Alfabetyczny przegląd pierwiastków
Objaśnienia
Z  zasadowy
A  amfoteryczny
K  kwasowy
W  wartościowość
l
 ilość izotopów (w tym  trwałe z okresem pół rozpadu ponad
1 mld lat)
E  elektroujemność (wg Paulinga)
T  temperatura topnienia w oC
t
T  temperatura wrzenia w oC
w
g  ciężar właściwy
L.a
 liczba atomowa
.
M.
 masa atomowa
a.
7/3  okres i grupa w okresowym układzie pierwiastków
Pe  ilość elektronów w poszcze gólnych powłokach licząc od
jÄ…dra
gr.  z języka greckiego
Å‚ac. z Å‚aciny
Liczba atomowa  jest zarazem liczbą porządkową pierwiastka w okresowym układzie
pierwiastków i równa się liczbie protonów zawartych w jądrze atomowym pierwiastka
oraz liczbie elektronów w powłokach i podpowłokach  łącznie.
Masa atomowa  ciężar atomowy  względna masa atomu pierwiastka. Liczba
niemianowana określająca stosunek masy atomu danego pierwiastka do 1/12 masy
atomu izotopu węgla 12C stanowiącej atomową jednostkę masy, w skrócie ajm.
AKTYN  Actinium  Ac  skandowiec  L.a. 89
W  3
Z
(gr. aktis  promień) M.a. /227/
T  817
t
Andre Louis Debierne w 1899 r. 7/3
T  (3200)
w
Promieniotwórczy srebrzysty metal Pe  2, 8, 18, 32, 18,
g  10,07
towarzyszÄ…cy rudom uranu. 9, 2
E (1,1)
l  28
AMERYK  Americium  Am  aktynowiec  L.a. 95
(Å‚ac. od Ameryki) W  3 4 5 6
Z G. Seaborg, L. Morgan, R. James, M.a. /243/
T  1174 A. Ghiorso  zespół w 1944 r. 7/3
t
T  2600 Promieniotwórczy srebrzysty metal Pe  2, 8, 18, 32, 25,
w
g  13,78 otrzymany sztucznie. W przyrodzie 8, 2
nie istnieje. l  14
ANTYMON  Stibium  Sb  azotowiec  L.a. 51
A Znany w średniowieczu. Kruchy W  3 5
T  630,6 srebrzystobiały metal posiadający M.a. 121,75
t
T  1590 odmiany alotropowe. Występuje w 5/15
w
g  6,691 minerałach (antymonit, walentynit), Pe  2, 8, 18, 18, 5
E 1,9 utwardza ołów. l  30 (2)
ARGON  Argon  Ar  helowiec  L.a. 18
(gr. leniwy)
T   W. Ramslay, J. Rayleigh w 1894 r. W 
t
189,33 Gaz szlachetny bezbarwny i M.a. 39,94
T   bezwonny. Stosowany do żarówek 3/18
w
185,86 dużej mocy oraz do uzyskania Pe  2, 8, 8
g  1,402 atmosfery chemicznie obojętnej. l  16 (3)
Składnik atmosfery  0,93%
ARSEN  Arsenikum  As  azotowiec  L.a. 33
A (od gr. nazwy rudy arszeniku) W  3 5
T  814 Poznany w XIII w. trujący półmetal, M.a. 74,92
t
T  613 posiada kilka odmian alotropowych. 4/15
w
g  5,73 Minerały  arsenopiryt, realgar. Pe  2, 8, 18, 5
E 2,0 Sublimuje w temp. 633oC. l  23 (1)
ASTAT  Astatinum  At  chlorowiec  L.a. 85
W  1 3 5 7
A
K. R. McKenzie, E. Segre, D. R. M.a. /210/
T  /302/
t
Corson w 1940 r. 6/17
T 
w
Promieniotwórczy niemetal, łatwo Pe  2, 8, 18, 32, 18,
g 
lotny, mało zbadany. 7
E (2,2)
l  29
AZOT  Nitrogenium  N  azotowiec  L.a. 7
(Å‚ac. nitrum + gr. genos = tworzÄ…cy
saletrÄ™, gr. azoticos  nie
K
podtrzymujący życia) W  2 3 4 5
T  
t
R. Rutherford w 1771 r. M.a. 14,006
209,86
Bezbarwny i bezwonny gaz, 2/15
T   195,8
w
główny składnik powietrza  Pe  2, 5
g  0,808
78,09% obj. i 75,5% wagowo. l  10 (2)
E 3,0
A
atwo Å‚Ä…czy siÄ™ z wodorem dajÄ…c
amoniak.
BAR  Barium  Ba  wapniowiec  L.a. 56
Z (od gr. barys  ciężki) W  2
T  727 K. Scheele w 1774 r. M.a. 137,34
t
T  1850 Miękki srebrzysty metal, musi być 6/2
w
g  3,62 przechowywany w nafcie, Pe  2, 8, 18, 18, 8, 2
E 0,9 ponieważ ulega tlenowi i wodzie. l  32 (7)
BERKEL  Berkelium  Bk  aktynowiec  L.a. 97
W  3 4
(od miasta Berkeley w Kaliforni)
Z M.a. /247/
G. Seaborg, A. Ghiorso, S.
T  986 7/3
t
Thompson w 1949 r.
T  2600 Pe  2, 8, 18, 32, 27,
w
Promieniotwórczy metal,
g  14,8 8, 2
niewystępujący w przyrodzie.
l  12
BERYL  Beryllium  Be  wapniowiec  L.a. 4
(od nazwy minerału  berylu)
L. Vanquelin w 1797 r.
Metal twardy, trudnotopliwy,
A jasnoszary. Minerałami są m.in. W  2
T  1287 kamienie szlachetne i M.a. 9,01
t
T  2500 półszlachetne: szmaragd, 2/2
w
g  1,848 akwamaryn, beryl, fenakit, Pe  2, 2
E 1,5 chryzoberyl, worobiewit, betrandyt. l  6 (1)
Największe kryształy berylu
osiągają kilka tysięcy kilogramów i
do 10 m długości.
