skanuj0094

religijne

stwach demokratycznych. Wzywa się w niin kraje członkowskie do zapewnienia edukacji religijnej i etycznej integralnego miejsca w systemie oświaty publicznej.

Religia a szkoła. Organizowanie nauczania religii w państwach UE w ramach systemu oświaty publicznej wynika ze swoistej interpretacji zasady neutralności światopoglądowej państwa. Z jednej strony państwo powinno stworzyć takie warunki, aby żaden z obywateli nie byl narażony w instytucjach publicznych, a więc także w szkole, na funkcjonowanie wbrew swoim przekonaniom światopoglądowym, z drugiej natomiast, przyznając obywatelom prawo do publicznego wyrażania przekonań religijnych, powinno zagwarantować obszar edukacyjny, służący kształtowaniu „cywilizowanej” ekspresji światopoglądowej, wzajemnemu poznaniu oraz dialogowi. Rolę taką mogą odgrywać lekcje religii prowadzone w ramach systemu oświaty publicznej. Państwu, które nie powinno mieć prawa ingerowania w doktrynę religijną poszczególnych Kościołów, nie może być jednak obojętny lad społeczny i jakość życia obywateli. Owo zainteresowanie tworzeniem podstaw demokracji warunkuje również status edukacji religijnej, która — przyczyniając się do rozwoju dialogu światopoglądowego i aksjologicznego — może być traktowana jako istotny element kształcenia humanistycznego.

W państwach UE, z wyjątkiem Francji, kształcenie religijne jest realizowane w ramach systemu oświaty publicznej. Przybiera ono, w zależności od lokalnych regulacji prawnych, a także kontekstu historycznego i społecznego, formę konfesyjną (Austria, Belgia, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Niemcy, Portugalia, Wiochy), ponadkonfesyjną (Holandia, Szwecja, Wielka Brytania), bądź mieszaną (Dania). Jako przedmiot szkolny może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. Gwarantując wolność sumienia i wyznania, poszczególni ustawodawcy przyznają zarazem prawo do rezygnacji z uczęszczania na zajęcia religii. W większości państw, w których lekcje religii mają charakter konfesyjny, przewiduje się przedmiot alternatywny w postaci etyki bądź wiedzy o religiach i światopoglądach, pojawiający się w praktyce dopiero na poziomie szkoły średniej, lub osobne zajęcia dla uczniów przynależących do mniejszości wyznaniowych. Edukacja religijna może mieć charakter obligatoryjny (w przypadku rezygnacji z „religii” obowiązkowo należy wybrać przedmiot alternatywny) bądź fakultatywny, a więc w pełni dobro-

K

wolny. Lekcje religii kończą się oceną wpll)t~ waną na świadectwie szkolnym i na ogól, I#; żeli miały charakter obligatoryjny, decyduj

0    promocji do następnej klasy. Ponadto niw które systemy szkolne dopuszczają wybńj „religii” jako fakultatywnego przedmiotu mj< turalnego. Nauczyciele religii muszą posiada! odpowiednie kwalifikacje pedagogiczne i IM< logiczne, zazwyczaj wymagana jest także alf* ceptacja właściwej zwierzchności kościelne), Opłacani są przez państwo i włączani do gfd< na pedagogicznego danej szkoły na nornigh nych zasadach. W zakresie programów edU* kacji religijnej oraz podręczników istniej# różnorodność rozwiązań. W niektórych pall' stwach są opracowywane przez stronę ko), cielną i przedstawiane władzom szkolny® do wiadomości, w innych natomiast powstają we współpracy Kościoła z instytucjami ośwlg* towymi, często z uwzględnieniem potrzeb społeczności lokalnych. W państwach, w kit), rych przyjęto model ponadkonfesyjny, dS< cydujący glos w sprawach kształcenia za* chowują władze oświatowe, ujmując lekcji religii jako przedmiot, który — przez anall* zę problematyki religijnej, a w szczególno* ści chrześcijańskiej — wprowadza ucznia w świat wartości oraz uczy go rozumienia zagadnień egzystencjalnych i społecznych, Lekcje tego typu mają charakter informujący

1    obiektywny, w odróżnieniu-do lekcji konfesyjnych, dopuszczających subiektywny sposób prezentacji materiału dydaktycznego.

J. CHARYTAŃSKl Lekcje religii w Europie, „Ateneum Kapłańskie” t. 118: 1992; M. PIETRZAK Prawo wyznaniowe, Warszawa 1993; A. CZOHARA Stosunki Państwo-Kośdól. Belgia, Francja, Hiszpania, Wiochy Warszawa 1994; Elementy pedagogiki religijnej, red, B. Milerski, Warszawa 1998; B. MILERSKI Religia u szkolą. Status edukacji religijnej u* szkole w ujęciu ewangelickim, Warszawa 1998.

religijne wychowanie -*• wychowanie religijne.

