TECZKA INFORMACYJNA
Telepraca
Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej
Warszawa 2010
Teczka informacyjna: Telepraca
SPIS TREŚCI
I. Co to jest telepraca? 3
1.1. Co znaczy termin telepraca? 3
1.2 Historia telepracy 4
1.3. Zastosowanie telepracy 5
1.4. Dziedziny zastosowania telepracy 5
1.5. Koncepcja elastycznej pracy 6
II. Telepraca i jej formy organizacyjne 7
2.1. Formy organizacyjne telepracy 7
2.2. Zasady stosowania telepracy 8
III. Telepraca na świecie i w Polsce 10
3.1. Telepraca w krajach Unii Europejskiej i USA 10
3.2. Telepraca w Polsce 10
3.2.1. Badania Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych 10
3.2.2. Sondaż HRK Partners i Szkoły Głównej Handlowej 11
3.2.3. Badania Fundacji Centrum Promocji Kobiet 11
3.2.4. Badania Konsorcjum firm: Doradztwo Gospodarcze DGA S.A, Frąckowiak
i Wspólnicy-Konsulting Sp. z o.o., Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej oraz PBS
Sp. z o.o 13
IV. Telepraca w prawodawstwie 16
4.1. Telepraca a przepisy Kodeksu Pracy w Polsce 16
V. Telepracownik i telepracodawca 18
5.1. Telepracodawca 18
5.2. Telepracownik 18
5.3. Kto może telepracować? 19
5.4. Narzędzie potrzebne do stosowania telepracy 20
VI. Przykładowe stanowiska nadające się do telepracy 21
VII. Plusy i minusy telepracy 23
7.1. Korzyści dla pracodawcy 23
7.2. Korzyści dla pracującego 23
7.3. Korzyści makroekonomiczne: 24
7.4. Wady telepracy 24
VIII. Telepraca osób niepełnosprawnych 26
IX. Telepraca  wnioski 30
X. Przydatne adresy internetowe 31
XI. y
ródła 32
Opracowano na podstawie:  Przegląd publikacji i opracowań poświęconych telepracy , Sopot/Warszawa,
paz
dziernik 2005   Telepraca. Ogólnopolski program promocji i szkoleń dla przedsiębiorców
nr 38/PARP/2.3b/2004
2
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
I. Co to jest telepraca?
1.1. Co znaczy termin telepraca?
Po raz pierwszy elementy pracy zdalnej, czyli wykonywanej na odległość
za pośrednictwem komputera i łączy telekomunikacyjnych, pojawiły się już w latach 60-tych
ubiegłego wieku. Dopiero jednak ostatnie lata, które charakteryzuje gwałtowny rozwój
telekomunikacji oraz technologii teleinformatycznych i komputerowych, pozwoliły
na rozkwit tej idei i jej szeroką praktyczną realizację.
Dzięki zdalnej pracy miejsce i czas wykonywania pracy nie odgrywają już w wielu branżach
istotnej roli. Pracownicy wiele zadań mogą wykonywać w dowolnym miejscu i o dowolnej
porze, a rezultat swej pracy mogą błyskawicznie przesłać za pośrednictwem sieci w dowolne
miejsce.
Postępujący rozwój technologii informatycznej wywiera duży wpływ na sferę
prowadzenia biznesu. Na tym gruncie rodzi się wiele koncepcji zarządzania, które -
upraszczając - charakteryzują się coraz bardziej spłaszczonymi strukturami organizacyjnymi.
Koncepcja "przedsiębiorstwa bez pracowników" wydaje się być radykalna, ale tak najogólniej
można zdefiniować telepracę.
Za twórcę terminu "telepraca" uważa się Jacka M. Nillesa, amerykańskiego fizyka,
który wprowadził do użytku dwa terminy1:
Telepraca (ang. teleworking): każdy rodzaj zastępowania podróży związanych
z pracą technika informacyjną (np. telekomunikacją i komputerami); przemieszczanie
pracy do pracowników zamiast pracowników do pracy.
Teledojazdy (ang. telecommuting): okresowa praca poza centrala firmy;
wykonywanie pracy w domu, w siedzibie klienta lub w telecentrum co najmniej jeden
dzień w tygodniu.
1
Jack M. Nilles  Telepraca. Strategie kierowania wirtualna załogą , WNT, Warszawa 2003, s. 21
3
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
1.2 Historia telepracy
o Lata 60. W Wielkiej Brytanii powstaje firma programistyczna F International, która
zatrudnia kobiety pracujące zdalnie w swoich domach.
o 1973r. Pierwszy, eksperymentalny projekt telepracy, którego celem jest zbadanie
ekonomicznych korzyści nowej formy zatrudnienia oraz zademonstrowanie jej
w praktyce; raport końcowy ukazuje się w 1974 r.
o 1980r. Alvin Toffler popularyzuje w książce "Trzecia fala" ideę "elektronicznej wioski",
w której ludzie wykonują swoją pracę we własnych domach. 14 lat póz
niej Toffler
pisze: "sieci komputerowe to serce infrastruktury Trzeciej Fali, (...) która
w sferze zatrudnienia podpada pod rubrykę telepraca".
o 1980r. U.S. Army (DARCOM) testuje możliwości pracy zdalnej.
o 1982r. American Express podejmuje program telepracy Project Homebond
przeznaczony dla osób niepełnosprawnych ruchowo.
o 1989r. Władze miasta Los Angeles planują wprowadzenie programu telepracy
dla całego okręgu; w rok póz
niej zapada decyzja powołująca program do życia.
o 1992r. AT&T wprowadza system telepracy, który w przeciągu sześciu lat obejmie 55%
pracowników amerykańskich oddziałów firmy (36 tys. osób).
o 1993r. British Telecom publikuje szacunkowe dane na temat ilości osób zatrudnionych
w systemie telepracy: 6 mln w USA i 1,27 mln w Wielkiej Brytanii.
o 1995r. Komisja Europejska (DG XIII-B) konstatuje: "telepraca może stać się częścią
naszego przyszłego życia zawodowego. Rewolucja telekomunikacyjna
i informatyczna stworzyła szeroki wachlarz nowych, elastycznych sposobów
wykonywania pracy, włącznie z możliwością przynajmniej częściowego przeniesienia
jej poza siedzibę tradycyjnego biura."
o 1997r. Komisja Europejska powołuje do życia inicjatywę European Telework
Development w celu podniesienia świadomości zagadnień telepracy i jej rozwoju na
kontynencie europejskim; w 1998 r. powstaje Polski Punkt Informacyjny ETD.
o 1997r. W USA pracuje 11 mln telepracowników.
o 1998r. Powstaje Międzynarodowe Stowarzyszenie Telepracy z siedzibą w USA, którego
organem prasowym jest miesięcznik "Telecommute"
o 1999r. Powstaje polskojęzyczny serwis internetowy Telepraca Polska.2
2
Robert Szymczak, Internetowe miejsce pracy, Magazyn Internetowy WWW 9/99 (oryginał nosił tytuł
"Stworzone dla siebie").
4
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
1.3. Zastosowanie telepracy
Zastosowanie telepracy stało się możliwe poprzez:
o obniżenie kosztów i zwiększenie wydajności komputerów oraz urządzeń i usług
telekomunikacyjnych;
o zwiększoną dostępność narzędzi i usług zapewniających otwartość sieci
elektronicznych (w tym Internetu);
o wzrastające powoli zainteresowanie ze strony pracodawców, pracowników
i prowadzących samodzielną działalność gospodarczą z wykorzystaniem nowatorskich
sposobów osiągania zawodowych i osobistych aspiracji.
Telepraca staje się atrakcyjną formą zatrudnienia poprzez:
o wzrastający nacisk na sektor wytwórczy i usługowy zmierzający do obniżenia kosztów
usług kierowanych do klienta, przy jednoczesnej poprawie ich poziomu;
o wzrastająca świadomość potrzeby ochrony środowiska naturalnego, a zwłaszcza
wpływu, jaki wywierają na niego budowa dróg i samochody;
o stopniowy rozwój gospodarki sieciowej, w której telepraca i telehandel będą odgrywały
kluczowa role;
o przechodzenie z "zatrudnienia na posadzie" do "pracy okazjonalnej", przy wzrastającym
udziale form samozatrudnienia i zatrudnienia na część etatu, oraz rosnącej zależności
od profesjonalistów, bardzo małych firm i "mikroprzedsiębiorstw".