BIZMUT  Bismuthum  Bi  azotowiec  L.a. 83
(od zlatynizowanej nazwy W  3 5
A
niemieckiej Wismut) M.a. 208,98
T  271,3
t
poznany został w XV w. 6/15
T  1564
w
Różowobiały, kruchy metal Pe  2, 8, 18, 32, 18,
g  9,81
półszlachetny. Może występować 5
E 1,9
w stanie rodzimym. l  29 (1)
BOR  Borum  B  glinowiec  L.a. 5
(od nazwy arabskiej  borak
jednego ze związków boru
K W  3
przywożonego do Arabii)
T  2100 M.a. 10,81
t
J. Gay Lussac, L. Thenard w 1808
T  3700 2/13
w
r.
g  2,35 Pe  2, 3
Niemetal, w postaci krystalicznej
E 2,0 l  9 (2)
czarnoszary i bardzo twardy.
Posiada odmiany alotropowe.
BROM  Bromum  Br  chlorowiec  L.a. 35
K (od gr. bromos  smród) W  1 3 5 7
T   7,25 A. Balard w 1826 r. M.a. 79,90
t
T  59,5 Czerwono brunatna lotna ciecz, 4/17
w
g  3,13 rozpuszczalna w wodzie. Składnik Pe  2, 8, 18, 7
E 2,8 wody morskiej. l  25 (2)
CEZ  Cesium  Cs  potasowiec  L.a. 55
(od Å‚ac. caesius  modry)
Z Miękki srebrzysty metal o odcieniu W  1
T  28,5 niebieskim. A
atwo zapala siÄ™ w M.a. 132,90
t
T  705 powietrzu tworzÄ…c nadtlenek. 6/1
w
g  1,90 Gwałtownie reaguje z wodą Pe  2, 8, 18, 18, 8, 1
E 0,7 tworzÄ…c wodorotlenek  l  36 (1)
najmocniejszÄ… zasadÄ™.
CER  Cerium  Ce  lantanowiec  L.a. 58
Z (od nazwy planetoidy Ceres) W  3 4
T  804 W. Hisinger, M. Klaproth w 1803 r. M.a. 140,12
t
T  3470 Jasnoszary srebrzysty metal w 6/3
w
g  6,771 połączeniu z żelazem tworzy Pe  2, 8, 18, 20, 8, 2
E 1,1 kamienie do zapalniczek. l  30 (4)
CHLOR  Chlorum  Cl  chlorowiec  L.a. 17
K
(Å‚ac. zielony) W  1 3 5 7
T  
t
K. Scheele w 1774 r. M.a. 35,45
100,98
Żółtozielony, żrący gaz. Reaguje 3/17
T   34,0
w
bezpośrednio prawie z wszystkimi Pe  2, 8, 7
g  1,65
pierwiastkami. l  13 (2)
E 3,0
CHROM  Chromium  Cr  chromowiec  L.a. 24
A (gr. chroma  barwa) W  2 3 6
T  1910 L. Vanquelin w 1797 r. M.a. 51,99
t
T  2700 Srebrzystobiały, półszlachetny 4/6
w
g  7,17 metal z niebieskawym odcieniem i Pe  2, 8, 13, 1
E 1,9 ładnym połyskiem. Kruchy i twardy. l  17 (4)
CYNA  Stannum  Sn  węglowiec  L.a. 50
(Å‚ac. stannum  cyna)
A Znana w starożytości. Dość miękki, W  2 4
T  231,89 srebrzystobiały, półszlachetny M.a. 118,69
t
T  2610 metal. Ważny składnik brązów. W 5/14
w
g  7,28 niższych temperaturach przechodzi Pe  2, 8, 18, 18, 4
E 1,8 w  cynÄ™ szarÄ… i rozsypuje siÄ™ na l  32 (10)
proszek tzw.  trÄ…d cynowy .
CYNK  Zincum  Zn  cynkowiec  L.a. 30
A W  2
(znany w Chinach jaż w VI w. w
T  419,53 M.a. 65,38
t
Europie dopiero w XVIII w.)
T  907 4/12
w
Niebieskawobiały, kruchy, lśniący,
g  7,133 Pe  2, 8, 18, 2
półszlachetny metal.
E 1,6 l  23 (5)
CYRKON  Zirconium  Zr  tytanowiec  L.a. 40
(z perskiego  złocisty)
A W  4
M. Klaproth w 1789 r.
T  1859 M.a. 91,22
t
Metal o pięknym srebrzystym
T  4300 5/4
w
blasku. Nierozpuszczalny w
g  6,506 Pe  2, 8, 18, 10, 2
kwasach, trudny do otrzymania w
E 1,4 l  24 (5)
stanie czystym.
DYSPROZ  Dysprosium  Dy  lantanowiec  L.a. 66
Z W  3
(gr. dysprositos  uciążliwy)
T  1409 M.a. 162,50
t
P. Lecoq de Boisbaudran w 1886 r.
T  2600 6/3
w
Srebrzysty metal, stanowi
g  8,54 Pe  2, 8, 18, 28, 8, 2
domieszkÄ™ w gadolinicie.
E 1,2 l  29 (7)
DUBN  Dubnium  Db  wanadowiec  L.a. 105
Od nazwy miasta w
Rosji,Dubna,gdzie dokonano
odkrycia.
M.a. 262
The Joint Institute for Nuclear
7/5
Research w 1970 r.
Pierwiastek syntetyczny.
EINSTEIN  Einsteinium  Es  aktynowiec  L.a. 99
W  3
(dla uczczenia Alberta Einsteina)
Z M.a. (252,08)
Uniwersytet Kalifornijski w
T  860 7/3
t
Chicago, laboratorium w Los
T  1500 Pe  2, 8, 18, 32, 29,
w
Alamos w 1953 r.
g  8,8 8, 2
W przyrodzie nie istnieje.
l  14
ERB  Erbium  Er  lantanowiec  L.a. 68
Z W  3
(od miejscowości Ytterbey w
T  1510 M.a. 167,26
t
Szwecji)
T  2900 6/3
w
K. Mosander w 1843 r.
g  9,045 Pe  2, 8, 18, 30, 8, 2
Srebrzysty metal, minerał gadolinit.
E  1,2 l  30 (6)
EUROP  Europium  Eu  lantanowiec  L.a. 63
Z W  2 3
(od Europy)
T  826 M.a. 151,96
t
E. De Marcay w 1901 r.
T  1439 6/3
w
Kowalny srebrzysty metal o barwie
g  5,253 Pe  2, 8, 18, 25, 8, 2
żelaza. Minerał  monacyt.
