE ZAŁOŻENIA BADAŃ PROWADZONYCH

ZA POMOCĄ ANKIETY LUB WYWIADU

W rozdziale tym rozpatrzymy sprawy związane z uzyskiwaniem informacji przez zadawanie pytań przy zastosowaniu ankiety lub wywiadu. Istnieją duże rozbieżności w definiowaniu często spotykanych terminów, takich jak „badanie za pomocą ankiety”, „wywiad”, „kwestionariusz” itp. W niniejszej pracy przyjmiemy, że:

—    badanie za pomocą ankiety ma miejsce wówczas, gdy osoby badane otrzymują pisemne zestawy pytań i mają na nie odpowiedzieć również na piśmie;

—    wywiad występuje wówczas, gdy osoba badająca w toku rozmowy zadaje pytania, a osoba badana udziela odpowiedzi;

—    zestaw pytań zamieszczonych w formularzu ankiety lub służący jako podstawa do stawiania pytań w trakcie wywiadu nazwiemy kwestionariuszem wywiadu lub ankiety.

Będziemy posługiwać się określeniem „osoba przeprowadzająca ankietę (wywiad)”, „osoba badana ankietą (wywiadem)” bez wprowadzania terminu ankieter itp.

Badania ankietowe mają inne zalety niż wywiad. Cechy badania ankietowego można określić następująco: ankieta to zwracanie się z pytaniem jednocześnie do wielu osób, samo pytanie zaś może zadawać jedna osoba. Prowadzący te badania, choć uzyskuje odpowiedzi, nie otrzymuje informacji na temat reakcji badanych na poszczególne pytania. Jest to osiągalne przy wywiadach, dzięki możliwości śledzenia wyrazu twarzy, gestów, intonacji itp. W trakcie wywiadu badający może więc do pewnego stopnia wnioskować o prawdziwości uzyskiwanych informacji.

199