1.4. Dziedziny zastosowania telepracy
Z badań wynikło, że telepracę najczęściej wykorzystuje się usługach finansowych.
Często też korzystają z tej formy pracy graficy komputerowi i księgowe.
tłumaczenia; 3,10%
copy writing; 6,20%
inne; 4,40%
usługi finansowe;
projekty
32,50%
architektoniczne; 9%
badania marketingowe,
rynkowe; 11,40%
grafika komputerowa;
28,10%
analizy ekonomiczne;
11,70%
praca edytorska,
redaktorska; 13,50%
księgowość; 25,40%
projektowanie
systemów
informatycznych;
15,70%
usługi prawnicze;
sprzedaż,
21,60%
projekty techniczne;
przedstawicielstwo
17,70%
handlowe; 18,70%
y
ródło: Telepraca - Raport z badania 1000 przedsiębiorstw, PBS DGA, 2005
5
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
1.5. Koncepcja elastycznej pracy
Jest to koncepcja ułatwiająca pracodawcy organizację środowiska pracy. Obejmuje
szeroki zakres nowych sposobów jej wykonywania, włączając w to elastyczny czas pracy,
elastyczność miejsca pracy, elastyczność umów o prace, itp. Telepraca domowa jest właśnie
często jednym z elementów "elastycznie pracującej instytucji", ale pełna jej realizacja
wymusza potrzebę przemyślenia na nowo całej dotychczasowej polityki zatrudnienia oraz jej
następstw.
Przykładem elastycznie wykonywanej pracy powiązanej z systemem telepracy
domowej lub nomadycznej (mobilnej) stanowi idea tzw. "gorących biurek". Zamiast biurka
przypisanego jednej osobie, pracownicy przebywający w siedzibie firmy używają dowolnego
biurka, akurat wolnego. Zakłada się, że każde biurko ma standardowe systemy biurowe  PC
(Personal Computer) lub terminal PC i telefon. Pracownik posiada "osobistą" teczkę, w której
przechowywane są jego pliki i dane. Dane przekazywane są na biurko i utrzymywane
do czasu, gdy pracownik znajduje się w pobliżu. Ponieważ biurka w konwencjonalnym biurze
wykorzystywane są najwyżej w 20% nominalnego czasu pracy, oszczędności na kosztach
utrzymania firmy mogą widocznie wzrosnąć. Za przykład może posłużyć jedno z biur IBM
w stanie Nowy Jork, które zatrudnia ok. 800 osób, pracujących jedynie przy 200 biurkach.
Koncepcje elastycznej pracy w szerokim zakresie wykorzystują firmy IBM i Digital.
Zmusza je do tego wyjątkowo agresywny charakter współzawodnictwa w przemyśle
informatycznym, pilnie śledzone wprowadzanie nowatorskich i stale rozwijanych metod
zarządzania oraz potrzeba intensyfikacji produktywności. A trzeba pamiętać, że jest
to przemysł, którego produkty z roku na rok wykazują 20-30% poprawę wydajności
w stosunku do ceny.
6
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
II. Telepraca i jej formy organizacyjne
2.1. Formy organizacyjne telepracy
W marcu 2000 r. w Lizbonie Rada Europejska uznała za jeden z głównych celów
wspólnej Europy wzrost zatrudnienia m.in. poprzez unowocześnienie organizacji pracy.
Komisja Europejska nie zdołała przygotować dyrektywy w sprawie telepracy. Jednak podczas
społecznych konsultacji z partnerami społecznymi (ze strony pracodawców:
UNICE/UEAPME, EUROCADRES/CEC oraz CEEP, ze strony pracowniczej ETUC),
przyjęto Porozumienie Ramowe w sprawie telepracy. Komisja Europejska zaproponowała
zdefiniowanie telepracy jako metody organizacji i wykonywania pracy, której znaczna część
wykonywana jest z dala od siedziby  biura, przy użyciu technik informatycznych i przekazu
elektronicznego.
Telepraca to forma organizacji i/albo wykonywania pracy przy
wykorzystaniu technologii informacyjnych, w której poważna część
czasu pracownika regularnie wykonywana jest poza siedzibą firmy
w ramach umowy o pracę.
W tych ramach mieszczą się bardziej szczegółowe podtypy:
o Telepraca domowa (home-based telework), która przedstawia najczęstszy model
telepracy i najlepiej oddaje sens tej formy. Polega na tym, że pracownik świadczy
swoją pracę w domu za pomocą sieci telekomunikacyjnej.
o Telepraca uzupełniająca (supplementary telework), która stanowi o czasowym
podziale pomiędzy telepracą domową a pracą w biurze. Uzależnione jest to przede
wszystkim
od rodzaju wykonywanej pracy, potrzeby pracodawcy, a także odległości pomiędzy
siedzibą firmy a miejscem zamieszkania pracowników.
o Telepraca mobilna (mobile teleworking) obejmuje ona głównie tych pracowników,
którzy świadczą swoją pracę poza siedzibą firmy oraz poza swoim domem,
pracujących w terenie, podróżujących, kontaktujących się najczęściej za pomocą
telefonów komórkowych, przenośnych komputerów.
o Telecentrum  jest to miejsce wyposażone w niezbędny sprzęt komputerowy oraz
łącza elektroniczne. Telecentrum zazwyczaj położone jest w dużej odległości
od siedziby firmy, a jednocześnie blisko zamieszkania telepracowników, którzy
z różnych przyczyn nie mogą wykonywać swojej pracy w domu. Może ono stanowić
7
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
odrębny dział danej firmy lub też należeć do kilku przedsiębiorstw lub instytucji.
Telechatka stanowi specjalny rodzaj telecentrum skierowany do społeczności
lokalnej, mający na celu zmniejszenie dysproporcji pomiędzy społecznościami
bardziej i mniej zinformatyzowanymi. Jako główne zadania telechatek należy
wymienić organizowanie kursów obsługi komputera, upowszechnianie najnowszej
technologii informatycznych, łatwiejszy dostęp do wiedzy.
o Telepraca  zamorska : praca jest rozrzucona po różnych krajach i kontynentach,
co umożliwi np. 24-godzinną pracę nad projektem.
2.2. Zasady stosowania telepracy
We wspomnianym wyżej porozumieniu przyjęto następujące zasady stosowania
telepracy, które miały być wdrożone w ciągu trzech lat od jego podpisania, tj. do 16 lipca
2005 roku:
1) telepraca ma charakter dobrowolny, prawo jej przyjęcia, odrzucenia i zmiany
dotyczy zarówno pracodawcy, jak i pracownika;
2) pisemna informacja o telepracy obejmować powinna informację o zastosowanym
porozumieniu zbiorowym, miejscu w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa
i sposobie rozliczania  zgodnie z dyrektywą 91/533/EEC;
3) status zatrudnieniowy pracownika nie zmienia się ze względu na chęć podjęcia,
odrzucenia lub wykonywania telepracy;
4) warunki zatrudnienia, czyli jego uprawnienia gwarantowane ustawowo
i porozumieniami zbiorowymi są identyczne z tymi, które obowiązują pracowników
tradycyjnych; uzasadnione są ewentualne umowy uzupełniające wynikające z charakteru
pracy;
5) monitorowanie telepracownika powinno respektować jego prywatność, będąc
dostosowanym jednocześnie do celów pracodawcy  zgodnie z postanowieniami dyrektywy
90/279;
6) za ochronę danych odpowiada pracodawca, udziela on także informacji o przepisach
i zasadach z nią związanych. Pracownik jest zobowiązany do przestrzegania przyjętych zasad;
7) zagadnienia dotyczące wyposażenia (wyposażenia, odpowiedzialność za nie i koszty)
powinny być określone przed rozpoczęciem wykonywania telepracy. Pracodawca powinien
być odpowiedzialny za dostarczenie, zainstalowanie i utrzymanie sprzętu niezbędnego
8
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
do telepracy, o ile pracownik nie wykorzystuje swojego własnego sprzętu. Pracodawca
powinien także opłacać koszty komunikacji i technicznego wsparcia;
8) odpowiedzialność za utratę i uszkodzenie sprzętu lub danych wykorzystywanych
przez telepracownika  zgodnie z ustawodawstwem krajowym i porozumieniami zbiorowymi
 powinien ponosić pracodawca. Telepracownik jest zobowiązany dbać o sprzęt
i nie powinien gromadzić lub rozpowszechniać nielegalnych materiałów
z wykorzystaniem Internetu;
9) za zdrowie i bezpieczeństwo odpowiedzialny jest pracodawca  zgodnie
z dyrektywami UE, ustawodawstwem krajowym i porozumieniami zbiorowymi. Powinien on
także poinformować pracownika o polityce firmy w zakresie bezpieczeństwa i ochrony pracy,
telepracownik natomiast ponosi odpowiedzialność za przestrzeganie tych zasad. Pracodawca,
przedstawiciele pracowników i odnośne władze mogą mieć dostęp
do miejsca telepracy dla sprawdzenia przestrzegania ww. zasad, lecz jeśli jest to dom
pracownika, pracownik ten musi być o wizycie wcześniej powiadomiony i wyrazić
na nią zgodę. Pracownik ma również prawo żądać takiej wizyty.
10) organizacja pracy, a więc obciążenie pracą i kryteria wydajności powinny być równe
względem kryteriom obowiązującym porównywalnych pracowników tradycyjnych. Rolą
pracodawcy jest również podejmowanie działań na rzecz zapobiegania izolacji
telepracowników, w tym stwarzanie im możliwości regularnych spotkań z resztą kolegów
i udostępnianie informacji wewnętrznych dotyczących firmy;
11) szkolenia dla telepracowników powinny być tak samo dostępne, jak ma to miejsce
w przypadku ich biurowych kolegów. Telepracownicy powinni mieć dodatkowo możliwość
szkoleń związanych z wykorzystywanym sprzętem, zaś ich kierownicy
i najbliżsi koledzy mogą wymagać szkoleń niezbędnych do organizacji
i wykorzystywania telepracy;
12) uprawnienia wynikające z porozumień zbiorowych powinny być dla
telepracowników identyczne, jak dla ich kolegów w biurze. Dotyczy to kontaktu
z przedstawicielem pracowników, stawania i uczestniczenia w konkursach na reprezentantów.
Telepracownicy powinni być również brani pod uwagę przy obliczaniu progów reprezentacji
pracowniczych.
9
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
III. Telepraca na świecie i w Polsce
3.1. Telepraca w krajach Unii Europejskiej i USA
Dzięki szybkiemu rozwojowi usług i możliwości telekomunikacyjnych rośnie
popularność telepracy. Szacuje się, że na całym świecie na odległość pracuje już kilkadziesiąt
milionów osób: ok. 40 mln w USA i prawie tyle samo w Europie.
Wśród krajów Unii Europejskiej telepraca podejmowana jest najczęściej
w Skandynawii: w Szwecji i Finlandii zatrudnieni w tej formie stanowią prawie 20% całej
siły roboczej, w Danii - 17%. Uważa się, że przyczynia się do tego wysoka jakość
i relatywnie niska cena nowych technologii oraz sprzyjające warunki ekonomiczne.
Również w krajach Beneluksu telepracownicy stanowią znaczący procent siły
roboczej: w Holandii - 21%, w Belgii - 7%. W obu tych krajach stosowana polityka rynku
pracy równoważy stabilność i bezpieczeństwo zatrudnienia z elastycznością, która ułatwia
wprowadzenie innowacyjnych form zarobkowania.
Telepraca jest najmniej popularna w Hiszpanii, Portugalii, Słowacji i Rumunii (ok. 2%
siły roboczej), gdzie znajduje się dopiero na etapie prób i eksperymentów. Krajem
o relatywnie niewielkim odsetku telepracowników (niecałe 1%) są również Węgry.
W nowych państwach UE telepraca - jak wynika z raportu Komisji Europejskiej - jest
jeszcze słabo rozwinięta. Ocenia się, iż rozwój tej formy zatrudnienia w Europie Środkowej
i Wschodniej jest obecnie na takim etapie, na jakim był w krajach Europy Zachodniej
ok. 5-10 lat temu.
3.2. Telepraca w Polsce
3.2.1. Badania Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych
Próbę opisu telepracy w Polsce podjęli Marek Bednarski i Lucyna Machol-Zajda.
Wyniki badań nad nietypowymi formami zatrudnienia są efektem projektu:  Elastyczność
popytu na pracę w Polsce. Analiza i metody stymulacji , realizowanego przez Instytut Pracy
i Spraw Socjalnych w Warszawie, oddział w A
odzi.
Badanie przeprowadzono na przełomie 2001 i 2002 roku, objęto nim 264
przedsiębiorstwa. Zaledwie 6 firm (2,3% ogółu) zdeklarowało korzystanie z telepracy
w momencie badania, a 11 (4,2%) przewidywało jej zastosowanie w przyszłości. y
ródeł tego
stanu rzeczy autorzy upatrują  podobnie jak to się dzieje na całym świecie  w trudnościach
10
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
finansowych towarzyszących odpowiednim narzędziom technicznym oraz parametrami sieci
przesyłowych i ochroną danych.
3.2.2. Sondaż HRK Partners i Szkoły Głównej Handlowej
Na podstawie jednej z ogólnodostępnych baz danych przedsiębiorstw w 2003 r.
badaniem objęto firmy zatrudniające powyżej 100 pracowników i posiadające co najmniej
dwa komputery. Telepracę stosuje 12,2% z nich, 80,6%  nie. Wśród stosujących tą nową
formę organizacji pracy, telepracownicy stanowią najczęściej mniej niż 5% ogółu
zatrudnionych. Najczęściej są to informatycy i projektanci systemów informatycznych, dalej
konsultanci (finansowi, marketingowi, techniczni, administracyjni) oraz pracownicy działów
sprzedaży.
Wśród osób, które nie korzystają z telepracy, 5,1% deklarowało zainteresowanie jej
wprowadzeniem w ciągu najbliższych dwóch lat. Odwrotny zamiar zdeklarowało 76,5%
badanych. Wśród uzasadnień niewykorzystywania telepracy podawano:
o wykluczający ją przedmiot działalności firmy  66,3%;
o wykluczający ją sposób organizacji firmy  30,6%;
o niebezpieczeństwo niezachowania poufności powierzonych pracownikowi danych 
15,3%;
o utrudnienia w rozliczeniu rzeczywistego czasu pracy  9,2%;
o nieumiejętność sprawdzenia należytego wywiązywania się z obowiązków
telepracownika  8,2%.
3.2.3. Badania Fundacji Centrum Promocji Kobiet
 Telepraca szansą dla kobiet - pod takim tytułem Centrum Promocji Kobiet w latach
1999-2001 wraz z Stowarzyszeniem SEFIA z Paryża oraz Litewskim Stowarzyszeniem
Kobiet z Wilna zrealizowało projekt badawczo-szkoleniowy, dotyczący telepracy jako nowej
formy zatrudnienia. Sponsorami projektu byli: program Unii Europejskiej Leonardo da Vinci,
Levi Strauss, Fundacja France -Pologne, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.
Celem projektu było zbadanie możliwości pracy na odległość w warunkach
polskiej/litewskiej rzeczywistości społecznej i prawnej oraz zapoznanie się partnerów z Polski
i Litwy z rozwojem rynku telepracy we Francji. W ramach projektu partner francuski
przygotował i przeprowadził szkolenie dla trenerów i animatorów telepracy w obu krajach.
11
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
Rezultaty projektu:
o przygotowanie materiałów nt. telepracy
o przeprowadzenie badań wśród firm
o przygotowanie podręcznika dla trenerów
Wnioski z realizacji projektu
Po przeprowadzeniu badań i licznych kontaktach bezpośrednich z pracodawcami,
można wysnuć następujące wnioski:
o telepraca w Polsce rozumiana jest przede wszystkim jako praca w domu
(w przeciwieństwie do Francji, gdzie przede wszystkim mówi się o pracy w call
center),
o firmy stosujące telepracę - zarówno posiadające telecentra (call center), czy też
zatrudniające specjalistów rzadko określają ich mianem telepracowników; wynika
to również z braku odpowiednich rozporządzeń i uregulowań Kodeksu Pracy,
o polskie call center najczęściej znajdują się w siedzibie firmy, rzadko poza dużymi
ośrodkami, co związane jest ze stanem, cenami i dostępem do sieci
telekomunikacyjnych,
o telepracownikami w Polsce są przede wszystkim specjaliści wysokiej klasy, wolne
zawody (w tym tłumacze, dziennikarze, informatycy, księgowi, ale też przedstawiciele
handlowi pozostający wyłącznie w kontakcie telefonicznym z centrala firmy),
o telepraca nie rozwiąże w Polsce problemu bezrobocia.
Kolejnym projektem, w którym udział wzięło Centrum Promocji Kobiet był
europejski projekt Eastern Europe E-work (E3WORK), realizowany w ramach programu
IST 5 Unii Europejskiej i przeznaczony dla kadry kierowniczej przedsiębiorstw związanych
z rozwojem nowych technologii. Celem projektu E3WORK było promowanie telepracy
w krajach kandydujących do Unii Europejskiej oraz przekazanie im doświadczeń
i umiejętności społeczeństwa informacyjnego krajów członkowskich. Projekt ten realizowany
był w ramach współpracy pięciu krajów Europy Wschodniej: Polski, Litwy, A
otwy, Węgier
i Rumunii. Całość projektu nadzorowana była i wdrażana przez francuskich specjalistów
z grupy doradczej Distance Expert http://www.distance-expert.com.
12
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
Rezultaty projektu:
o przeprowadzenie analizy wdrożenia telepracy w firmie
o zapoznanie się i dostosowanie do polskich warunków metodologii wdrażania
telepracy w firmie D2Method
o przeprowadzenie badań wśród firm - latem 2003 r.
o opracowanie szkolenia e-learning Wprowadzenie do telepracy
o przygotowanie materiałów nt. telepracy - w tym przegląd sytuacji IT w Polsce
o uruchomienie punktu doradczego z zakresu telepracy dla małych i średnich firm
w Fundacji Centrum Promocji Kobiet - grudzień 2003 r.
o opracowanie wraz z partnerami strony informacyjnej http://www.e3work.com
(podstrona POLAND)
3.2.4. Badania Konsorcjum firm: Doradztwo Gospodarcze DGA S.A, Frąckowiak
i Wspólnicy-Konsulting Sp. z o.o., Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej oraz PBS
DGA Sp. z o.o
Konsorcjum firm Doradztwo Gospodarcze DGA S.A, Frąckowiak i Wspólnicy-
Konsulting Sp. z o.o., Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej oraz PBS Sp. z o.o wygrało
przetarg organizowany przez PARP na wdrożenie w Polsce programu "Telepraca.
Ogólnopolski program promocji i szkoleń dla przedsiębiorców". Projekt miał na celu
zbadanie rynku pracy pod kątem możliwości szerszego propagowania telepracy,
jej popularyzację, a także szkolenie zainteresowanych.
Projekt podzielono na kilka etapów, a jego realizację zaplanowano na okres od lipca
2005 roku do marca 2007 roku. W pierwszej fazie konsorcjum zbadało stan wiedzy
i popularność telepracy, zarówno wśród przedsiębiorców, jak też samych pracowników.
Drugi etap będzie obejmował liczne szkolenia, wydanie poradników, opracowanie modeli
funkcjonowania systemu telepracy w Polsce.
W ramach projektu Konsorcjum przeprowadziło badania ilościowe
na reprezentatywnej próbie przedsiębiorstw z wybranych branż. Respondentami w badaniu
były osoby odpowiedzialne za zarządzanie personelem w badanych przedsiębiorstwach.
Badanie dotyczyło stosowania telepracy i potencjału jej wdrożenia w polskich firmach.
Wyniki badań
Wyniki przeprowadzonych badań przedstawiają się następująco: telepracownicy
stanowią w Polsce 1% wszystkich pracowników w badanych przedsiębiorstwach, natomiast
13
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
16% przebadanych przedsiębiorstw zadeklarowało stosowanie telepracy w różnej formie.
Telepraca najczęściej stosowana jest w małych firmach (do 9 pracowników)
- 13% przedsiębiorstw zatrudniających do 9 pracowników stosuje telepracę.
Branże, w których najczęściej stosowana jest telepraca to: działalność wydawnicza;
poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji (22% przedsiębiorstw), produkcja
maszyn biurowych i komputerów (16%), produkcja sprzętu i aparatury radiowej, telewizyjnej
i komunikacyjnej (20%), pośrednictwo finansowe (19%) oraz prowadzenie prac badawczo-
rozwojowych (16%). Perspektywy wdrożenia telepracy są obiecujące - 19% spośród
wszystkich badanych firm rozważa wprowadzenie telepracy w najbliższej przyszłości.
Najbardziej popularnym miejscem pracy telepracownika jest jego miejsce
zamieszkania. Telepracownicy są często delegowani przez macierzystą firmę
do wykonywania pracy w siedzibie klienta. Centrala telepracy jest popularnym miejscem
pracy telepracownika w Europie Zachodniej. W Polsce z centrali telepracy korzysta zaledwie
2% spośród przedsiębiorstw zatrudniających telepracowników.
W Polsce ten model organizacji pracy jest nadal słabo znany lub jeszcze niedoceniany
przez większość firm. Wynika to głównie z:
o mentalności pracodawców i zarządzających firmami,
o tradycyjnego sposobu zarządzania (pozytywny wyjątek stanowią firmy związane
z Internetem),
o niskiego poziomu zastosowania nowoczesnych technologii informatycznych
i komunikacyjnych w polskich przedsiębiorstwach.
Jako formę zatrudnienia telepracowników przedstawiciele badanych firm stosujących
telepracę wskazywali:
o umowę o pracę na czas nieokreślony (37%),
o współpracę z osobami samozatrudnionymi (29%),
o umowę-zlecenie (25%),
o umowę o dzieło (21%),
o umowę o pracę na czas określony (6%).
W prawie połowie przedsiębiorstw stosujących telepracę (47%), ta forma organizacji
pracy stosowana jest od roku do dwóch lat. W przypadku 15% firm stosujących telepracę
wprowadzono ją w ciągu ostatniego roku. Co ciekawe, w jednej siódmej (13%) firm
stosujących telepracę, ta forma organizacji pracy wykorzystywana jest od ponad 5 lat.
14
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
Perspektywy rozwoju telepracy
o W niemal wszystkich objętych badaniem przedsiębiorstwach stosujących telepracę
(16%) planowane jest zwiększenie liczby telepracowników, bądz
utrzymanie ich
liczby
na dotychczasowym poziomie.
o Przedstawiciele większości firm stosujących telepracę (68%) dostrzegają możliwość
rozszerzenia zakresu zadań, które wykonywać mogą telepracownicy. Takie
rozszerzenie wiązać się może ze zwiększeniem liczby telepracowników.
o Przedstawiciele blisko jednej czwartej firm, które nie zatrudniają telepracowników
(20% wszystkich badanych firm), dostrzegali możliwość wprowadzenia telepracy
w swoich przedsiębiorstwach.
o W jednej trzeciej (34%) spośród przedsiębiorstw zainteresowanych wprowadzeniem
telepracy w przyszłości (7% wszystkich przedsiębiorstw) podano konkretne
przykłady zadań, jakie mogliby wykonywać telepracownicy.
15
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
IV. Telepraca w prawodawstwie
4.1. Telepraca a przepisy Kodeksu Pracy w Polsce
Regulacje dotyczące telepracy zostały wprowadzone do Kodeksu Pracy ustawą
z dn. 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks Pracy oraz niektórych innych ustaw.
Zgodnie z art. 675ż1 telepraca to praca wykonywana regularnie poza zakładem pracy,
z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej.
Zawarta między pracownikiem a pracodawcą umowa dotycząca telepracy, powinna
mieć formę umowy o pracę, umowy na czas określony, na czas wykonywania określonej
pracy lub zatrudnienia na własny rachunek. Telepracownik może być również wspólnikiem
w spółce handlowej lub kontrahentem zatrudnionym na podstawie umowy o dzieło lub
umowy zlecenia  gdy nie ma on prawnego statusu pracownika firmy. Na stosunek pracy nie
wpływa nazwa umowy, można ją zatem nazwać  Umową o telepracę . Powinny w niej zostać
określone: strony umowy, rodzaj umowy, data jej zawarcia oraz warunki płacy i pracy, czyli
rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy
(z uwzględnieniem składników wynagrodzenia), wymiar czasu oraz termin rozpoczęcia
pracy. Umowa o pracę podpisywana przez pracodawcę z telepracownikiem, poza wyżej
wymienionymi elementami, powinna zawierać także zapis, że pracownik będzie regularnie
wykonywał pracę poza zakładem pracy, z wykorzystaniem środków komunikacji
elektronicznej, czyli powinna wskazywać na fakt, że dana osoba będzie wykonywać pracę
w formie telepracy.
Z wprowadzonych do Kodeksu regulacji wynika, że pracodawca zobowiązany jest:
o dostarczyć pracownikowi i ubezpieczyć sprzęt potrzebny do wykonywania pracy,
o pokryć koszty jego instalacji, naprawy, serwisu i konserwacji,
o zapewnić pracownikowi pomoc techniczną i niezbędne szkolenia dotyczące obsługi
sprzętu.
Pracownik może również wykonywać pracę z użyciem sprzętu, który jest jego
prywatną własnością. W takiej sytuacji pracodawca wypłaca telepracownikowi ekwiwalent za
jego eksploatację w celu świadczenia pracy oraz wykorzystywanie własnych materiałów na
potrzeby pracodawcy (np. tuszu do drukarki). Zasady dotyczące wykorzystywania podczas
pracy prywatnych narzędzi, obie strony określają w odrębnej umowie. Tam też strony mogą
określić sposób i formę kontroli pracownika lub sposób potwierdzania obecności
telepracownika na stanowisku pracy.
16
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
Pracodawca ma prawo przeprowadzać kontrole w miejscu, w którym telepracownik
wykonuje pracę. Wcześniej jednak musi uzyskać od pracownika zgodę na jej
przeprowadzenie. Celem kontroli może też być inwentaryzacja, konserwacja, serwis lub
naprawa powierzonego sprzętu. Kolejną przesłanką kontroli może być sprawdzenie czy
telepracownik wykonuje pracę zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy i czy jego
stanowisko pracy jest urządzone zgodnie z tymi zasadami.
Przepisy regulujące telepracę nie określają czasu pracy telepracownika. Oznacza to, że
dopuszczalny jest każdy przewidziany w Kodeksie Pracy. Z powodu trudności kontroli czasu
pracy, najodpowiedniejszy wydaje się być system zadaniowy. W Kodeksie Pracy
zadaniowemu czasowi pracy poświęcony jest art. 140 ustawy:  W przypadkach
uzasadnionych rodzajem pracy lub jego organizacją albo miejscem wykonywania pracy może
być stosowany system zadaniowego czasu pracy. Pracodawca, po porozumieniu
z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając
wymiar czasu wynikający z norm określonych w art. 129 . Wspomniane normy to przeciętnie
ośmiogodzinny dzień pracy i 40 godzin pracy w tygodniu, w przyjętym okresie
rozliczeniowym  nie dłuższym niż 4 miesiące. Należy zauważyć, że  stosując zadaniowy
system czasu pracy  pozbawia się pracowników dodatkowego wynagrodzenia za
nadgodziny, ponieważ utrudnione jest wówczas rozliczanie czasu pracy. Jednak w umowie
o pracę można przewidzieć taką sytuację i ewentualną sumę za nadgodziny wypłacać
w postaci ryczałtu, w wysokości odpowiadającej przewidywanej ilości nadgodzin -
art. 1511 ż 4:  W stosunku do pracowników wykonujących stale pracę poza zakładem pracy
wynagrodzenie wraz z dodatkiem (za pracę w godzinach nadliczbowych), o którym mowa
w ż 1, może być zastąpione ryczałtem, którego wysokość powinna odpowiadać
przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych .
Telepracownik zatrudniony w ramach umowy o pracę ma takie samo prawo do urlopu
i świadczeń związanych z chorobą jak  zwykli pracownicy. Tak samo obowiązują go normy
bhp, a koszty szkoleń z nimi związanych ponosi pracodawca. Pracodawca również
odprowadza do ZUS odpowiednie składki. Powyższe zasady stosują się tylko do
pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, osoby zatrudnione na podstawie
umowy zlecenia lub o dzieło, które wykonują pracę w domu i przesyłają wyniki drogą
elektroniczną, nie są według prawa telepracownikami, ponieważ nie podlegają przepisom
Kodeksu Pracy.
17
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
V. Telepracownik i telepracodawca
5.1. Telepracodawca
o to pracodawca, który znakomicie i bardzo szybko wyczuwa możliwości, jakie dają
nowe technologie przesyłania informacji,
o to pracodawca oszczędny, korzystający ze sprzyjającej sytuacji - są techniczne
możliwości wykonywania pracy z dowolnego miejsca na ziemi (o ile można dotrzeć
tam elektronicznie, internetem lub choćby telefonem komórkowym), a jednocześnie
ekonomicznie jest to bardziej opłacalne, bo nie trzeba ponosić kosztów biura, biurek,
całej infrastruktury miejsca pracy,
o to pracodawca myślący,
o to pracodawca, który może być lubiany, zwłaszcza w relacjach szef - pracownik,
o to pracodawca bardziej etyczny  bo dający pracę tym, którzy nie mogą dotrzeć
do pracy (tak jak niepełnosprawni, czy daleko mieszkający),
o to pracodawca inteligentny - ceniący intelektualny wkład swoich pracowników.
5.2. Telepracownik
Pod pojęciem tym rozumie się osobę pracująca w domu w pełnym wymiarze godzin
lub na cześć etatu. Może też oznaczać kogoś, kto dojeżdża z niewielkiej odległości
do np. telecentrum, zamiast podróżować do znacznie bardziej oddalonej siedziby firmy.
Nieraz telepracownika wiąże się z idylliczną wizją wiejskiego stylu życia, jednak równie
dobrze może on żyć w mieście lub na jego przedmieściach i pracować na odległość tylko
kilka dni w miesiącu. W pozostałe zaś dni dojeżdżać do pracy z innymi, "zwykłymi"
pracownikami. Telepracownik:
o to pracownik zadowolony, zarządzający sobą i swoim czasem,
o to pracownik kreatywny, mogący zrealizować się intelektualnie,
o to pracownik z poczuciem wolności, bo wykonujący swoją pracę w dogodnym
o dla siebie czasie, bez sztywnych ram czasowych,
o wirtualny pracownik to pracownik mniej chorujący.
18
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
5.3. Kto może telepracować?
Podstawowe warunki, jakie trzeba spełnić, podejmując pracę na odległość
to posiadanie telefonu i komputera oraz dostęp do sieci internetowej. Telepraca nie jest jednak
rozwiązaniem dla każdego. Jej zastosowanie jest uzależnione od charakteru pracy danego
pracownika. Jest zatem wykluczona, np. dla operatorów maszyn, lecz niemal wymarzona
dla programistów. Do wykonywania telepracy potrzebne są  prócz kwalifikacji
merytorycznych:
o samodyscyplina;
o umiejętność organizacji pracy;
o kreatywne zarządzanie czasem;
o zorientowanie na cele, wyniki, rezultaty;
o zdolność pracy bez nadzoru;
o umiejętności komunikacyjne.
Kto może telepracować? Przede wszystkim wolne zawody, tłumacze, artyści
i biuraliści, naukowcy. Architekt dostawszy dane wyjściowe - projekt robi w domu,
z możliwością wirtualnego wejścia do projektowanego obiektu, sprawdzenia położenia każdej
wtyczki i krzaczka na posesji. Spotkanie z klientem jest potrzebne tylko w celu odebrania
czeku.
Bilanse, sprawozdania, projekty, rozliczenia można robić z domu mając dostęp
do bazy danych w firmie. "Niewątpliwie do telepracy najbardziej predysponowane są zawody
związane z sektorem e-biznesu" - mówi Robert Szymczak prowadzący Polski Punkt
Informacyjny European Telework Development.