E 1,0 l  29 (2)
FERM  Fermium  Fm  aktynowiec  L.a. 100
W  3
(od nazwiska Enrico Fermi)
Z M.a. /257/
Uniwersytet Kalifornijski i
T  7/3
t
Laboratorium Los Alamos w 1953
T  Pe  2, 8, 18, 32, 30,
w
r.
g  8, 2
W przyrodzie nie istnieje.
l  18
FLUOR  Fluorum  F  chlorowiec  L.a. 9
(od łac. fluere  płynąć, upłynniać)
T   218,6 W  1
t
F. Moissan w 1886 r.
T   M.a. 18,99
w
TrujÄ…cy gaz o barwie
188,14 2/17
jasnosłomkowej i ostrej woni.
g  1,108 Pe  2, 7
Najbardziej elektroujemny i
E 4,0 l  9 (1)
aktywny chemicznie.
FOSFOR  Phosphorus  P  azotowiec  L.a. 15
K (gr. phos-phoros  światło niosący) W  3 5
T  44,15 H. Brant w 1669 r. M.a. 30,97
t
T  280,5 Niemetal chemicznie bardzo 3/15
w
g  1,823 aktywny, posiada cztery odmiany Pe  2, 8, 5
E 2,1 alotropowe. l  17 (1)
FRANS  Francium  Fr  potasowiec  L.a.8 7
W  1
Z
M.a. /223/
T  (na cześć Francji)
t
7/1
T  M. Perey w 1939 r.
w
Pe  2, 8, 18, 32, 18,
g  Nie istnieje w przyrodzie.
8, 1
E (0,7)
l  31
GADOLIN  Gadolinium  Gd  lantanowiec  L.a. 64
Z W  3
T  1312 (na cześć fińskiego chemika J M.a. 157,25
t
T  3000 Gadolina) 6/3
w
g  7,89 J. Marignac w 1880 r. Pe  2, 8, 18, 25, 9, 2
E 1,1 l  28 (7)
GAL  Gallium  Ga  glinowiec  L.a. 31
(na cześć Galii dawnej nazwy
A W  3
Francji)
T  29,76 M.a. 69,72
t
P. Lecoq de Boisebaudran w 1875
T  2300 4/13
w
r.
g  5,90 Pe  2, 8, 18, 3
Jasnoszary metal, używany do
E 1,6 l  23 (2)
termometrów do 1000oC.
GERMAN  Germanium  Ge  węglowiec  L.a. 32
A W  2 4
(na cześć Germanii)
T  938 M.a. 72,59
t
C. Winkler w 1886 r.
T  2850 4/14
w
Kruche szarobiałe kryształy.
g  5,323 Pe  2, 8, 18, 4
Półmetal i półprzewodnik.
E 1,8 l  24 (5)
GLIN  Aluminium  Al  glinowiec  L.a. 13
(łac. alumen  ałun)
H. Oersted w 1825 r.
Metal srebrzysty, ciÄ…gliwy,
A W  3
najbardziej rozpowszechniony w
T  660,32 M.a. 26,98
t
przyrodzie  7,5%. Ałun znany był
T  2520 3/13
w
już w starożytności jako tlenek
g  2,70 Pe  2, 8, 3
glinu i używano go do utrwalania
E  1,5 l  13 (1)
przy barwieniu tkanin. Bardzo
kowalny, można go walcować na
folię grubości 3 mikrometrów.
HAFN  Hafnium  Hf  tytanowiec  L.a. 72
W  4
A
(dawna stolica Danii  Hafnia) M.a. 178,49
T  2233
t
D. Coster i G. Hevesy w 1922 r. 6/4
T  4700
w
Srebrzysty metal o silnym połysku, Pe  2, 8, 18, 32, 10,
g  13,29
mało stosowany w technice. 2
E 1,3
l  32 (6)
metal
HASN  Hassium  Hs   L.a. 108
przejściowy
(Od Å‚ac. 'Hassias' oznacza Hess -
jeden z landów niemieckich)
Peter Armbruster, Gottfried M.a. 265
Munzenber i współpracownicy w 7/8
1984 r.
Pierwiastek syntetyczny.
HEL  Helium  He  helowiec  L.a. 2
(gr. helios  Słońce)
P. Janssen i J. Lockyer 1868/1869
W
T  r.
t
M.a. 4,002
T   Gaz szlachetny, produkt rozpadu
w
1/18
268,93 uranu i toru. 0,00046% objętości
Pe  2
g  0,126 atmosfery. Główny składnik
l  4(2)
gwiazd. Służy do oddychania pod
wodÄ….
HOLM  Holmium  Ho  lantanowiec  L.a. 67
Z W  3
T  1465 (od nazwy stolicy Sztokholm) M.a. 164,93
t
T  2600 P. Cleve w 1879 r. 6/3
w
g  8,79 Srebrzystobiały metal. Pe  2, 8, 18, 29, 8, 2
E 1,2 l  30 (1)
IND  Indium  In  glinowiec  L.a. 49
A W  1 3
T  156,60 M.a. 114,82
t
(od barwnika  Indygo )
T  2080 5/13
w
F. Reich i H. Richter w 1863 r.
g  7,30 Pe  2, 8, 18, 18, 3
E 1,7 l  33 (2)
IRYD  Irydium  Ir  platynowiec  L.a. 77
(od imienia greckiej bogini tęczy  W  3 4
Z
Irys) M.a. 192,22
T  2443
t
S. Tennant w 1804 r. 6/9
T  4550
w
Szlachetny bardzo twardy metal. Z Pe  2, 8, 18, 32, 15,
G  22,61
jego stopu z platynÄ… wykonano 2
E 2,2
wzorzec metra i kilograma. l  32 (2)
ITERB  Ytterbium  Yb  lantanowiec  L.a. 70
Z W  2 3
T  824 (od nazwy miejscowości Ytterby w M.a. 173,04
t
T  1430 Szwecji) 6/3
w
g  6,972 J. Marignac w 1878 r. Pe  2, 8, 18, 32, 8, 2
E 1,1 l  29 (7)
ITR  Yttrium  Y  skandowiec  L.a. 39
Z W  3
(od miejscowości Ytterby w
T  1530 M.a. 88,90
t
Szwecji)
T  3300 5/3
w
J. Gadolin w 1794 r.
g  4,45 Pe  2, 8, 18, 9, 2
Metaliczny, czarnoszary proszek.
E 1,3 l  24 (1)
JOD  Iodum  I  chlorowiec  L.a. 53
K W  1 3 5 7
(gr. iocides  fiołkowy)
T  113,6 M.a. 126,90
t
B. Courtois w 1811 r.
T  185,2 5/17
w
Szaroczarne kryształy o
g  4,94 Pe  2, 8, 18, 18, 7
metalicznym połysku.
E 2,5 l  32 (1)
KADM  Cadmium  Cd  cynkowiec  L.a. 48
Z W  2
(od Å‚ac. nazwy cynkowej rudy 
T  320,9 M.a. 112,40
t
cadmia)
T  765 5/12
w
F. Stromeyer w 1817 r.
g  8,65 Pe  2, 8, 18, 18, 2
Szary metal.
E 1,7 l  32 (8)
KALIFORN  Californium  Cf  aktynowiec  L.a. 98
W  3 4
Z (od Kalifornii  stan w USA) M.a. /251/
T  900 S. Thompson, A. Ghiorso, K. Street 7/3
t
T  1470 w 1950 r. Pe  2, 8, 18, 32, 28,
w
g  9,3 W przyrodzie nie istnieje. 8, 2
l  18
KIUR  Curium  Cm  aktynowiec  L.a. 96
W  3 4
Z (od nazwiska małżonków Curie) M.a. /247/
T  1350 G. Seaborg, R. James, A Ghiorso 7/3
t
T  3100 w 1944 r. Pe  2, 8, 18, 32, 25,
w
g  13,51 W przyrodzie nie istnieje. 9, 2
l  15
KOBALT  Cobaltum  Co  żelazowiec  L.a. 27
Z W  2 3
(od nazwy złego ducha  Kobolta)
T  1495 M.a. 58,93
t
G. Brandt w 1735 r.
T  3100 4/9
w
Metal podobny do żelaza, zabarwia
g  8,9 Pe  2, 8, 15, 2
szkło.
E 2,0 l  15 (1)
KRYPTON  Krypton  Kr  helowiec  L.a. 36
W  2
(gr. kryptos  ukryty)
T   157,2 M.a. 83,80
t
W. Ramsay i M. Travers w 1898 r.
T   153,4 4/18
w
Gaz sztachetny, 0,0001% obj.
g  2,16 Pe  2, 8, 18, 8
powietrza.
l  25 (6)
KRZEM  Silicium  Si  węglowiec  L.a. 14
(łac. silex  krzemień)
K W  4
Stalowoszare, bardzo twarde ale
T  1417 M.a. 28,08
t
kruche kryształy. Półprzewodnik.
T  3280 3/14
w
Jeden z najbardziej
g  2,33 Pe  2, 8, 4
rozpowszechnionych w przyrodzie
E 1,8 l  14 (3)
 ok. 25,5%.
KSENON  Xenon  Xe  helowiec  L.a. 54
W  2 4 6 8
K (gr. xenon  obcy)
M.a. 131,30
T   111,9 W. Ramsay i M. Travers w 1898 r.
t
5/18
T   108,1 Gaz szlachetny, 0,000008%
w
Pe  2, 8, 18, 18, 8
g  3,0 objętości powietrza.
l  36 (9)
LANTAN  Lanthanum  La  skandowiec  L.a. 57
Z (gr. lantanein  ukrywać się) W  3
T  920 K. Mosander w 1839 r. M.a. 138,90
t
T  3420 Srebrzystobiały metal, lśniący, 6/3
w
g  6,17 ciÄ…gliwy. Rzadko spotykany, ulega Pe  2, 8, 18, 18, 9, 2
E 1,1 działaniu wody. l  30 (2)
LIT  Lithium  Li  potasowiec  L.a. 3
Z W  1
(gr. lithos  kamień)
T  180,5 M.a. 6,94
t
J. Arfuedson w 1817 r.
T  1340 2/1
w
Srebrzysty, najlżejszy metal,
g  0,532 Pe  2, 1
ulegający działaniu wody.
E 1,0 l  5 (2)
LORENS  Lawrencium  Lw  aktynowiec  L.a. 103
W  3
Z (dla uczczenia laureata nagrody M.a. /256/
T  Nobla E. C. Lawrence'a). Odkryty 7/3
t
T  ok. 1965 r. Pe  2, 8, 18, 32, 32,
w
g  W przyrodzie nie istnieje. 9, 2
l  9
LUTET  Lutetium  Lu  lantanowiec  L.a. 71
Z W  3
(od łac. nazwy Paryża  Lutetia)
T  1656 M.a. 174,97
t
G. Urbain i K. Auer von Welsbach
T  3300 6/3
w
w 1907 r.
g  9,84 Pe  2, 8, 18, 32, 9, 2
Dawniej nazywany Kasjopem.
E 1,2 l  34 (2)
MAGNEZ  Magnesium  Mg  wapniowiec  L.a. 12
H. Davy w 1808 r.
Srebrzystobiały, lśniący, kowalny
metal. Ulega działaniu wody. W
wyższej temperaturze spala się
Z W  2
oślepiającym płomieniem.
T  650 M.a. 24,30
t
Najbardziej niezwykły minerał to
T  1105 3/2
w
glinokrzemian magnezu, zwany
g  1,74 Pe  2, 8, 2
 skórą górniczą z wyglądu jak
E 1,2 l  15 (3)
papier, daje się składać, zwijać i
podrzeć jak papier. Magnez jest
podstawowym składnikiem
chlorofilu.
MANGAN  Manganum  Mn  manganowiec  L.a. 25
K. W. Scheele w 1774 r.
Z W
Po żelazie najbardziej
T  1244 M.a. 54,938
t
rozpowszechniony metal ciężki.
T  2060 4/7
w
Chemicznie bardzo aktywny,
g  7,47 Pe  2, 8, 13, 2
posiada aż pięć odmian
E 1,7 l  17 (1)
alotropowych.
