img258 (13)

518 Andre as Huyssen

nież istotny wkład do rewizji historii modernizmu, nie tylko odgrzebując zapomnianych artystów, ale także podchodząc w nowatorski sposób do męskiego przecież modernizmu. Ta prawda odnosi się też do „nowych feministek francuskich” i ich teoretycznych ujęć kobiecości w twórczości modernistycznej, mimo że często z naciskiem podkreślają one polemiczny dystans, jaki zachowują w stosunku do feminizmu amerykańskiego ⁶ \

W latach siedemdziesiątych kwestie ekologii i środowiska nabrały głębi i z partykularnego zagadnienia politycznego przerodziły się w szeroką krytykę nowoczesności i modernizacji, nurt politycznie i kulturowo znacznie silniejszy w Niemczech Zachodnich niż w USA. Nowa ekologiczna wrażliwość manifestuje się nie tylko w politycznych i regionalnych subkulturach, w alternatywnych stylach życia i w nowych ruchach społecznych w Europie, ale obejmuje także sztukę i literaturę w całym bogactwie przejawów: dzieło Josepha Beuysa, pewne projekty w dziedzinie sztuki krajobrazowej, kalifornijski ruchomy parkan Christosa, nowa poezja przyrody, powrót do lokalnych tradycji, dialektów i tak dalej. To przede wszystkim dzięki rosnącej świadomości ekologicznej krytycznej analizie poddano relacje łączące pewne formy modernizmu i techniczną modernizację.

W coraz większym stopniu uświadamiamy sobie, że inne kultury, nieeuropejskie, niezachodnie należy poznawać inaczej niż metodą podboju czy dominacji - jak powiedział Paul Ricoeur ponad dwadzieścia lat temu - oraz że erotyczna i estetyczna fascynacja „Orientem” i „prymitywem” - tak widoczna w kulturze zachodniej, w tym modernistycznej - jest czymś głęboko problematycznym. Tę świadomość trzeba przełożyć na intelektualną pracę innego rodzaju niż praca modernistycznego intelektualisty, który z typową pewnością siebie głosił, że stoi na krawędzi czasu i że może przemawiać w imieniu innych. Foucaultows-

Zob. New French Feininisms, E. Marks, I.. de Courivron (eds.), Amherst 1980. Krytyczny przegkid francuskich teorii kobiecości daje Alice Jardine w pracy przywołanej w przypisie 56. Zob. także esej tej autorki, Gynesis, „Diacritics” 12/2 (lato 1982), s. 54-65.

ki-

&

"7&

-

: M

■v";^: ,:"

.

' ■ • •

■

^liiS

-

-

o*:.Vy

PNpfeWi&; .■^;--    - ■ ". ■ .

Nad mapą postmodernizmu

i $0.

• .łV<v

7?%S

■rm

.

fV'“^!..-

W

••7,

■ -.wM

■ '■ •.■>-‘-v42 V . >'•<«•%#«

-

-7#. ' • •

m

mm

VjTC(

J:

. •

iga

■#!

ilf

■■m

m

_t ' r-•    .    -    -111-    111    -1

ka koncepcja swoistego intelektualisty lokalnego jako przeciwstawienia „uniwersalnemu” intelektualiście modernizmu może stanowić drogę wyjścia z dylematu, że zamykamy się w kręgu własnej kultury i tradycji, chociaż widzimy ich ograniczenia.

Konkludując, nietrudno spostrzec, że kultura postmodernis-tyczna wyłaniająca się z tych politycznych, społecznych i kul- • turowych konstelacji musi być nieuchronnie postmoderniz-mem sprzeciwu, w tym sprzeciwu wobec łatwego postmoder-

*    1    ‘ 1    ' n p    *    1    1    •    •    1

mzmu typu „wszystko ujdzie . Sprzeciw ten zawsze będzie miał specyficzny charakter 1 będzie uwarunkowany przez macierzysty kontekst kulturowy. Nie da się go zdefiniować po prostu w kategoriach negatywizmu czy nieidentycznosci a la Adorno, nie wystarczą też litanie do totalizującego kolektywnego projektu. Zarazem to właśnie pojęcie sprzeciwu może okazać się samo w sobie problematyczne jako zwykłe przeciwieństwo afirmacji. Istnieją jednak afirmujące formy sprzeciwu i opozycyjne formy afirmacji. Ale to, być może, bardziej problem semantyki niż praktyki. I nie powinno nas to powstrzymywać od wydawania sądów. Nie ma recepty na to, jak taki sprzeciw można wyrazić w dziele sztuki tak, aby zaspokoić potrzeby polityki i estetyki, twórców i odbiorców. Pozostaje jedynie metoda prób i błędów oraz dyskusja. Ale pora już porzucić martwą dychotomię polityki i estetyki., która na zbyt długi okres opanowała ujęcia modernizmu, w tym estetyzujący nurt w poststrukturalizmie. Rzecz nie w tym, by wyeliminować twórcze napięcie między polityką a estetyką, między historią a tekstem, między zaangażowaniem a misją sztuki. Rzecz w tym, by wyeksponować to napięcie, wręcz ponownie je odkryć i wyostrzyć, zarówno w sztuce, jak w krytyce. Bez względu na to, jak bardzo może to być kłopotliwe, żyjemy w pejzażu postmodernizmu, który równocześnie ogranicza nasze horyzonty i otwiera je przed nami. To nasz dylemat i nasza nadzieja.

Przełożył Janusz Margański

-

Sfer'

S::«

•    •■" •. ."i ■.

. -7 7

0

v .    ■    .;

' ^

• ■

3

■ • . . ' • -

.. :

:    7" -

V    •    ..

3-^V;

m

■ " ■ •

.ii*'-.

"St- ńv

Si

A:--.-

,7;7g

■ •... .

7    : 7 _: m

rpmM

Ł ■■

h-7,-;

j

&

v.r's

7

.sil,

. '

.

. 7 ‘

77,. ... I

śm