Od kilku lat telepraca jest wykorzystywana przez informatyków tworzących
oprogramowanie, webmasterów projektujących strony internetowe, grafików
komputerowych, analityków giełdowych, dziennikarzy.
Telepraca to idealna praca dla pań na urlopach wychowawczych, które mogą
normalnie pracować, wydatniej niż w biurze.
Telepracować można w różny sposób, np. stając się wyszukiwaczem
(tzw. researcherem), który przegląda strony internetowe w celu znalezienia potrzebnych
informacji. Inne możliwości to podejmowanie się zleceń telefonicznych, przeprowadzanie
badań telemarketingowych oraz maszynopisanie komputerowe. Są to czynności
niewymagające większych kwalifikacji i doświadczenia.
19
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
5.4. Narzędzie potrzebne do stosowania telepracy
Nie każde stanowisko telepracy musi posiadać najnowocześniejsze i najdroższe
wyposażenie (sprzęt komputerowy i telekomunikacyjny, oprogramowanie, szybkie łącza).
Minimalne wymagania techniczne do wykonywania telepracy to linia telefoniczna
i, co wydaje się oczywiste, telefon. Bardziej zaawansowane jej formy wymagają
już posiadania komputera oraz połączenia z siecią korporacyjną lub Internetem. O wyborze
odpowiedniej techniki decyduje rodzaj telepracy, w następnej kolejności przewidywane
koszty.
Oprócz sprzętu i usług o różnym stopniu wyspecjalizowania, rynek informatyczny
oferuje coraz częściej oprogramowanie, zaprojektowane specjalnie z myślą o telepracy.
Dotychczas w sprzedaży pojawiały się pakiety do telepracy wykonywanej w drodze
(tzw. telepracy mobilnej). Istnieją również produkty do telepracy stacjonarnej, z funkcjami
monitorowania pracownika zdalnego, analizy jego wyników i optymalizacji jego pracy.
20
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
VI. Przykładowe stanowiska nadające się do telepracy
Stanowisko Praca w domu Praca w e-centrum
Agent handlu nieruchomościami + +
Agent ubezpieczeniowy ++
Analityk finansowy ++
Analityk giełdowy ++
Analityk rynku + +
Analityk ryzyka + +
Architekt ++
Artysta grafik + +
Archiwista - +/-
Autor tekstów technicznych + +
Badacz w laboratorium - -
Brygadzista - +/-
Dyrektor szkoły +/--
Dyrektor zakładu +/--
Dziennikarz + +/-
Ekonomista +/-+/-
Fizyk teoretyczny ++
Informatyk + +
Inżynier budownictwa, konstruktor ++
Inżynier budownictwa, menedżer +/-+/-
Inżynier oprogramowania + +
Inżynier systemów + +
Kasjer -+/-
Kierownik działu kadr +/-+
Kierownik działu zaopatrzenia +/-+
Kierownik laboratorium +/-+/-
Kierownik zespołu +/-+
Konstruktor +/-+
Księgowy +/-+
Makler giełdowy ++
Menadżer reklamy +/-+
Menedżer PR +/-+/-
Operator centralnego komputera - +/-
Operator maszyn biurowych - +
Operator telefonów + +
Pisarz + +
Pracownik biurowy- maszynistka +/-+
Prawnik +/-+
Prezenter radiowy +
+
Profesor uniwersytetu +/-+/-
Programista aplikacji+ +
Programista systemów +/-+
Przełożony kierowników +/-+/-
Przełożony wykonawców +/-+/-
Psycholog kliniczny +/-+/-
Rachmistrz ubezpieczeniowy ++
Recepcjonista - +
Rewident +/-+
Sekretarka przetwarzania tekstów + +
Sekretarz organizacji+/-+/-
Specjalista nauk przyrodniczych +/-+
Specjalista wyszukiwania danych + +
Statystyk + +
Szef marketingu +/-+
Szef Systemów maszyn +/-+
Technik konserwator +/-+
21
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
Technolog +/-+
Telemarketingowiec + +
Urzędnik pocztowy -+
Urzędnik bankowy -+
Urzędnik samorządowy -+
Webmaster ++
Wprowadzający dane + +
- niewskazane
+/- wskazane w częściowym zakresie
+ wskazane w pełnym zakresie
Przykładowe prace, które mogą być wykonywane w systemie telepracy to:
o tłumaczenia,
o przeprowadzanie ankiet,
o komputerowy skład tekstów,
o opracowywanie graficzne,
o projektowanie stron www,
o nauczanie na odległość,
o księgowość,
o wykonywanie analiz kosztów,
o tworzenie baz danych,
o działalność marketingowa i sprzedaż przez telefon,
o obsługa klienta,
o redagowanie tekstów, raportów, sprawozdań,
o wyszukiwanie informacji,
o kompilowanie,
o pisanie tekstów, artykułów tematycznych, itp.
22
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
VII. Plusy i minusy telepracy
Telepraca jako nowa forma zatrudnienia generuje wiele korzyści, ma jednak także
wady. Poniżej przedstawiono zestawienie najczęściej wymienianych w literaturze przedmiotu
oraz przez polskich pracodawców  plusów i  minusów telepracy.
7.1. Korzyści dla pracodawcy
o ograniczenie kosztów stałych (wynajem pomieszczeń biurowych, parkingów),
o redukcja kosztów związana z adaptacją pracowników i szkoleniami,
o wzrost efektywności i wydajności pracy (pracownicy sami organizują swoją pracę,
lepiej koncentrują się na tym, co robią),
o możliwość zatrudniania pracowników z regionów o niższym poziomie płac,
o ograniczenie absencji chorobowych,
o redukcja godzin nadliczbowych,
o poprawa wizerunku firmy (postrzeganie jako firmy nowoczesnej, społecznie
zaangażowanej).
o lepsze wykorzystanie złączy elektronicznych (np. praca w godzinach wieczornych),
o optymalizacja stanu zatrudnienia,
o ograniczenie konfliktów w pracy,
o zapłata za uzyskane efekty a nie za czas pracy.
7.2. Korzyści dla pracującego
o możliwość pracy w domu (godzenie obowiązków domowych z pracą zawodową)
o elastyczność czasu pracy, dostosowanie go do własnych możliwości,
o ograniczenie czasu i kosztów dojazdu do pracy,
o wyeliminowanie czasu przygotowań do pracy oraz uciążliwości związanych
z dotarciem do pracy
o możliwość osobistej kontroli nad warunkami miejsca pracy,
o dostęp do najnowszych technologii teleinformatycznych,
o dostęp do specjalistycznego wyposażenia stanowiska pracy (telecentra, telechatki),
o większa swoboda w pracy i samodzielność,
o możliwość pracy dla kilku pracodawców jednocześnie,
o większa koncentracja,
23
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
o możliwość zamieszkania na terenach nisko zurbanizowanych o niższych kosztach
utrzymania niż w dużych miastach,
o zmniejszenie kosztów pracowniczych (dojazd, posiłki, itp.),
o możliwość planowania wypoczynku według własnych potrzeb,
o poprawa życia rodzinnego,
o elastyczność umowy o pracę,
o przestaje być istotny wygląd i wiek pracownika a liczą się tylko umiejętności,
o pozwala na pracę osobom niepełnosprawnym,
o daje poczucie większej satysfakcji z pracy, ogranicza stres.
7.3. Korzyści makroekonomiczne:
o zwiększenie wydajności firm,
o wyrównywanie poziomów w dostępie do infrastruktury teleinformatycznej i ośrodków
szkoleniowych i doradczych pomiędzy małymi, średnimi, regionami zagrożonymi
dużym strukturalnym bezrobociem, a dużymi, wiodącymi miastami,
o walka z wykluczeniem społecznym wynikającym z niepełnosprawności, zamieszkania
na obszarach wysokiego bezrobocia i in.,
o w aspekcie prawnym regulacje dotyczące zatrudnienia z wykorzystaniem elastycznych
form pracy,
o zmniejszenie migracji do dużych miast,
o korzyści ekologiczne,
o wzrost popytu na usługi telekomunikacyjne i nowości teleinformatyczne.
