IMG80 (6)

„_{w Tin-} gn.%ma hedzie zdob\v tvlko przy pomocy

nwi i, rc i iyl>

drtwniiiKto konia, mt

L Ml*. T»H    %222.E** in Horn 60 K 4; tli* 40

nc « \ i «n' .M-iuidibi) ~ i. Nwtidi. która w i\\ tą/ku ? \alcwn urodriła syna Fokosa (tab. 30). Aby uraknav^l prrcd uściskiem Ąjakosa. przybierała różne kształt\ wreszcie przemieniła się w fokę. Lecz to nie powstmmało Aiakosa. Gdy synjęi Fokos został zabity przez przyrodnich swych braci, Tełamona i -* Pcleusa. P^amate poszczuto na ich trzodę olbrzy miego wilka. Pórniei Psamatc porzuciła Aiakosa i poślubiła — Pro-teusa. króla Egiptu.

2 Córka — K rot oposa z Argos z rodu Forbasa i Tnopasa (tab. 7k /e związku z Apolłonem wydała na świat Linosa. którego porzuciła ze strachu przed ojcem. Gdy K rot opos dowiedział się o tym. ukarał córkę ryWrzebawszy ją żywcem, jak twierdzą niektórzy autora. Abv ukarać' go. Apol łon nastał na Argolidę potwora rwanego Pojnc (-* Korpjbos). an

t. He. Tk 26«X IOM.Apd.MI2, '. 11112.6; Pi. -V. 5.24 i schd.: AaL Lfe 38; Tret ia L>c '' I '5;Sd»ol in E. AmJr 6*?: G\.    XI366

tj.zŁWWVn 2. Ser* m Vcrvu EcL IV 56; Paus 14?.U - S Uci PIjc ad Sai IM I 5W; VI64. Sal 7V6.1 5TO n . Cenon 14. K O>'. /ki $73 i scboL; PUa. IV 9.17.

PSOFIS    - imię bohatera lub bohaterki,

eponimów miasta Psofis w Arkadii.

1.    Niekiedy uważa się go za syna Lykaona.

2.    lub za potomka Nyktimosa w siódmym pokoleniu.

3.    Imię córki Rsantosa. syna Erymantosa.

4.    Imię córki Ery ksa. króla Sikanów. Herakles bawiąc na Sycylii poślubił ją. lecz następnie oddał pod opiekę jednemu ze swych towarzyszy. Lykortasowi, który mieszkał w Fegei. Tam urodziła dwóch synów Heraklesa. Echefrona i Promachosa. którzy na cześć matki założy li miasto Psofis. an

I.Skfk.    2 Pin VIII24 1    1. Idem. ibid. 4. Idem. ibid.

a.: Skph vi.

PSYCHE (Tujpj) - Dusza. Również imię bohaterki mitu przekazanego przez Apulejusza w Metamorfozach Królewna Psyche miała dwie siostry. Wszystkie trzy były piękne, lecz uroda Psyche była nieziemska. Przybywano zewsząd, aby ją podziwiać. Lecz choć siostry znalazły mężów, nikt nie chciał poślubić Psyche, gdyż jej piękność przerażała zalotników. Zrozpaczony ojciec zwrócił się do wyroczni, która orzekła, że należy dziewczynę w ślubnej szacie porzucić na skale, a stamtąd zabierze ją groźny potwór. Przerażeni rodzice ubrali odświętnie córkę i w żałobnym orszaku zaprowadzili na szczyt góry wskazanej przez wyrocznię. Zostawiwszy dziewczynę samą. powrócili do pałacu. Samotna, pełna trwogi Psyche uczuła nagle, że wiatr porywa ją i łagodnie unosi w przestworza. Znalazła się w głębi samotnej doliny na delikatne) murawie. Znużona zasnęła, a obudziwszy się ujrzała, że jest we wspaniałym pałacu lśniącym od złota i marmuru. Przechodziła przez otwierające się przed nią komnaty, gdzie witały ją głosy oznajmiające, że są niewolnikami na jej usługi. Dzień przeszedł tak wśród zadziwienia i zachwytu na widok tyłu cudów. Wieczorem Psyche uczuła, że ktoś przy niej jest: był to małżonek, o którym mówiła wyrocznia. Psyche nie widziała go, lecz nie wydał jej się takim potworem, jak to było przepowiedziane. Mąż nic wyjawił, kim jest, i zapowiedział, że nie może go oglądać pod groźbą, że go na zawsze utraci. ’ Stan taki trwał przez parę tygodni. Za dnia Psyche była samotna w pałacu pełnym głosów. W nocy odwiedzał ją małżonek. Czuła się bardzo szczęśliwa. Lecz pewnego dnia zatęskniła za rodziną i zaczęła ubolewać nad ojcem i matką, którzy uważali ją zapewne za straconą. Uprosiła małżonka o pozwolenie na odwiedziny u swych bliskich. Po wielu naleganiach, mimo ostrzeżeń Psyche wymogła, że odwiedzi rodzinę. 1 znowu wicher uniósł ją na szczyt skały, skąd bez trudu znalazła drogę do domu. ! Radość była wielka i zamężne siostry przybyły z daleka, aby ją odwiedzić. Gdy zobaczyły Psyche tak szczęśliwą i gdy siostra rozdzieliła bogate podarunki, ogarnęła je wielka zazdrość. Postarały się wzniecić podejrzenia w sercu Psyche i w końcu nakłoniły ją do przyznania się, że nigdy nie ujrzała oblicza swego małżonka. Wreszcie poradziły jej, aby schowawszy w sypialni lampę, w nocy przy jej blasku poznała, kim był jej ukochany.

Psyche powróciła do siebie i uczyniła, jak radziły jej siostry. Ujrzała uśpionego u swego boku pięknego młodzieńca. Wzruszona tym odkryciem kapnęła na twarz kroplą gorącej oliwy, tak bardzo drżała dłoń, w której trzymała lampę. Oparzony Amor (gdyż on był tym ..potworem”, o którym mówiła przepowiednia) obudził się i tak jak uprzedzał małżonkę - zniknął z jej oczu na zawsze.

Pozbawiona opieki Amora biedna Psyche błąkała się po świecie. nękana gniewem oburzonej jej pięknością Afrodyty. Żadne bóstwo nie zgadzało się na przyjęcie 1 wygnanki. W końcu pojmała ją Afrodyta, uwięziła w swym pałacu i gnębiła, zadając rozmaite prace: Psyche musiała przebierać ziarno, zbierać wełnę dzikich bara-nów. wreszcie zejść do Podziemia, aby tam prosić Persefonę o wodę wiecznej młodości. Nie wolno jej było otworzyć naczynia z wodą. Niestety, w drodze powrotnej Psyche przekroczyła zakaz i zapadła w głęboki sen.

Tymczasem zrozpaczony Amor nie mógł zapomnieć o Psyche. Gdy ujrzał ją pogrążoną w magicznym . uśpieniu, przyleciał do niej i przebudził ją ukłuciem swej strzały. Ulatując na Olimp ubłagał Zeusa o pozwolenie poślubienia śmiertelnej. Zeus przystał na to, zaś Afrodyta pogodziła się z Psyche. Malarstwo pompejań-skie upowszechniło postać Psyche jako małej uskrzydlonej dziewczynki podobnej do motyla. Często dusza w ludowych wierzeniach miała postać motyla, który ulatywał z ciała po śmierci. Psyche-motyl bawi się z podobnie jak ona uskrzydlonymi Amorkami. an

Apol. Met. IV 28-VI24; por. R. Rcitzenstein. \>- A.R.W. XVIII1930, s. 42-37; I. M. Boberg. The Taieof Cupidand Psyche, C. and M. 11938.s.

177-216;Svvahn. Cup id and Psyche, Lund 1954; R. Heim. art. Psyche, w* R.E. XLVI 1959.szp. 1434-1438; P.Grinul, Le conte d'Amourei Psyche. wydanie koment.. Paris 1963.