REN -> Rada Edukacji Narodowej.

repetent [łac. repetere 'powtarzać’], uczeń, który pozostał na drugi rok w tej samej klasie i wykonuje tę samą pracę, co w roku poprzednim (por. -> odsiew szkolny).

resocjalizacja [łac. re 'ponownie’, sotialts 'towarzyski’, 'społeczny’], ogół zabiegów wych. i terapeutycznych (psychokorekcyj-nych) zmierzających do przywrócenia jednostkom społecznie niedostosowanym prawidłowego kontaktu ze społeczeństwem; polega na przyswojeniu jednostce spoi. aprobowanych sposobów realizacji własnych potrzeb, przyjętych w danej społeczności norm

I fll.indardów postępowania, ukształtowaniu w niej zdolności do podejmowania i pełnienia zgodnie ze spoi. oczekiwaniami — właściwych jej ról społecznych.

retoryczne szkoły, w starożytności szkoły, w których uczniowie poznawali teorię wymowy oraz ćwiczyli się praktycznie w ukła-il.uiiu i wygłaszaniu mów; rozwinęły się w tłrecji w epoce hellenistycznej (od końca IV w. p.n.e.), w Rzymie — pod koniec republiki (I w. p.n.e.) i przetrwały do upadku Rzymu (V w. n.e.); stanowiły trzeci — po elemen-uiuym i gramatykalnym — stopień szkolnic-iw.i; w dobie cesarstwa program sz.r. objął ponadto dialektykę, filozofię i prawo — jako przedmioty uzupełniające wykształcenie re-loiyczne; od czasów ces. Wespazjana (69-/') r. n.e.) sz.r. zaczęły przechodzić na utrzy-in,lilie i pod kontrolę państwa; zapoczątkowały szkolnictwo wyższe.

rotrospekcja [łac. retro 'wstecz’, specere zobaczyć’]; 1) odtwarzanie w pamięci przeżyć i wydarzeń doznawanych w przeszłości; !,) w literaturze, filmie bądź spektaklu teatralnym wprowadzanie do opowiadania faktów wcześniejszych, łąmiących chronologiczny Ink narracji.

rewalidacja [lac. re 'znów’, validus 'silny’, ciilor 'wartość’], zespół działań wych., edukacyjnych i terapeutycznych mających umożliwić dziecku niepełnosprawnemu pod względem fiz. jak najpełniejszy rozwój i przystosowanie do życia w normalnym środowisku; pedagogika rewalidacyjna stanowi subdyscy-plinę -<• pedagogiki specjalnej.

Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci (RTPD), zał. 1919 w Warszawie jako Kobotn. Wydział Wychowania Dziecka i Opieki nad Nim przy CKW PPS, działało na terenie byłego Królestwa Pol.; prowadziło gł. zakłady opiekuńczo-wych. (Warszawa, Helenów pod Warszawą); 1926 po połączeniu z analogicznymi organizacjami w Małopolsce przyjęło nazwę RTPD; pozostawało pod wpływami PPS. Po 1926 krąg działalności RTPD znacznie się rozszerzył; prowadziło ono ogniska dla dzieci, poradnie wych., kluby (niedzielne), przedszkola, szkoły, organizowało kolonie; otaczało opieką gł. dzieci ze środowisk robotniczych. Wzorcową placówkę stworzyli działacze warsz. oddziału RTPD na Żoliborzu, w osiedlu Warsz. Spółdzielni Mieszkaniowej, w którym zrealizowano eksperymentalny program środowiskowej opieki wych.; placówka ta prowadziła m.in. poradnię zdrowia dziecka, przedszkole, szkołę powszechną, od 1934 także gimnazjum ogólnokształcące, świetlicę, bibliotekę, warsztaty, teatr kukiełkowy. Działaczami RTPD byli m.in.: T. Arciszewski, Z. Borowicz, B. Dłuska, W. Weyhert-Szymanowska, A. Landy (inicjator i kierownik eksperymentu żolibor-skiego) i in. Po przerwie okupacyjnej RTPD wznowiło działalność 1944; początkowo miała ona gł. charakter opiekuńczy; 1949 RTPD połączono z działającym od 1946 Chłopskim Tow. Przyjaciół Dzieci, tworząc -> Towarzystwo Przyjaciół Dzieci.

Rochow Friedrich Eberhard von (ur. 1734, zm. 1805), prus. magnat, pedagog; zwolennik fizjokratyzmu; propagował oświatę ludu; uwłaszczał chłopów w swych dobrach i zakładał szkoły lud.; twórca jednego z najbardziej popularnych w Niemczech podręczników dla dzieci.

„Rocznik Andragogiczny”, periodyk nauk., wydawany od 1994 z inicjatywy Akademickiego Towarzystwa Andragogicznego; zawiera materiały teoret., sprawozdania z doświadczeń prakt., bogaty zestaw informacji z bieżącego życia środowisk i instytucji oświaty dorosłych oraz recenzje i sprawozdania z publikacji andragogicznych; pismo ma nie tylko upowszechniać problematykę oświaty dorosłych i myśl andragogiczną, ale i pełnić funkcję kronikarską, przez co nawiązuje do przedwojennych tradycji „Rocznika Oświaty Dorosłych”; red. nacz. jest prof. J. Półturzyc-ki, zaś jego edytorem Wydawnictwo Adama Marszałka z Torunia i Akademickie Towarzystwo Andragogiczne.

„Rocznik Pedagogiczny”, organ Kom. Nauk Pedag. PAN wydawany 1972-74 pod red. B. Suchodolskiego, 1975-77 — W. Okonia, od 1978-93 — Cz. Kupisiewicza, od 1993 M. Dudzikowej; celem czasopisma jest integrowanie badań pedag. w Polsce poprzez coroczne prezentowanie dorobku poszczególnych placówek badawczych, jak również publikowanie rozpraw o charakterze metodologicznym; jego zawartość jest podzielona na artykuły, sprawozdania z badań pedag., kronikę wydarzeń w Polsce i na świecie oraz recenzje.

„Rocznik Pedagogiki Specjalnej”, periodyk nauk. pedagogów specjalnych, ukazujący się od 1989 w Wyższej Szkole Pedagogiki Specjalnej w Warszawie jako rezultat współpracy tej uczelni z Zespołem Pedagogiki Specjalnej Kom. Nauk Pedag. PAN oraz ośrodkami zagranicznymi; zawiera takie działy, jak: