skanuj0069

odruch

lonym genet. lukom odruchowym; np. wydzielanie śliny po pobudzeniu receptorów smaku przez pokarm w jamie ustnej; o.b. są podłożem zachowania instynktownego.

Odruch warunkowy, reakcja nabyta w życiu osobniczym, wyuczona; wyróżnia się: 1) o.w. klasyczny — reakcja na bodziec wcześniej obojętny, skojarzony z bodźcem wywołującym tę reakcję (warunkowanie klas.), 2) o.w. instrumentalny (reakcja instrumentalna) — reakcja wytworzona w wyniku nagradzania lub karania swobodnie emitowanych zachowań (warunkowanie instrumentalne), zapewniająca otrzymanie nagrody lub uniknięcie kary.

Odsiew szkolny (wskaźnik drugorocznoś-ci, wskaźnik sprawności względnej kształcenia), odsetek uczniów, którzy nie ukończyli danej klasy lub ukończyli szkolę z opóźnieniem.

O.sz. wynika z decyzji szkoły o niedopuszczeniu ucznia do następnej klasy (tzw. dru-goroczność); w skali kraju w szkołach podstawowych wskaźniki drugoroczności (Wd) maleją z 2,9% w roku szkolnym 1975/76 do 1,5% (1994/95 i 1995/96); wskazuje się przy tym, że procent repetentów byt znacznie większy wśród chłopców niż dziewcząt oraz, że odsetek uczniów drugorocznych z rodzin dysfunkcyjnych wielokrotnie przewyższał średnią krajową, zamykając się w granicach 8,1-25,2%. Największy odsetek niepromo-wanych w szkołach podstawowych, wynoszący 2,1 % występował wśród uczniów klas VT (13,7 tys.) i VII (13,7 tys.); w liceach ogólnokształcących wskaźnik drugoroczności wynosi! w połowie lat 90. ok. 3,1 % obejmując ok. 21 tys. osób; największy odsetek niepro-mowanych w tym typie szkoły jest wśród uczniów klas 1 — 4,1% i II — 3,8%; znacznie większe natomiast są rozmiary drugoroczności w szkołach zaw. (5,9%, tj. ok. 41 tys. osób w roku szkolnym 1995/96), przy czym wśród uczniów I klasy było aż 9,5% niepro-mowanych; badania międzynar. wykazują, że drugoroczność jest zjawiskiem szkodliwym ze względów psychol., pedag., społ. i ekon.; uzasadniona jest ona jedynie w wyjątkowych sytuacjach, np. gdy uczeń nie rokuje żadnych szans na ukończenie kolejnej klasy.

Z. KWIECIŃSKI, Dynamika funkcjonowania szkoły. Studium empiryczne z socjologii edukacji, Warszawa 1990; M. SZYMAŃSKI Selekcyjne funkcje szkolnictwa a struktura społeczna, Warszawa 1996; Realia i perspektywy reform oświatowych, red. A. Bogaj, Warszawa 1997.

Ogólnopolskie Centrum Eduki stacjonarnej (ocen), ośrodek di lenia zawodowego dyrektorów jtl| oświatowych; zał. 1999 przez MliN^| przygotowania kadr kierowniczych dl my systemu edukacji; ob. dyrektorem j Sławiński (adres OCEN; ul. Dominiką^ 02-738 Warszawa).

OHP -> Ochotniczy Hufiec Pracy.

Okoń Wincenty (ur. 22 I 1914, Chojg pedagog; prof. zw. Uniw. Warsz.; 19( dyr. Inst. Pedagogiki; od 1972 dyr. Insi, f Pedag. w Warszawie; od 1973 czł. PAŃ] Kom. Nauk Pedag. PAN (przewodn. — J| 84); współzał. International Society for ( Activity in Education (1962, od 1984 hoij wy przewodn.); współzał. Pol. Tow. l'( (1981); dr honoris causa WSP w Krallfll (1980) i Uniw. Technicznego w Uff schweig (1996); zajmuje się dydaktyką 1 ‘ rią systemów oświat.; jest twórcą tli kształcenia wielostronnego; gł. dzieła: Pfi nauczania (1954), U podstaw problemnós uczenia się (1964), Podstawy wykształć ogólnego (1967), Elementy dydaktyki sili wyższej (1971), Szkoła współczesna (1918 Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej (198)8 następne), Zabawa a rzeczywistość (198?] Słownik pedagogiczny (wyd. 5. 1992), Noi słownik pedagogiczny (1996 wyd. 2. rozsg rzone 1998).

Olbrycht Katarzyna (ur. 14 VII 1949, Kyb* nik), pedagog; prof. Uniw. Śląskiego, 1990~9j| dziekan Wydziału Pedag.-Artystycznej obecnie kierownik Zakładu Wychowani!".. Estetycznego i Animacji Społeczno-Kulturalnej; członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Wychowania przez Sztukę (INSEAjl zajmuje się teoretycznymi podstawami wychowania, aksjologią pedag., pedeutologlą, wychowaniem estetycznym i religijnymi, gl. dzieła: Sztuka a działania pedagogów (1987), Zarys wychowania Bł. Urszuli Ledó-chowskiej (1991), Edukacja aksjologiczna (red. t. 1-4, 1994-1999).

oligofrenopedagoglka [gr. oligos mały’, phren 'umysł’], dział pedagogiki specjalnej zajmujący się problematyką wychowania i kształcenia dzieci o obniżonej sprawności umysłowej.

olimpiady szkolne, coroczne konkursy wiedzy organizowane od 1949 pod opieką władz oświat, dla uczniów szkół średnich; zwycięzcy o.sz. szczebla krajowego mają prawo wstępu do szkół wyższych bez egzaminu.

oświata

SMKO Igr. on 'byt’, genesis 'pocho-, '|mi /..|tek’], rozwój osobniczy orga-ti, w udrożnieniu od -» filogenezy — n|K gitlimkowego.

la społecznego system, zbiór I jiHilyliicji z otoczenia jednostki zapew-(t-yi li ji-j różnego rodzaju pomoc (byto-jimii limulną, duchową); ma znaczenie jieniyi /.iic, zwł. w okresach napięć i kry-

Blta wychowawcza, celowe lub bezin-iwni*, /.organizowane lub niezamierzo-fl a mI.iiit osób czy instytucji, prowadzące ja fiia|iirl(,ijania potrzeb ludzi wymagających jSH»M i lub wsparcia z zewnątrz w sferze iłlwMlnrj, psychologicznej czy duchowej.

f^łśr edukacyjny, szczególny rodzaj reak-»ii fi i Innowację czy zmianę w edukacji spro-«id-.il.it y się do zachowania stanu obec-llrff i .ul (ur. 10 VII 1895, Monachium, zm. IIi VIII 1982, Monachium), kompozytor i pe-iluHHi! niemiecki; twórca systemu wychowa-»ii muzycznego stosowanego w niższych Hss.1i li szkolnych w wielu krajach; tzw. mu-i(|.Mw.uue odbywa się z wykorzystaniem na-• vu szklanych, dzwonków, trąbek, bęben-Hnv, ksylofonu, cymbałów i triangli; rytm sylilj.my jest poprzez tupanie, klaskanie, stu-1.11111'; wiele uwagi dzieci poświęcają wynaj-ilyw.miu nowych środków wyrazu.

wtofonia [gr. orthós 'prosty’, pilone 'glos’], u,nilu poprawnego wymawiania słówi wyra-ii-ń zgodnie z zasadami ustalonymi w danym ly/yśu; odgrywa istotną rolę w edukacji po-limislycznej dzieci w klasach początkowych.

OHObOWOŚĆ, zespól względnie stałych cech l mechanizmów wewn., od których zależy mg.mizacja zachowania się człowieka, jego psych, tożsamość, kierunki i sposoby przy-■ ilosowania się do otaczającej rzeczywistości ni,iz jej przekształcania.

Termin o. jest związany z pojęciem osoby, U ńre wywodzi się z języka gr. — prosopem II,ic. persona), określającym w starożytności maskę teatr, używaną przez aktorów w te-■ilrze gr. (przejętą następnie przez aktorów rzym.) w celu wyeksponowania określonych cech. W myśli filoz. pojęcie osoby po raz pierwszy zostało zdefiniowane przez Boecjusza (VI w.): Persona esł naturae rationalis indwi-dua substantia [‘osoba jest indywidualną substancją o naturze rozumnej’], wskazującego na pewną odrębność i swoistość natury ludzkiej. Gdy w 2. poi. XIX w. z filozofii wyionila się nowa nauka — psychologia, jej przedstawiciele zainteresowali się nie tyle pojęciem osoby, ile przede wszystkim osobowości.

W psychologii o. jest pojmowana realistycznie

—    jako zespól cech lub czynników konstytucyjnych, oraz instrumentalnie — jako kon-strukt teoret. służący do nauk. opisu i wyjaśniania zintegrowanego i całościowego funkcjonowania psych, człowieka. Do pierwszej grupy koncepcji zalicza się teorie cech i indywidualnie różnicujących wymiarów (R.B. Cat-teli, H.J. Eysenck), teorie konstytucjonalne (E. Kretschmer, W.H. Sheldon), teorie organicys-tyczne (K. Goldstein, A. Angyal). Ze względu na swoją specyfikę osobną grupę stanowią teorie psychoanalit. (S. Freud, C.G. Jung, A. Adler, E.H. Erikson) oraz fenomenologiczne (C. Rogers). Większość badaczy ujmujących o. realist. wyróżnia w jej strukturze takie komponenty, jak: popędy i potrzeby, temperament i charakter, postawy, uzdolnienia, emocje, mechanizmy obronne i obraz siebie. Do koncepcji traktujących o. jako konstrukt teoret. zaliczamy przede wszystkim teorie be-hawiorystyczne (J.B. Watson, J. Dollard) i kognitywne (G.A. Kelley). Można stwierdzić, iż o. jako rezultat szeroko rozumianej socjalizacji w rozwoju indywidualnym człowieka (kształcenia, uczenia się, wychowania i samowychowania) jest następstwem kumulowania się jego bezpośrednich i przetworzonych doświadczeń regulujących jego zachowania. W tym znaczeniu każdy człowiek dysponuje pewnym sposobem całościowego funkcjonowania psych, w świecie. W Polsce znaczący wkład w teorię i badania o. wnieśli m.in.: A. Lewicki, J. Reykowski, W. Szewczuk, S. Gerstmann, W. Łukaszewski, K. Obuchow-ski i J. Kozielecki.

W pedagogice o. jest traktowana z jednej strony jako przedmiot i cel oddziaływań wych. (kształtowanie wszechstronnie i integralnie rozwiniętej o. wychowanków), z drugiej zaś

—    jako konstytutywny dla zawodu pedagoga zespół pożądanych u niego cech i zachowań (np. miłość, mądrość, perfekcjonizm, empatia, poczucie obowiązku i odpowiedzialności, sumienie, wrażliwość i odwaga moralna). Nauczyciel czy rodzic powinien być w tym sensie o., żeby mógf ją następnie rozwijać u swoich uczniów czy wychowanków.

C.S. HALL Teorie osobowości, Warszawa 1990.

ośrodków zainteresowań metoda -*■

metoda ośrodków zainteresowań.

oświata, stan i proces upowszechnienia wykształcenia i kultury w społeczeństwie; ter-