MIEDy
 Cuprum  Cu  miedziowiec  L.a. 29
(od Cypru gdzie były wielkie złoża
miedzi)
Znana w czasach starożytnych.
Z W  1 2
Czerwony metal, półszlachetny.
T  1084,6 M.a. 63,54
t
Rozpuszcza siÄ™ w kwasie
T  2570 4/11
w
azotowym, b. dobry przewodnik
g  8,95 Pe  2, 8, 18, 1
elektryczności, ważny składnik
E 1,9 l  19 (2)
stopów. Występuje w stanie
rodzimym, w powietrzu pokrywa siÄ™
patynÄ….
MENDELEW  Mendelevium  Md  aktynowiec  L.a. 101
W  2 3
(dla uczczenia Dymitra
Z M.a. /258/
Mendelejewa)
T  7/3
w
G. Seaborg, A. Ghiorso, B. Harwey
T  Pe  2, 8, 18, 32, 31,
w
i S. Thompson w 1955 r.
g  8, 2
W przyrodzie nie występuje.
l  13
metal
MEITNER  Meitnerium  Mt   L.a. 109
przejściowy
(od nazwiska austryjackiego fizyka:
Lise Meitner)
Peter Armbruster, Gottfried M.a. 268
Münzenber i współpracownicy. w 7/9
1982 r.
Pierwiastek syntetyczny.
MOLIBDEN  Molybdaenum  Mo  chromowiec  L.a. 42
(gr. molybdos  ołów) W 3 4 5 6
T  2620 K. Scheele w 1778 r. M.a. 95,94
t
T  4700 Srebrzysty metal, odporny na 5/6
w
g  10,25 działanie kwasów i zasad, Pe  2, 8, 18, 13, 1
E 2,0 pasywuje. l  23 (7)
NEODYM  Neodymium  Nd  lantanowiec  L.a. 60
(od gr. didymoi  bliz
nięta)
Z W  3
K. Auer von Welsbach w 1885 r.
T  1020 M.a. 144,24
t
Wchodził w skład tzw. dydymu,
T  3030 6/3
w
który został rozdzielony na neodym
g  7,00 Pe  2, 8, 18, 22, 8, 2
i prazeodym. Rozkłada wodę i
E 1,2 l  29 (7)
utlenia siÄ™.
NEON  Neon  Ne  helowiec  L.a. 10
T   (gr. neos  nowy) W
t
248,58 W. Ramsay i M. Travers w 1898 r. M.a. 20,18
T   Gaz szlachetny stosowany w 2/18
w
246,05 żarówkach. 0,00161% objętości Pe  2, 8
g  1,20 powietrza. l  11 (3)
NEPTUN  Neptunium  Np  aktynowiec  L.a. 93
W  3 4 5 6 7
A M.a. /237/
(od planety Neptun)
T  640 7/3
t
E. Mc. Millan i P. Abelson w 1940 r.
T  5200 Pe  2, 8, 18, 32, 23,
w
W przyrodzie nie istnieje.
g  20,45 8, 2
l  17
NIKIEL  Niccolum  Ni  żelazowiec  L.a. 28
Z W  2 3
T  1454 (niem. nicken  drażnić) M.a. 58,70
t
T  2920 A. Cronstedt w 1751 r. 4/10
w
g  8,91 Półszlachetny metal, pasywuje. Pe  2, 8, 16, 2
E 2,0 l  17 (5)
NIOB  Niobium  Nb  wanadowiec  L.a. 41
A (od imienia Niobe, córki Tantala) W  3 4 5
T  2470 Ch. Hatchett w 1801 r. M.a. 92,90
t
T  4800 Jasnoszary metal, odporny na 5/5
w
g  8,58 działanie kwasów, dawniej Pe  2, 8, 18, 12, 1
E 1,6 nazywany kolumbem. l  23 (1)
NOBEL  Nobelium  No  aktynowiec  L.a. 102
W  2 3
Z (dla uczczenia Alfreda Nobla) M.a. (259,1)
T  G. Seaborg, A. Ghiorso, T. 7/3
t
T  Sikkeland i J. Walton w 1958 r. Pe  2, 8, 18, 32, 32,
w
g  W przyrodzie nie istnieje. 8, 2
l  10
OA
ÓW  Plumbum  Pb  węglowiec  L.a. 82
(łac. ołów)
W  2 4
A Znany w starożytności, najmiększy
M.a. 207,20
T  327,5 po indzie z metali ciężkich.
t
6/14
T  1756 Nierozpuszczalny w kwasie solnym
w
Pe  2, 8, 18, 32, 18,
g  11,34 i siarkowym. Odkłada się w
4
E 1,8 organizmie żywym  choroba
l  34 (4)
ołowica.
OSM  Osmium  Os  platynowiec  L.a. 76
W  3 4 6 8
Z
(gr. osme  woń) M.a. 190,2
T  3045
t
S. Tennant w 1804 r. 6/8
T  5030
w
Szary, najcięższy, metal Pe  2, 8, 18, 32, 14,
g  22,57
szlachetny. 2
E 2,2
l  35 (7)
PALLAD  Palladium  Pd  platynowiec  L.a. 46
Z W  2 4
(wzorowane na odkrytej w tym
T  1552 M.a. 106,4
t
czasie małej planetoidzie Pallad)
T  2940 5/10
w
W. Wollaston w 1804 r.
g  11,99 Pe  2, 8, 18, 18, 0
Metal szlachetny. Pochłania gazy.
E 2,2 l  26 (6)
PLATYNA  Platinum  Pt  platynowiec  L.a. 78
(hiszp. platina  liche srebro)
W  2 4
Z W. Watson w 1750 r.
M.a. 195,09
T  1770 Jasnosrebrzysty metal sztachetny.
t
6/10
T  4170 Twardy, ciÄ…gliwy i kowalny. W
w
Pe  2, 8, 18, 32, 17,
g  21,41 przyrodzie występuje tylko w stanie
1
E 2,2 rodzimym. Rozpuszcza siÄ™ w
l  34 (6)
wodzie królewskiej.
