© by Cezary Misierewicz
Lekkoatletyczne dyscypliny rzutne
Opracowanie: mgr Cezary Misierewicz
HISTORIA RZUTÓW
HISTORIA RZUTÓW
Rzut oszczepem
Herkules jest znany jako najstarszy "zawodnik" w rzucie oszczepem. Od
najdawniejszych czasów konkurencja była obecna podczas igrzysk w dwóch formach: rzut
oszczepem do celu i na dystans. Oryginalny oszczep był wykonany w drzewa oliwnego,
miął długość od 2.30m do 2.40m, i ważył 400 gramów. Skandynawowie przyjęli
konkurencje ok. 1780 roku, a sam oszczep stał się symbolem niezależności Finów.
W tamtych czasach oszczep miął 2.60m, ważył 800g, i był wykonany z drzewa hikory.
Antyczny styl rzutu, dopuszczał tak rzut jedna ręka, jak i obiema rękoma. W 1952 roku
linia rzutu zmieniła się z prostej na łuk. Odległość rzutu zaczęła być mierzona od miejsca
upadku oszczepu do środka luku. W 1953 Franklin Bud Held (USA), wprowadził drążony
oszczep, co zwiększyło zdolność lotu, i spowodowało poziome ładowanie,
rewolucjonizując konkurencje. W 1954 roku Held wprowadził metalowy wariant
oszczepu.
W 1966 roku Spaniard Felix Erausquin rzucił na odległość ponad 100 metrów
używając rotacyjnej techniki, która została zniesiona przez IAAF jako zbyt niebezpieczna.
Bariera 100 metrów została ponownie pokonana w 1984 roku przez We Horn. IAAF
uregulował nowe zasady konstrukcji oszczepu by zapewnić krótszy lot (bezpieczniejszy i
łatwiejszy do zmierzenia). W 1991 roku reguły ponownie się zmieniły dyskwalifikując
nowy typ oszczepu z chropowatym falowanym ogonem. Pierwsze kobiece występy w tej
dyscyplinie datuje się na 1916 rok(Finlandia). Oryginalny używany wtedy oszczep ważył
800g, póz
niej waga została zmieniona na 600g. Pierwszy rekord IAAF pochodzi z 1932
roku, co spowodowało pojawienie się tej konkurencji na olimpiadzie w 1948 roku.
Rzut młotem
Ta konkurencja, zrodziła się już w tradycjach antycznych, gdzie rzut młotem
poprzedzony był biegiem (młot był to drewniany uchwyt połączony z metalowa kula).
Obecnie rzut wykonywany jest z koła o średnicy siedmiu stop (2.13m). W 1887 roku waga
młota została ustalona na 16 funtów (7.26kg) z uchwytem o długości miedzy 1.175m a
1.215m, który zastąpił drewniana cześć. Zawodnicy przeważnie rzucają wykonując trzy
(lub cztery) obroty, w sekwencji pięta  palce - pięta. Użycie wolframu jako materiału na
głowice młota zredukowało jego wielkość (minimalna dziś to 110mm), co pozwoliło z
kolei powiększyć uzyskiwane odległości (od 1950 roku). Pierwszy rekord kobiecy datuje
się na 1931 rok (Spain). IAAF zaczęła notować rekordy kobiet od 1995 roku (młot ważący
4kg). Konkurencja pojawiła się na Mistrzostwach Świata Seniorów w 1999 roku.
Rzut dyskiem
Antyczni Grecy opisali te konkurencje lepiej niż ktokolwiek inny. Używali oni
kamieni, póz
niej dysków z brązu o wadze pomiędzy dwoma a sześcioma kilogramami,
rozmiarze pomiędzy 21cm a 34 cm średnicy. W 1896 roku konkurencja została włączona
do programu Igrzysk Olimpijskich w Atenach. Rzuty odbywały się z piedestału o
wymiarach od 60cm do 70cm. W tym samym czasie Szwedzi rzucali dyskiem z koła o
średnicy 2.5m. W 1897, w USA, konkurencja była rozgrywana z koła o średnicy siedmiu
stop, zwiększonej w 1908 roku do 2.50m. Sam dysk został standaryzowany w 1907 roku,
jego waga została ustalona na 2 kg, a średnica na 22cm. Z oryginalnej statycznej postawy
zawodnika podczas rzutu, technika ewoluowała przez styl Nordycki do dzisiejszego,
www.wychowaniefizyczne.pl
wprowadzonego przez Clarence'a Houser'a (USA) w 1926 roku, polegajÄ…cego na obrotach
połączonych z podskokami przed rzutem. Obie ręce były używane do rzutu do roku 1920.