PSY LLOS OPuAAoę) - król Psyllów, plemienia, mieszkającego w Cyrenajce, sławnych w starożytności zaklinaczy węży. Ojcem jego miał być Amfitemis, matką pewna nimfa. On sam był-według Non nosa - ojcem Katajgonosa i na czele floty libijskiej chciał pomścić się na Wietrze Południowym, którego podmuch zniszczył jego zbiory. Lecz, gdy się zbliżał do wyspy Eola, burza rozbita okręty. Pokazywano jego grób w pobliżu Wielkiej Syrty. an

Siepfa. Bvł łv; FHG Muller, IV, p. 294 fngm. 1; Ptin. VD 2; Nonn. XIII 381 n.

PTERELAOS (rłTCpśAaoę) - potomek Pcrscusza. Uważany najczęściej za syna Tafiosa i wnuka Hippotoe i Posejdona (tab. 31). Według innej tradycji Pterelaos był synem Hippotoe i Posejdona: miał dwóch synów: -» Tafiosa i -» Tcłeboasa. Inna wreszcie wersja uważała Telcboasa za ojca Pterełaosa. Pterelaos znany jest przede wszystkim z wojny, którą prowadził przeciw Amfitrionowi, i ze zdrady swej córki, Komąjto, której padł ofiarą. Powód wojny był następujący: W Mykenach panował Elektryon, lecz synowie Pterełaosa upomnieli się o zwrot królestwa, które należało do ich pradziada, Mestora (brat Elektryona — tab. 31). Elektryon odmówił, wówczas z zemsty młodzieńcy zagarnęli jego trzodę. Synowie Elektryona wyzwali ich do walki i wszyscy zginęli. Z osieroconych rodzin pozostali przy życiu tylko Likymnios, syn Elektryona, i Eucrcs. syn Pterełaosa. Elektryon postanowił wyruszyć przeciw Pterelaosowi, lecz zmarł przed rozpoczęciem działań. Na czele wyprawy stanął powodowany miłością do Alkmeny — Amfitrion. Istniała przepowiednia, według której, dopóki żył Pterelaos, nikt nie mógł zdobyć Tafos, jego ojczyzny. Pterelaos zaś był nieśmiertelny, dar ten był związany ze złotym włosem, który otrzymał był od Posejdona. Pterelaos był więc pewien zwycięstwa. Lecz córka jego, Komajto, zakochana w Amfitrio-nie, wyrwała włos z głowy ojca, powodując w ten sposób jego śmierć i zgubę własnej ojczyzny, an

Apd. Bibl II4, S n.; por. schol. A.R. I 747; Tzet. in Lyc. 932; 934.

PTOLIPORTOS (TlToAJjtopOoę) - „Burzyciel miast", syn Telemacha i Nausikai, tak przezwany przez swego dziadka Odyseusza. Należy zaznaczyć, że epitet powyższy nosi wielokrotnie w poematach homeryckich sam Odyseusz. an

Diet. VI6.

PYGMALION (nuypaAIcov) - mitologia zna dwie postacie noszące to imię, obie pochodzenia semickie-go.    -,_£    v

1.    Król Tyru, syn Mutto, brat Elissy (-» Dydona).

2.    Król Cypru, zakochany w posągu z kości słoniowej przedstawiającym kobietę. Niekiedy przyjmuje się, że sam był twórcą rzeźby. Ogarnięty namiętnością zażądał od Afrodyty podczas uroczystości świątecznych ku jej czci, aby darowała mu kobietę podobną do tej rzeźby. Gdy powrócił do domu, ujrzał, że rzeźba ożyła. Poślubił ją i spłodził z nią córkę imieniem Pafos, która z kolei była matką Kinyrasa. an

1. Vetg. Aen. 1343 a; Iustin. XVIII4,3; App. Lyb. I; — Dydona. 2. Ciem.Protr. p. 17,31 n.; Fr. HisJ.Gr. III,p.31; Ara. VI 22;Ov.Met X 243 n.

PYLADES (ITi)XdSnę)- przyjaciel Orestesa, złączony z nim, podobnie jak z Eneaszem złączony był Achates. Jest jego ciotecznym bratem jako syn Strofiosa i Anaksibii. siostry Agamemnona. Przez ojca swego, Strofiosa, jest potomkiem Fokosa, Ajakosa i Zeusa (tab. 30). Obaj wychowywali się u Strofiosa, który wziął pod opiekę -* Orestesa w czasie nieobecności Agamemnona, gdy w Argos rządził Ajgistos z Klytajmestrą.