PLUTON  Plutonium  Pu  aktynowiec  L.a. 94
W  3 4 5 6
Z (od planety Pluton) M.a. (244)
T  640 E. Mc Millan, J. Kennedy i A. Wahl 7/3
t
T  3300 w 1940 r. Pe  2, 8, 18, 32, 24,
w
g  19,86 W przyrodzie nie istnieje. 8, 2
l  16
POLON  Polonium  Po  tlenowiec  L.a. 84
W  2 4 6
A (od Å‚ac. nazwy Polski  Polonia)
M.a. (208,99)
T  250 M. Skłodowska  Curie w 1898 r.
t
6/16
T  962 Odkryty jako pierwszy pierwiastek
w
Pe  2, 8, 18, 32, 18,
g  9,14 promieniotwórczy, metal
6
E (2,0) szlachetny o szarej barwie.
l  27
POTAS  Kalium  K  potasowiec  L.a. 19
(arab. al kalia  popiół)
Z W  1
H. Davy w 1807 r.
T  63,7 M.a. 39,09
t
Srebrzysto biały miękki metal
T  765 4/1
w
lżejszy od wody, której ulega
g  0,862 Pe  2, 8, 8, 1
działaniu i zapala się. Należy
E 0,9 l  20 (3)
przechowywać go w nafcie.
PRAZEODYM  Praseodymium  Pr  lantanowiec  L.a. 59
Z W  3
(gr. prasius + didymoi = zielony i
T  935 M.a. 140,90
t
bliz
niaki)
T  3020 6/3
w
K. Auer von Welsbach w 1885 r.
g  6,48 Pe  2, 8, 18, 21, 8, 2
Metal o barwie podobnej do żelaza.
E 1,1 l  29 (1)
PROMET  Promethium  Pm  lantanowiec  L.a. 61
Z (nawiÄ…zuje do mitycznego W  3
T  1042 Prometeusza) M.a. (145)
t
T  2400 J. Marinsky, C. Coryell i L. 6/3
w
g  7,26 Glendenin 1946 r. Pe  2, 8, 18, 23, 8, 2
E 1,2 W przyrodzie nie istnieje. l  27
PROTAKTYN  Protactinium  Pa  lantanowiec  L.a. 91
W  4 5
Z (gr. protos actinos  pierwszy
M.a. (231)
T  1552 promień)
t
7/3
T  4200 J. Cranston, O. Hahn i L. Meitner w
w
Pe  2, 8, 18, 32, 20,
g  15,4 1918 r.
9, 2
E 1,5 Szarobiały, lśniący metal.
l  22
RAD  Radium  Ra  wapniowiec  L.a. 88
(łac. radius  promień) W  2
Z
M. Skłodowska  Curie i P. Curie w M.a. /226/
T  700
t
1898 r. 7/2
T  1700
w
Promieniotwórczy, dość miękki, Pe  2, 8, 18, 32, 18,
g  5,50
srebrzysty metal ulegajÄ…cy 8, 2
E (0,9)
działaniu wody. l  27
RADON  Radon  Rn  helowiec  L.a. 86
W  2
(od Radu) M.a. (222)
T  ( 71)
t
F. Dorn w 1901 r. 6/18
T  ( 61,8)
w
Promieniotwórczy, ciężki gaz Pe  2, 8, 18, 32, 18,
g  4,4
szlachetny. 8
l  30
REN  Rhenium  Re  manganowiec  L.a. 75
W  3 4 6 7
K (od nazwy rzeki Renu)
M.a. 186,20
T  3180 W. Noddack, I. Tacke Noddack i
t
6/7
T  5700 O. Berg w 1925 r.
w
Pe  2, 8, 18, 32, 13,
g  21,02 Jasnoszary, półszlachetny,
2
E 1,9 niezwykle twardy metal.
l  31 (2)
ROD  Rhodium  Rh  platynowiec  L.a. 45
(gr. rhodon  róża)
Z W  3 4
W. Wollaston w 1804 r.
T  1960 M.a. 102,90
t
Szlachetny, jasnosrebrzysty metal,
T  3760 5/9
w
odporny na działanie kwasów,
g  12,40 Pe  2, 8, 18, 16, 1
nawet na działanie wody
E 2,2 l  23 (1)
królewskiej.
RT
Ć  Hydrargyrum  Hg  cynkowiec  L.a. 80
(gr. hydor + argyros = srebrna
W  1 2
Z woda)
M.a. 200,59
T   38,83 Znana w starożytności bo
t
6/12
T  356,59 występuje w stanie rodzimym.
w
Pe  2, 8, 18, 32, 18,
g  13,534 Sztachetny metal, jako ciecz
2
E 1,9 posiada trujÄ…ce opary. Rozpuszcza
l  34 (7)
się w niektórych kwasach.
RUBID  Rubidium  Rb  potasowiec  L.a. 37
Z W  1
(Å‚ac. rubidus  ciemnoczerwony)
T  39,3 M.a. 85,46
t
R. Bunsen i G. Kirchhoff w 1861 r.
T  688 5/1
w
Miękki, srebrzystobiały metal. W
g  1,532 Pe  2, 8, 18, 8, 1
suchym powietrzu zapala siÄ™.
E 0,8 l  28 (2)
RUTEN  Ruthenium  Ru  platynowiec  L.a. 44
Z W  2 3 4 6
(od Å‚ac. nazwy Rosji  Ruthenia)
T  2282 M.a. 101,07
t
K. Claus w 1844 r.
T  4050 5/8
w
Szlachetny, lśniący, kruchy, twardy
g  12,41 Pe  2, 8, 18, 15, 1
metal.
E 2,2 l  24 (7)
RUTHERFORD  Ruthefordium  Rf  tytanowiec  L.a. 104
(od nazwiska nowozelandzkiego
fizyka) Ernesta R. Rutherforda
Ghiorso, Nurmia, Harris, K.A.Y. M.a. 261
Eskola i P.L. Eskola w 1969 r. 5/4
Pierwistek syntetyczny.
SAMAR  Samarium  Sm  lantanowiec  L.a. 62
Z (w zwiÄ…zku z nazwiskiem W  2 3
T  1072 Samarskiego) M.a. 150,4
t
T  1800 P. Lecoq de Boisbaudran w 1879 r. 6/3
w
g  7,536 Lśniący metal o barwie Pe  2, 8, 18, 24, 8, 2
E 1,2 żelazosrebrnej. l  30 (7)
SEABORG  Seaborg  Sg  chromowiec  L.a. 106
(Od nazwiska Glenna Seaborga -
pracownika instytutu w Dubnej )
Pracownicy the Joint Institute for
M.a. 263
Nuclear Research i Lawrence
7/6
Berkeley and Livermore
Laboratories w 1974 r.