Od tego czasu norma stała się technika wykorzystująca jedna rękę. W 1954 roku
wprowadzono betonowe koło, by zwiększyć prędkość obrotową zawodnika. Pierwszy
kobiecy rekord padł w 1914 roku (USA - dysk ważący 1.25kg). Standardowe dyski
jednokilogramowe zostały przyjęte z Igrzysk Olimpijskich w 1928 roku, IAAF
ratyfikowała pierwszy oficjalny rekord świata w 1936 roku.
Pchnięcie kulą
Pierwsza wzmiankę o tej konkurencji można znalez
ć u Homera, gdzie żołnierze
biorący udział w walkach o Troje urządzali zawody w rzucie skala. W XVI wieku Król
Henry VIII sprawdzał męstwo swoich żołnierzy urządzając zawody w rzucie młotem, a w
XVII wieku Angielscy żołnierze urządzali zawody w rzucie kula armatnia. Reguły
konkurencji zostały pierwszy raz ustanowione w 1860 roku, kiedy rzut był wykonywany z
kwadratu o bokach siedmiu stop (2.13m). Kwadrat został w 1906 roku zastąpiony przez
koło o średnicy siedmiu stop. Waga kuli została ustalona na 16 funtów (7.257 kg). Zgięcie
ręki rzucającego zostało zniesione jako zbyt niebezpieczne, natomiast zawodnicy mieli
trzymać kule w ręce przy szyi, przed wypuszczeniem jej. Odskok w kole został
wprowadzony w USA w 1876 roku. W 1951 roku Parry O'Brien (USA) stworzył nowa
technikę. Ze startowej pozycji zwróconej do tylu koła, O'Brien obracał się 180 stopni, by
obrócić się dookoła koła przed finałowym wypuszczeniem kuli. To pomogło mu zdobyć
palmę pierwszeństwa w pokonaniu odległości 18m (i wreszcie 19m). W 1976 Alexander
Barychnikov wprowadził rotacyjna technikę, podobna do tej stosowanej w rzucie dyskiem,
która stała się najpopularniejsza. Kobiece zawody pchnięcia kula (4 kg) były rozegrane
pierwszy raz we Francji w 1917 roku. Pierwszy światowy rekord IAAF datuje się na 1934
rok, co spowodowało debiut na igrzyskach olimpijskich w 1948 roku. Do 1927 roku
kobiety współzawodniczyły w rzucie kula ważąca 8 funtów i 5 kg.
DEFINICJE RZUTÓW
DEFINICJE RZUTÓW
RZUT OSZCZEPEM, konkurencja lekkoatletyczna polegająca na osiągnięciu jak
największej odległości w rzucie oszczepem o ciężarze 800 g dla mężczyzn i 600 g dla
kobiet. Długość oszczepu dla mężczyzn wynosi 260-270 cm, dla kobiet 220-230 cm.
RZUT DYSKIEM, konkurencja lekkoatletyczna polegająca na wyrzuceniu siłą ramienia
dysku o ciężarze 2 kg dla mężczyzn i 1 kg dla kobiet na jak największą odległość. Dysk
ma średnicę 22 cm dla mężczyzn i 18 cm dla kobiet, a rzuty wykonuje się z koła o średnicy
2,5 m. Największą indywidualnością wszech czasów w tej konkurencji był Amerykanin
A. Oerter, 4 krotny mistrz olimpijski (1956, 1960, 1964, 1968).
RZUT MA
OTEM konkurencja lekkoatletyczna polegająca na osiągnięciu jak największej
odległości w rzucie młotem - Młot, sprzęt lekkoatletyczny - składa się z głowicy, linki
i uchwytu, całkowita waga młota wynosi 7,26 kg.
PCHNI
CIE KUL
, konkurencja lekkoatletyczna polegająca na wypchnięciu siłą
ramienia kuli o ciężarze 7,26 kg dla mężczyzn i 4 kg dla kobiet na możliwie najdalszą
odległość. Pchnięcie kulą wykonuje się z koła o średnicy 2,135 m. Najwybitniejszą rolę
w rozwoju pchnięcia kulą odegrał Amerykanin P. O'Brien (mistrz olimpijski w 1952
i 1956), który jako pierwszy zastosował ustawienie tyłem do kierunku pchnięcia w pozycji
wyjściowej i przekroczył granicę 18 i 19 m.
RZUTNIE
RZUTNIE
Arena lekkoatletyczna:
A) rzutnia do pchnięcia kulą,
B) skocznia do skoku o tyczce,
C) tor,
D) skocznia do skoku w dal i trójskoku,
E) linia oddzielajÄ…ca tory,
F) skocznia do skoku wzwyż,
G) rów z wodą,
H) rzutnia do rzutu dyskiem i młotem,
I) rzutnia do rzutu oszczepem,
J) bieżnia
BIOMECHANIKA W ĆWICZENIACH FIZYCZNYCH
BIOMECHANIKA W ĆWICZENIACH FIZYCZNYCH
Grupy ruchów przestrzennie złożonych, które występują w ćwiczeniach fizycznych
i które odróżniają się pewnymi cechami to: rzuty z obrotami i uderzenia.
Spotykamy rzuty z prostego rozbiegu (rzut oszczepem), z rozbiegu w postaci
obrotu (rzut dyskiem, młotem). W drugiej grupie maksymalną szybkość przyrządu osiąga
się dzięki różnym ruchom obrotowym. W czasie wykonywania obrotów prędkość ich
narasta aż do maksimum. y
ródłem sił zwiększających prędkość obrotu ciała z przyborem
jest odbijanie się miotacza nogami od podłoża.
Forma ruchów odbicia w różnych rodzajach rzutów jest różna, zależy ona od
specyficznych cech techniki rzutu danym przyborem. Różna jest również ilość obrotów,
w czasie których zwiększa się ich prędkość. Przy mniejszej masie przyrządu (dysk) ilość
obrotów jest mniejsza niż przy większej masie (młot). Przy rzucie młotem, miotacz przed
obrotem całego ciała wykonuje dodatkowe obroty młotem, które rozwijają prędkość
przyboru dostatecznÄ… dla zapoczÄ…tkowania obrotu przez miotacza.
Prędkość liniowa przyboru zależy od prędkości kątowej obrotów i długości
promienia obrotu. Przy takiej samej prędkości kątowej większy promień obrotu daje
większą prędkość liniową przyboru.
Podczas ruchu obrotowego powstają znaczne siły bezwładności w postaci sił
odśrodkowych. Jeżeli masa przyboru jest duża, to siły te są tak znaczne, że zmuszają
miotacza do skłonu w stronę przeciwną. Wykorzystuje się wtedy również ciężar miotacza
(moment siły ciężkości) i siły odśrodkowe masy jego ciała, oraz zaparcie się nogami pod
kątem do podłoża dla stworzenia odpowiedniej reakcji podłoża.
W czasie ruchów obrotowych miotacz w określonym momencie obraca się z większą
prędkością kątową niż prędkość przyboru. Dochodzi do tzw. wyprzedzenia przyboru przez
ciało miotacza. Pod koniec ruchów obrotowych wyprzedzenie doprowadza do
rozciągnięcia mięśni kończyn górnych i tułowia, które w związku z tym bardziej się
napinają. Wyprzedzenie przyboru jest fazą przygotowawczą do końcowego ruchu
miotacza. Rozciągnięte i napięte mięśnie wywołują znaczną siłę w momencie wyrzutu
przyboru.
Na rysunku nr 1 widać, że w drugim położeniu (b) oś obręczy kończyny górnej przed
rozpoczęciem fazy wyrzutu jest skrócona w stosunku do kończyny górnej bardziej niż
w pierwszym położeniu (a).
Rys.1. Wyprzedzenie przyboru przy rzucie dyskiem; położenia: a  wyjściowe,
b - w końcu obrotu.
Czas działania sił zabezpieczających ruchy obrotowe miotacza jest dosyć długi.
Należy tutaj uwzględnić popęd (iloczyn wielkości siły i czasu jej działania). Zwiększenie
czasu działania siły zwiększa efekt jej działania. Im większy jest czas działania siły w
określonych granicach, tym większą prędkość osiągnie dana masa pod działaniem tej siły.
Jednak przy danej amplitudzie ruchu, podczas określonej drogi działanie siły,
konieczne jest pokonanie tej drogi w jak najkrótszym czasie.
Ponieważ siła działająca w czasie obrotu nie jest stała, należy mówić o średniej sile,
która działając w tym samym czasie dałaby taki sam przyrost prędkości jak siła zmienna.
Przy rzucie dyskiem i młotem miotacz w czasie obrotów przybliża się do przedniej
części koła, w którym wykonuje się rzut. Ruch obrotowy sumuje się z ruchem
postępowym; jednakże prędkość ruchu postępowego w stosunku do prędkości lotu
przyboru jest nieznaczna. Przemieszczenie do przodu służy bezpośrednio do zwiększenia
prędkości lotu przyboru, lecz stwarza najbardziej dogodne warunki do narastania jego
prędkości  ruch spiralny (rys. 2 a). Przed fazą końcową miotacz zajmuje najdogodniejsze
położenie wyjściowe, które pozwala mu rozwinąć największą siłę. Końcowy odcinek drogi
przed wylotem przyboru jest pokonywany z największą prędkością (rys. 2 b, poza 3).