7.4. Wady telepracy
1. Izolacja. Telepracobiorcy mają poczucie pozostawienia ich samym sobie i braku wsparcia
np. wtedy, kiedy zawiedzie sprzęt.
2. Stagnacja. Wynika z braku poczucia przynależności do firmy (corporate identity).
3. Trudności w zarządzaniu. Dotyczą zarządzania liniowego, monitorowania postępu;
motywowania pracowników, których rzadko się widuje. Rozwiązanie leży w zarządzaniu
efektami pracy, a nie obecnością w miejscu pracy.
4. Stres w rodzinie. Praca w domu wzmaga stres, zakłóca życie rodzinne.
24
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
5. Dezorganizacja w pracy. Brak rutyny i zaleceń może prowadzić do złej organizacji.
Od telepracobiorców wymaga się umiejętności organizacyjnych.
6. Dłuższy dzień pracy. Telepraca może prowadzić do wydłużenia dnia pracy
bez wynagrodzenia. Telepracobiorcy mogą mieć kłopoty z wzięciem wolnego dnia z obawy,
że plan pracy może się załamać.
7. Zaufanie. Pracodawcy mogą niechętnie rozszerzać telepracę, ponieważ nie ufają
pracownikom, że ci wykonają zadania na satysfakcjonującym poziomie.
25
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
VIII. Telepraca osób niepełnosprawnych
Telepraca oraz zatrudnianie w tym systemie osób niepełnosprawnych jest
zjawiskiem nowym i bardzo złożonym, trzeba więc rozpatrywać je wieloaspektowo.
Do najważniejszych należy zaliczyć następujące aspekty: techniczny, ekonomiczny,
rehabilitacyjny i organizacyjny.
Nowoczesne technologie informacyjne okazują się bardzo pomocne dla osób
niepełnosprawnych. Pozwalają one bowiem ograniczyć ujemne skutki niepełnosprawności
i otwierają przed tymi osobami nowe możliwości podejmowania nauki i pracy.
Syntezatory mowy, monitory brajlowskie, skanery i programy powiększające znaki
na ekranie stanowią nieocenioną pomoc dla ludzi z dysfunkcją wzroku, zapewniając
im radykalne zwiększenie dostępu do informacji. Systemy rozpoznające mowę i sieci
komputerowe, a zwłaszcza Internet, pozwalają na likwidację barier komunikacyjnych między
niesłyszącymi, a resztą społeczeństwa. Komputery, Internet i różnego rodzaju media
telekomunikacyjne ułatwiają ogromnie komunikację i zwiększają dostęp do informacji osób
niesprawnych ruchowo; "niwelują" w pewnym sensie bariery architektoniczne, jakie stoją przed
tymi osobami na drodze do wiedzy i pracy. To właśnie dla tej grupy osób niepełnosprawnych
telepraca może być najlepszym sposobem aktywizacji zawodowej. Często bowiem osoby
te mogą wykonywać pracę przy użyciu technik informatycznych i mediów
telekomunikacyjnych, w zasadzie bez żadnego specjalistycznego oprzyrządowania stanowiska
pracy.
W świetle powyższych uwag jasne jest, że telepraca, szczególnie zaś jej wersja
domowa, stanowi niezwykłą szansę dla ludzi niepełnosprawnych szansę na ich aktywizację
zawodową. Telepraca stwarza bowiem korzystne warunki do zatrudniania niepełnosprawnych.
Można ją wykonywać w domu, dzięki czemu unika się kłopotów związanych z dojazdem
do firmy. Podczas pracy intensywnie wykorzystywany jest komputer i media
telekomunikacyjne, a więc środki techniczne, które są dostępne dla osób niepełnosprawnych.
Telepracę charakteryzuje często elastyczność okresów jej wykonywania. Może ona być
wykonywana codziennie lub okresowo, na przykład dwa, trzy dni w tygodniu bądz
też tylko
przez kilka godzin w dowolnej porze doby. Ocenia się, że koszty utworzenia stanowiska pracy
w biurze są obecnie wyższe niż wyposażenie analogicznego stanowiska w systemie telepracy.
Jednak na podstawie pewnej znajomości zagadnienia oraz informacji uzyskanych
w niektórych instytucjach i od osób prywatnych z dużą dozą prawdopodobieństwa można
26
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
stwierdzić, że w chwili obecnej liczba osób niepełnosprawnych pracujących w systemie
telepracy jest niewielka. Jeśli chodzi o niewidomych, to jedną z osób stosujących pracę
na odległość jest tłumacz przysięgły z Kielc, który obecnie już bardzo wiele pracy otrzymuje
pocztą elektroniczną i tą samą drogą odsyła gotowe tłumaczenia zleceniodawcom. Dotyczy
to zresztą nie tylko tłumaczeń, ale także prac autorskich. Podczas pracy korzysta z wielu
urządzeń elektronicznych, które umożliwiają mu samodzielne wykonywanie powierzonych
zadań. Przede wszystkim korzysta z komputera wyposażonego w modem i z telefonu do łączenia
się z Internetem. Ponadto używa syntezatora mowy, skanera i programów typu OCR jako
metody pozyskiwania danych z kopii papierowych. Posługuje się również dyktafonem
biurowym i dyktafonem przenośnym.
Innym przykładem pracy na odległość, wykonywanej przez osoby z dysfunkcją
wzroku, może być działalność zespołu telemarketingu, który utworzony został przy Spółdzielni
"Nowa Praca Niewidomych" w Warszawie. Warto też zauważyć, że elementy telepracy
występują w działalności niewidomych pracowników naukowych. Poszukują oni w Internecie
potrzebnych im informacji, wymieniają poglądy przy użyciu poczty elektronicznej i list
dyskusyjnych, przekazują za pomocą sieci komputerowych uzyskane wyniki badań.
Aktywizacją zawodową osób niepełnosprawnych zajmuje się w Polsce wiele
organizacji pozarządowych. Jedną z nich jest Fundacja  Fuga Mundi z Lublina, promująca
wykorzystanie nowych technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych. Fundacja prowadzi
różnego rodzaju szkolenia komputerowe, w tym kursy tworzenia stron internetowych oraz kursy
zgodne z certyfikatem Europejskiego Komputerowego Prawa Jazdy. Fundacja podejmuje
również próby znalezienia pracy dla absolwentów wspomnianych kursów. Udało się na przykład
znalez
ć zatrudnienie w systemie telepracy dla pięciu osób niepełnosprawnych. Osoby te -
mieszkańcy Lublina i jego okolic - wykonywały przez okres 1 roku pracę na odległość, dla firmy
zlokalizowanej w pobliżu Warszawy. Pracowały one przy aktualizacji portalu internetowego
z branży chemicznej.
Fundacja  Fuga Mundi organizuje także konferencje poświęcone telepracy
niepełnosprawnych oraz prowadzi kampanie w mediach, mające na celu promocję zatrudnienia
tych osób w sektorze teleinformatycznym.
O innych inicjatywach, wspomagających zatrudnienie osób niepełnosprawnych
w systemie pracy na odległość, można się dowiedzieć zaglądając na strony internetowe Fundacji
www.ffm.lublin.pl
Z przedstawionych informacji wyraz
nie wynika, iż rozwój informatyki
i telekomunikacji, a szczególnie Internetu, stanowi niezwykłą szansę aktywizacji zawodowej
27
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
(np. w formie telepracy) ludzi niepełnosprawnych. Stwarza on bowiem coraz lepsze warunki
techniczne, dzięki którym niepełnosprawni mogą pracować samodzielnie i efektywnie. Niestety
jednak istnieje wiele barier na drodze do zwiększenia zatrudnienia osób niepełnosprawnych
w systemie pracy na odległość.
Do najpoważniejszych zaliczyć można:
o niedostatek środków finansowych na pokrycie kosztów wyposażenia
niepełnosprawnych w niezbędny sprzęt elektroniczny oraz specjalistyczne
oprogramowanie,
o zbyt małe możliwości zdobywania przez osoby niepełnosprawne kwalifikacji
potrzebnych do wykonywania pracy zdalnej,
o niedostateczny stopień świadomości społecznej w kwestii potrzeby zapewnienia
niepełnosprawnym możliwości podejmowania pracy.