Pierwiastek syntetyczny .
SELEN  Selenium  Se  tlenowiec  L.a. 34
K W  2 4 6
T  219 (gr. Selene  Księżyc) M.a. 78,96
t
T  685 J. Berzelius w 1818 r. 4/16
w
g  4,81 Niemetal, trzy odmiany alotropowe. Pe  2, 8, 18, 6
E 2,4 l  24 (6)
SIARKA  Sulfur  S  tlenowiec  L.a. 16
K W  2 4 6
(Å‚ac. siarka)
T  119,6 M.a. 32,06
t
Znana w starożytności, niemetal.
T  444,6 3/16
w
Występuje w różnych postaciach
g  2,07 Pe  2, 8, 6
alotropowych w stanie rodzimym.
E 2,5 l  16 (4)
SKAND  Skandium  Sc  skandowiec  L.a. 21
Z W  3
(nazwa od Skandynawii)
T  1545 M.a. 44,95
t
L. Nilson w 1879 r.
T  2750 4/3
w
Lekki metal, należy do
g  2,989 Pe  2, 8, 9, 2
pierwiastków przejściowych.
E 1,3 l  13 (1)
SÓD  Natrium  Na  potasowiec  L.a. 11
(średniowieczne natron  soda)
Z W  1
H. Davy w 1807 r.
T  97,9 M.a. 22,99
t
Srebrzystobiały, miękki metal,
T  881 3/1
w
ulegający działaniu tlenu i wody.
g  0,971 Pe  2, 8, 1
Przechowuje siÄ™ w nafcie lub gazie
E 0,9 l  17 (1)
obojętnym.
SREBRO  Argentum  Ag  miedziowiec  L.a. 47
Z W  1
(Å‚ac. srebro)
T  961,8 M.a. 107,86
t
Znane w starożytności. Biały
T  2155 5/11
w
błyszczący, szlachetny metal.
g  10,49 Pe  2, 8, 18, 18, 1
CiÄ…gliwy i kowalny.
E 1,9 l  31 (2)
STRONT  Strontium  Sr  wapniowiec  L.a. 38
Z (w Szkocji miejscowość  W  2
T  769 Stronthian) M.a. 87,62
t
T  1381 A. Crawford w 1790 r. 5/2
w
g  2,63 Srebrzystobiały metal ulegający Pe  2, 8, 18, 8, 2
E 1,0 działaniu wody i powietrza. l  26 (4)
TAL  Thalium  Tl  glinowiec  L.a. 81
W  1 3
Z
M.a. 204,37
T  303 (gr. thallos  zieleń)
t
6/13
T  1460 W. Crookes i C. Lamy w 1862 r.
w
Pe  2, 8, 18, 32, 18,
g  11,86 Miękki, szary, ciężki metal trujący.
3
E 1,8
l  28 (2)
TANTAL  Tantalum  Ta  wanadowiec  L.a. 73
(od imienia mitologicznego króla W  3 4 5
A
Tantala) M.a. 180,94
T  3022
t
A. Eckeberg w 1802 r. 6/5
T  5530
w
Szaroplatynowy, trudnotopliwy Pe  2, 8, 18, 32, 11,
g  16,654
metal, nierozpuszczalny w wodzie, 2
E 1,5
kwasach i wodzie królewskiej. l  29 (2)
TECHNET  Technetium  Tc  manganowiec  L.a. 43
K (gr. technetos  sztuczny) W  4 7
T  2200 C. Perrier i E. Segre w 1937 r. M.a. (97,907)
t
T  4600 Pierwszy przez człowieka 5/7
w
g  11,48 wytworzony sztucznie pierwiastek. Pe  2, 8, 18, 13, 2
E 1,9 W przyrodzie nie istnieje. l  25
TELLUR  Tellurium  Te  tlenowiec  L.a. 52
K (Å‚ac. tellus  ziemia) W  2 4 6
T  450 F. Müller von Reichenstein w 1782 M.a. 127,60
t
T  988 r. 5/16
w
g  6,25 Półmetal, miękki i kruchy, o szarym Pe  2, 8, 18, 18, 6
E 2,1 metalicznym połysku. l  33 (8)
TERB  Terbium  Tb  lantanowiec  L.a. 65
Z W  3
T  1356 (od miasta szweckiego  Ytterby) M.a. 158,92
t
T  2800 K. Mosander w 1843 r. 6/3
w
g  8,25 Brunatnożółty metal. Pe  2, 8, 18, 27, 8, 2
E 1,2 l  26 (1)
TLEN  Oxygenium  O  tlenowiec  L.a. 8
(gr. oxys + genos = rodzÄ…cy kwasy)
T   Gaz, wiąże się prawie ze
t
W  2
218,78 wszystkimi pierwiastkami w
M.a. 15.99
T   odpowiednich warunkach
w
2/16
182,96 fizykochemicznych. KiedyÅ› w
Pe  2, 6
g  1,141 Polsce nazywany Kwasorodem.
l  10 (3)
E 3,5 20,95% objętości powietrza. W
przyrodzie 49,5%.
TOR  Thorium  Th  aktynowiec  L.a. 90
W  4
Z
(mitologiczne bóstwo Thor) M.a. 232,03
T  1750
t
J. Berzelius w 1828 r. 7/3
T  4600
w
Szaroczarny, lśniący metal, Pe  2, 8, 18, 32, 18,
g  11,78
podobny do platyny. 10, 2
E 1,3
l  26 (1)
TUL  Thulium  Tm  lantanowiec  L.a. 69
Z W  3
(od Thule  stara nazwa północnej
T  1545 M.a. 168,93
t
Skandynawii)
T  1730 6/3
w
P. Cleve w 1879 r.
g  9,32 Pe  2, 8, 18, 31, 8, 2
Srebrzystobiały metal.