Z punktu widzenia mechaniki optymalny kąt prędkości początkowej (wylotu)
przyboru, zapewniający największy zasięg lotu, jest równy 45o. Jednakże w konkretnych
przypadkach konieczne sÄ… pewne poprawki.
Po pierwsze  punkt wylotu przyboru znajduje się wyżej niż punkt jego lądowania.
W związku z tym optymalny kąt wylotu przyboru może być mniejszy niż 45o. Po drugie 
możliwe jest dalsze zmniejszenie kąta wylotu, celem wykorzystania unoszącej siły oporu
powietrza dla takich przyborów jak dysk i oszczep (rys. 2 c), w zależności od ich
aerodynamicznego kształtu.
Po wypuszczeniu z ręki przybór (jak to widać na rys. 2 a) kontynuuje lot po stycznej
do tego punktu łuku, w którym przestała na niego działać siła dośrodkowa kończyny
górnej. Małe opóz
nienie lub zbyt wczesne wypuszczenie przyboru może znacznie zmienić
kierunek jego lotu.
Rys. 2 Specyfika ruchu przy rzutach:
a)  składanie ruchu postępowego i
obrotowego w rzucie młotem i dyskiem;
b)  doprowadzenie do położenia
wyjściowego (3) fazy końcowej przy
pchnięciu kulą;
c)  wpływ oporu powietrza na lot
przyboru.
REKORDY POLSKI
REKORDY POLSKI
KOBIETY
KONKURENCJA WYNIK IMI
I NAZWISKO DATA MIEJSCOWOŚĆ
PCHNI
CIE KUL
19.58 Ludwika CHEWIC
SKA 26.06.76 Bydgoszcz
RZUT DYSKIEM 66.18 Renata KATEWICZ 07.08.88 A
ódz

RZUT MA
OTEM 72.60 Kamila SKOLIMOWSKA 08.06.02 Bydgoszcz
RZUT OSZCZEPEM 65.96 Genowefa PATLA 10.08.91 Nitra
M
ŻCZYy
NI
KONKURENCJA WYNIK IMI
I NAZWISKO DATA MIEJSCOWOŚĆ
PCHNI
CIE KUL
21.68 Edward SARUL 31.07.83 Sopot
RZUT DYSKIEM 65.98 Dariusz JUZYSZYN 24.08.85 Warszawa
RZUT MA
OTEM 83.38 Szymon ZIÓA
KOWSKI 05.08.01 Edmonton
RZUT OSZCZEPEM 86.77 Dariusz TRAFAS 16.06.02 Warszawa
REKORDY ÅšWIATA
REKORDY ÅšWIATA
KOBIETY
KONKURENCJA WYNIK IMI
I NAZWISKO KRAJ DATA
PCHNI
CIE KUL
22,63 NADEZHDA LISOVSKAYA URS 7/6/87
RZUT DYSKIEM 76,80 GABRIELLE REINSCH DDR 9/7/88
RZUT OSZCZEPEM 69,48 TRINE SOLBERG-HATTESTAD NOR 28/7/00
RZUT MA
OTEM 76,07 MIHAELA MELINTE ROM 29/8/99
M
ŻCZYy
NI
KONKURENCJA WYNIK IMI
I NAZWISKO KRAJ DATA
RZUT DYSKIEM 74,08 JURGEN SCHULT GDR 6/6/86
RZUT MA
OTEM 86,74 YURIY SEDYKH URS 30/8/86
RZUT OSZCZEPEM 98,48 JAN ZELEZNY CZE 25/5/96
PCHNI
CIE KUL
23,12 RANDY BARNES USA 20/5/90
BIBLIOGRAFIA
BIBLIOGRAFIA
1. Doński D., Biomechanika ćwiczeń fizycznych, Sport i Turystyka, Warszawa 1963,
2. Stawczyk. Z Zarys lekkoatletyki, AWF Poznań 1992,
3. Sulisz S., Lekko  Atletyka, Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa 1988
4. Polski Związek Lekkiej Atletyki, Centralne Kolegium Sędziów, Przepisy Zawodów
w Lekkiej Atletyce, Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa 1983.
5. Encyklopedia Multimedialna, PWN 1998.
6. Serwis lekkoatletyczny http://www.lekkoatletyka.com.pl/
7. Wydział Fizyki Uniwersytetu Adama Mickiewicza http://ifnt.fizyka.amu.edu.pl
8. Klub sportowy Budowlani Kielce http://www.budowlani.kielce.com.pl