Postać Pyladesa nabrała wyrazistości szczególnie u poetów tragicznych. Pylades doradza przyjacielowi, jak pomścić ojca, opowiadano, że walczył przeciw synom Naupliosa, którzy spieszyli z pomocą AjgistosowL Lecz Pylades był przede wszystkim pomocny Orestesowi

podczas podróży na Taurydę. Pylades poślubił Elektrę, starszą siostrę Orestesa, i miał z nią dwoje dzieci: Medona i Strofiosa 2. an

E. Or. 764 i schol.; II35 n.: Mes. fmgm. 121; Pi. P. 11.23; A. Ch 900; S.

El: E. fi/.; IT, Or.; P»ui. 122.6; II 16.7; 29.9; Hyg. Fab 121; 122.

PYLAJMENES (riuXaąiśvąę) - syn Bisałtesa (?). Paflagończyk, sprzymierzeniec Trojan. Ojciec Harpa-liona, który walczył również po stronie Trojan i zginął z ręki Mcrioncsa. Sam został zabity przez Menclaosa lub leż Achillesa. Wprawdzie śmierć jego została przedstawiona w V pieśni Iliady, lecz w pieśni XIII występuje w oiszaku żałobnym syna. an Apd. Ep III 35; II. II $81; V $76 n.; XIII 638 n.; Hyg. Fab 113.

PYLAJOS (riukaioę) - syn Lclosa. Z bratem swym Hippotoosem stał na czele oddziału Pclazgów, którzy przybyli pod Troję z Larissy. an

IL U 840 n.; Su. XU13.2 p. 620 n.; Diet II 3$.

PY LAS (Tlutaę) - król Megary, syn KJesona, wnuk Leleksa. Córkę swą Pylię wydał za Pandiona, następcę Kekropsa w Atenach, wygnanego podczas zamieszek wszczętych przez synów Metiona. Pylas zabił potem Biasa, swego stryja, i musiał pójść na wygnanie. Powierzył wówczas swe królestwo Pandionowi. Sam udał się na Peloponez wraz z oddziałem Lełegów i założył tam miasto Pylos w Mesenii (-» Leleks). Wygnał go stamtąd Neleus. Wówczas udał się do Elidy, gdzie założył tamtejsze Pylos. an

Apd. Bibl Ul IS, 5; Pius. 15,3; 39,4 n.; IV 36,1; VI22,5.

PYLENOR (ni)Xf|vcop) - centaur zraniony przez Heraklesa podczas bójki u Fołosa. Rana została zatruta krwią hydry lernejskiej, w której Herakles umoczył swe strzały. Centaur obmył zranione miejsce w wodzie potoku Anigros, który od tego czasu uchodził za zatruty i wydzielał przykre zapachy, an

Pub. V $, 10; Ov. Met. XV 282 n.; por. Su. VIII346.

PYLIA (Tłukła) - małżonka Pandiona 2, córka Pyłasa króla Megary (- Pylas tab. 1T). an

Ptol. Heph. ed Weslennum, Myihogr. p. 197,2.

PYLIOS (riukioę) - według niejasnej tradycji syn Hefajstosa, który na wyspie Lemnos wyleczył Filokteta z rany i od bohatera nauczył się strzelania z łuku. an

Apd. MM ni 15.5.

PYRAJCHMES (nupa^nę) -1. Jeden z dwóch wodzów oddziału Pajończyków przybyłych z pomocą Priamowi. Pyrajchmes zabił Eudorosa, który u boku Patroklosa grał rolę „doradcy” łub podczas wałki - woźnicy. Sam zginął z ręki Patroklosa albo Diome-desa i został pochowany w Troi. Drugim wodzem Pajończyków był Asteropajos, syn boga-rzeki Aksjo-sa.

2.    Imię procarza, który dopomógł Oksyłosowi zwyciężyć Elejczyków.

3.    Imię króla Eubei, który napadł na Beocję, lecz został pokonany przez młodzieńczego Heraklesa i rozdarty końmi. Wydarzyło się to na brzegach strumienia zwanego Heraklejos - strumień Heraklesa. Za każ-