page0103

93

jakże im mamy plastycznie, zmysłowo pokazać duszę, kiedy właśnie dowodzimy, że ona jest istotą niemateryalną, duchową? Gdybyśmy im ukazać ją mogli w postaci materyalnej, wtedy nie my, lecz oni mieliby słuszność, bo wtedy dusza musiałaby być materyalną.

Zarzucają nam jeszcze, że wnioskujemy ze skutków o przyczynie, z następstw o zasadzie* Zarzut niemądry; — bo i oni tym sposobem posługują się w swych wywodach, choć nie zawsze logicznie. Możemy ich zapytać — jak Dębicki Zdzisława w „Emancypantkach" Prusa, czy widzieli trylionowe drganie eteru ? czy mogą nam je pokazać?

Odpowiedzą, że wnioskują tylko o ich istnieniu z ich skutków. Otóż i my metodą em-piryczno-racyonalną wychodząc ze zjawisk, dochodzimy ich przyczyn i podstaw i tak wnioskujemy o istnieniu i naturze duszy. Ale o logikę materyalistom nie chodzi, chociaż, jak słusznie zauważa M. Dębicki i¹) „kogo logika okryje śmiesznością, ten z pewnością przegrał już sprawę przed jej trybunałem, a trybunał ten jest instan-cyą najwyższą, od której wyroków nie ma ape-lacyi." Biichner wszelako kończąc swe dzieło (Kraft und Stoff 1876, str. 348) powiada: „Przyrodoznawstwo doświadczalne ma jeden cel tylko: dąży do wykrycia prawdy, nie bacząc na to, czy ona, wedle pojęć ludzkich, jest uspokajającą, czy

*) Nieśmiertelność człowieka str. 23.

http://rcin.org.pl