Istotną barierą aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych, zarówno jeśli chodzi
o zatrudnienie w ogóle, jak i o zatrudnienie w systemie telepracy, jest brak odpowiedniego
wykształcenia oraz specjalistycznych kwalifikacji zawodowych. Na fakt ten zwraca uwagę
raport z badań, jakie w 2000r. przeprowadził Komitet ds. Rehabilitacji i Zatrudnienia Światowej
Unii Niewidomych, przy współudziale Amerykańskiej Fundacji Niewidomych. Badania
dotyczyły zatrudnienia osób niewidomych i słabowidzących w różnych działach gospodarki
i w różnych zawodach. Przeprowadzono je w 75 krajach świata. T. Majewski, omawiając wyniki
tych badań, podaje, że wśród czynników utrudniających zatrudnienie osób z dysfunkcją wzroku
48% państw wskazało na brak odpowiedniego wykształcenia i kwalifikacji zawodowych.
W tej sytuacji niezwykle cenną inicjatywą w zakresie wspierania zatrudnienia osób
niepełnosprawnych w systemie pracy na odległość jest przygotowany przez Państwowy
Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych program pod nazwą "Telepraca". Program
ten stanowi wielką szansę dla osób niepełnosprawnych, ponieważ daje możliwość zdobycia
kwalifikacji, które są niezbędne przy wykonywaniu pracy na odległość, a przydatne są dla
wszystkich ludzi żyjących w społeczeństwie informacyjnym.
Program  Telepraca zrealizowano w czterech województwach: lubelskim,
pomorskim, wielkopolskim i dolnośląskim. W 2003 r. zakończono I etap, poświęcony
szkoleniom i składaniu wniosków o dotacje. Szkolenia ukończyło 379 osób, wpłynęły 143
wnioski o utworzenie 1040 stanowisk w: telemarketingu, finansach i księgowości,
programowaniu, administrowaniu i tworzeniu stron www, tworzeniu baz danych. W 2004 r.,
na drugim etapie programu, wnioski miały zostać zrealizowane, a program  oceniony.
Obecnie telepraca jest jednym z dopuszczalnych typów projektów konkursowych na działania
28
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
służące tworzeniu miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych i większych możliwości ich
zatrudniania w ramach Działania 1.4 SPO RZL Europejskiego Funduszu Społecznego.
PFRON pokrywa też roczną naukę w szkołach pomaturalnych, kończących się
uzyskaniem tytułu technik  informatyk oraz technik  ekonomista, organizowaną przez firmę
COMBIDATA Poland Sp. z o.o. Zapewniany jest dostęp do komputera, materiały
szkoleniowe i podręczniki. Kurs obejmuje 800 godzin szkolenia na odległość i 100 godzin
stacjonarnie w Lublinie, Wrocławiu i Sopocie.
Zaś w związku z wprowadzonymi regulacjami w Kodeksie Pracy PFRON
zapowiedział, że przewiduje pomoc dla osób niepełnosprawnych polegającą na dostosowaniu
mieszkań, aby mogły one wykonywać w nich pracę w formie telepracy. PFRON chce również
wprowadzić system szkoleń dla niepełnosprawnych chcących pracować jako telepracownicy.
Jak widać z powyższych rozważań, telepraca, będąca konsekwencją powstania
społeczeństwa informacyjnego, sama również wywiera znaczący wpływ na to społeczeństwo,
powodując istotne zmiany socjalne i ekonomiczne. Podkreślić jednak trzeba, iż niezbędnym
warunkiem rozwoju telepracy jest stworzenie odpowiedniej infrastruktury informatycznej
i telekomunikacyjnej oraz wyposażenie kandydatów do pracy w kwalifikacje umożliwiające
im wykonywanie powierzonych zadań. Ta ostatnia uwaga jest szczególnie istotna dla osób
niepełnosprawnych, które często muszą przełamywać bariery psychologiczne u potencjalnych
pracodawców, aby zechcieli zatrudnić człowieka niepełnosprawnego. Mogą to zaś jedynie
zrobić prezentując dużą fachowość i zaangażowanie w realizacje nałożonych obowiązków.
Z myślą o niepełnosprawnych powstał portal Internet dla niepełnosprawnych
(www.idn.org.pl), którego częścią jest giełda ogłoszeń o telepracy. Jest w Internecie wiele
adresów godnych polecenia nie tylko niepełnosprawnym. Można tu wymienić:
www.samisobie.clan.pl lub grupę dyskusyjną pl.soc.inwalidzi. Można tam uzyskać
informację nt. SOHO, podzielić się własnymi doświadczeniami związanymi z telepracą.
29
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
IX. Wnioski
1. Możliwości telepracy są coraz większe z uwagi na szybki rozwój nowoczesnych
technik komunikacji (korepetycje on-line, porady prawne, medyczne, outsourcing
usług informatycznych itd.).
2. Telepracownikami w Polsce są przede wszystkim specjaliści, przedstawiciele wolnych
zawodów (tłumacze, dziennikarze, informatycy, księgowi), przedstawiciele handlowi
pozostający wyłącznie w kontakcie z centralą firmy za pośrednictwem telefonu
lub komputera.
3. Telepraca wpływa na elastyczność kadr (w zależności od zadań aktywizuje się
odpowiednią liczbę pracowników), zwiększa konkurencyjność przedsiębiorstwa.
4. Forma zatrudnienia telepracowników to przede wszystkim własna działalność
gospodarcza lub umowa o dzieło.
5. Osoby, wykonujące pracę w domu i przyjeżdżające do biura tylko w uzasadnionych
okolicznościach, stają się nawet do 20 procent efektywniejsze  jak wynika
z pilotażowego badania przeprowadzonego w Kalifornii.
6. Firmy, które zastosowały system telepracy, określają tę formę jako wygodną
i oszczędną (zmniejsza się zużycie energii cieplnej i prądu, powierzchni biurowej,
ogranicza się inwestowanie w infrastrukturę tj. wyposażenie w sprzęt komputerowy
i telefony).
7. Telepraca ułatwia komunikację na drogach (redukuje wydatki na paliwo, zmniejsza
emisję spalin samochodowych).
30
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
X. Przydatne adresy internetowe
http://www.telepraca-efs.pl
http://www.enter-telework.org
http://www.ework.spoleczenstwoinformacyjne.pl
http://www.e-zlecenia.pl/
http://telepraca-equal.pl/
http://www.proinwestycje.pl/Konferencje/Archiwum/telepraca-17-03-05.htm
http://www.eto.org.uk/nat/pl/iso/faq/faq02.htm
http://www.aukcjezlecen.pl
http://www.telepraca.org.pl/
http://samisobie.clan.pl/wyrkom.htm
http://www.e-gamma.pl/internet/telepraca.htm
http://www.telework.com/
31
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie
Teczka informacyjna: Telepraca
XI. y
ródła
 Telepraca  trzecie fala zalewa Europę , M. Kaczmarek
 Telepraca  wady i zalety www.praca.egospodarka.pl
 Telepraca w Polsce www.praca.egospodarka.pl
 Telepraca nasza powszednia www.praca.egospodarka.pl
 Czym jest telepraca www.telepraca-equal.pl
 Jednak telepraca J. Bandurek www.idg.pl
 Przegląd publikacji i opracowań poświęconych telepracy www.telepraca-efs.pl
 Telepraca. Ogólnopolski program promocji i szkoleń dla przedsiębiorców Raport z
badania przedsiębiorstw na poziomie A www.telepraca-efs.pl
 Telepraca D. Nojszewski www.e-mentor.edu.pl
 Telepraca środkiem na bezrobocie K. Żmijewski
 Historia R. Philips www.ework.spoleczenstwoinformacyjne.pl
 Telepraca osób sprawnych inaczej Seminarium w ramach Zintegrowanej Spartakiady
 Złota jesień osób niepełnosprawnych www.kprm.gov.pl
 Elastyczne formy zatrudnienia E. Bąk
 Niepełnosprawni. Działalność gospodarcza telepraca J. Jaskólska, M Świerczyński
 Jesteśmy na szarym końcu czyli o telepracy w Polsce www.gazetapraca.pl
Ustawa z dn. 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r., Nr 21, poz.94 z póz
n.
zm.)
32
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Warszawie