E 1,2 l  32 (1)
TYTAN  Tytanium  Ti  tytanowiec  L.a. 22
A W  3 4
(od mitologicznej postaci  Tytana)
T  1669 M.a. 47,90
t
W. Gregor w 1789 r.
T  3330 4/4
w
Składnik stopu ferro tytanowego.
g  4,50 Pe  2, 8, 10, 2
Rozpowszechniona biel tytanowa.
E 1,5 l  13 (5)
URAN  Uranium  U  aktynowiec  L.a. 92
W  3 4 5 6
A
M.a. 238,02
T  1135 (od planety Uran)
t
7/3
T  3930 M. Klaproth w 1789 r.
w
Pe  2, 8, 18, 32, 21,
g  19,05 Ciężki metal o jasnej barwie srebra.
9, 2
E 1,7
l  22 (1)
UNUNBIUM  Ununbium  Uub  cynkowiec  L.a. 112
(Nazwa systematyczna IUPAC)
S. Hofmann, V. Ninov, F. P.
Hessberger, P. Armbruster, H.
M.a. 227
Folger, G. Münzenberg i inni w
7/12
1996 r.
Pierwiastek syntetyczny.
UNUNHEXIUM  Ununhexium  Uuh  tlenowiec  L.a. 116
(Nazwa systematyczna IUPAC)
V. Ninov, K.E. Gregorich, W.
Loveland, A. Ghiorso, D.C.
Hoffman, D.M. Lee, H. Nitsche,
W.J. Swiatecki, U.W. Kirbach, C.A. M.a. 289
Laue, J.L. Adams, J.B. Patin, D.A. 7/16
Shaughnessy, D.A. Strellis i P.A.
Wilk. w 1999 r.
Pierwiastek syntetyczny.
UNUNNILIUM  Ununnilium  Uun  żelazowiec  L.a. 110
(Nazwa systematyczna IUPAC)
S. Hofmann, V. Ninov, F. P.
Hessberger, P. Armbruster, H.
M.a. 269
Folger, G. Münzenberg i inni w
7/10
1994 r.
Pierwiastek syntetyczny.
UNUNOCTIUM  Ununoctium  Uuo  helowiec  L.a. 118
(Nazwa systematyczna IUPAC)
V. Ninov, K.E. Gregorich, W.
Loveland, A. Ghiorso, D.C.
Hoffman, D.M. Lee, H. Nitsche,
W.J. Swiatecki, U.W. Kirbach, C.A. M.a. 293
Laue, J.L. Adams, J.B. Patin, D.A. 7/18
Shaughnessy, D.A. Strellis i P.A.
Wilk. w 1999 r.
Pierwiastek syntetyczny.
UNUNQUADIUM  Ununquadium  Uuq  węglowiec  L.a. 114
 (Nazwa systematyczna IUPAC)
Pracownicy Instytutu Nuklearnego
M.a. 285
w Dubnej w 1998 r.
7/14
Pierwiastek syntetyczny.
UNUNUNIUM  Unununium  Uuu  miedziowiec  L.a. 111
(Nazwa systematyczna IUPAC)
S. Hofmann, V. Ninov, F. P.
Hessberger, P. Armbruster, H.
M.a. 272
Folger, G. Münzenberg i inni w
7/11
1994 r.
Pierwiastek syntetyczny.
WANAD  Vanadium  V  wanadowiec  L.a. 23
A (skandynawska postać W  2 3 4 5
T  1950 mitologiczna Vanadis) M.a. 50,94
t
T  3400 N. Sefström w 1830 r. 4/5
w
g  6,11 Twardy metal z niebieskoszarym Pe  2, 8, 11, 2
E 1,7 połyskiem, ulega działaniu tlenu. l  13 (2)
WAPC
 Calcium  Ca  wapniowiec  L.a. 20
Z W  2
(Å‚ac. calx  wapno)
T  842 M.a. 40,08
t
H. Davy w 1808 r.
T  1490 4/2
w
Miękki metal, barwy srebrzystej.
g  1,55 Pe  2, 8, 8, 2
Ulega działaniu wody.
E 1,0 l  20 (6)
W
GIEL  Carboneum  C  węglowiec  L.a. 6
K W  2 4
(łac. carbo  węgiel)
T  3850 M.a. 12,01
t
Znany w starożytności niemetal.
T  3600 2/14
w
Podstawowy składnik organizmów
g  2,27 Pe  2, 4
żywych.
E 2,5 l  12 (2)
WODÓR  Hydrogenium  H   L.a. 1
(gr. hydor + genos = tworzÄ…cy
wodÄ™)
A H. Cavendish w 1766 r.
T   Lekki gaz bez barwy, smaku, woni. W  1
t
259,32 Tworzy czÄ…steczki dwuatomowe H M.a. 1,0079
2
T   zwane ortowodorem lub okres 1
w
252,88 parawodorem. Najbardziej Pe  1
g  0,071 rozpowszechniony pierwiastek we l  3 (2)
E 2,1 wszechświecie ok. 93% objętości
materii kosmicznej. Posiada trzy
odmiany alotropowe.
WOLFRAM  Wolfram  W  chromowiec  L.a. 74
W  4 5 6
K (od nazwy minerału  wolfram)
M.a. 183,85
T  3420 K. Scheele w 1781 r.
t
6/6
T  5700 W krajach anglosaskich nazywany
w
Pe  2, 8, 18, 32, 12,
g  19,3 tungstenem. Półszlachetny, szary,
2
E 2,0 twardy metal. Pasywuje.
l  30 (5)
ZA
OTO  Aurum  Au  miedziowiec  L.a. 79
(łac. złoto) W  1 3
A
Znane w starożytności. Najbardziej M.a. 196,96
T  1064,2
t
ciÄ…gliwy metal szlachetny. 6/11
T  2800
w
Nierozpuszczalny w kwasach, Pe  2, 8, 18, 32, 18,
g  19,28
rozpuszcza siÄ™ tylko w wodzie 1
E 2,4
królewskiej i w rtęci. l  34 (1)
ŻELAZO  Ferrum  Fe  żelazowiec  L.a. 26
Z (łac. żelazo) W  2 3
T  1538 Znane w storożytności, najbardziej M.a. 55,84
t
T  2800 popularny i przydatny człowiekowi 4/8
w
g  7,874 metal. Tworzy prawie w 45% glob Pe  2, 8, 14, 2
E 1,9 ziemski. l  16 (4)