IMG92 (3)

Dzieło może posiadać więcej niż jednego właściciela praw autorskich J-izv ).    --

Twórcy serwisów globalnej biblioteki cyfrowej muszą uwzględniać wym autorskiego odnośnie zasobów informacji o różnej proweniencji, zarówim Dr.

informacji o różnej proweniencji, zarówno t_w^fcl ^

lokalnie (digilalizowanych oraz bom digital), jak i otrzymywanych z innych

wisy te dbają również o ochronę prawną udostępnianych materiałów, w zakrcsj^^c*

sciwego użytkowania w sensie prawnym Twórcy serwisów GBC mogą spotkać się z kilkoma sytuacjami prawnymi]

•    Materiały nie są objęte prawem autorskim.

•    Materiały są objęte prawem autorskim i znany jest podmiot tych praw (właicj

%

• Materiały są objęte prawem autorskim, ale właściciel jest trudny do odszukani^'

nieznany (dzieła osierocone).

Postępowanie twórców serwisu GBC przebiega w zależności od stanu prawne^®

ła; czasem wymusza on decyzję o zaniechaniu digitalizacji i nieumicszczeniu w ^ %. serwisu. Wówczas regulacje prawa autorskiego mogą działać na niekorzyść autora aNi

się tak w przypadku dzieł osieroconych, oraz tych. dla których właściciel praw (/**it

nie zamierza z nich korzystać, tworząc reedycję dzieła. Wówczas dzieło ni/S*. likowanc ani drukiem ani w postaci cyfrowej, pomimo że nie działa to na „'JN

metwo)

być publikowane ani uniKiem mu w puaiuwi u juu»>ł,j, poifmricrivwo7w ją szkodę (właściciel praw i tak z nich nie korzysta), a nie przynosi korzyści w _p,3 zwiększonej dostępności.    ^

Bardzo często właścicielem majątkowych praw autorskich stają się wydawnictw,,, mercyjne, które zawierają standardowe umowy z autorami, przewidujące zrzekanie/' praw (majątkowych). Taki sposób postępowania krytykowany jest głównie z tego du, że autor przestaje dysponować swoim utworem; nie może go na przykład 2dep₀,,⁰' wać w archiwum cyfrowym (repozytorium), co także jest formą upublicznienia d*j_t| Rozwiązaniem może być model tzw. licencji na publikowanie (licence lopublish), (J⁵ cja taka pozwala wydawcy na jednorazowe opublikowanie artykułu w czasopiśmie przejmowania na stałe praw autorskich do tekstu. Jest ona wystarczająca dla zapewniaj, wydawcy odpowiedniej pozycji na rynku, dzięki temu, że uzyskuje on zapewnienie pi_env* szeństwa publikacji.

Polityka wydawnictw często wykracza poza ochronę praw autora do osiągania korzyć z twórczego i intelektualnego aktu opublikowania oryginalnego dzieła (Willinsky 20% s. 47], Prawo autorskie jest zbyt często wykorzystywane dla ochrony praw wydamy do pobierania opłat za publikowanie, czyli za blokowanie dostępu do dobra wspólnego w rozumieniu Roberta Mertona (zob. p. 1.2). Prawa autorskie przez część wydawców wykorzystywane są w celu zapewnienia utrzymania zysków w trudnym okresie transferu od druku do mediów cyfrowych.

Wyróżnić można cztery sposoby postępowania, stosowane przez właścicieli praw autorskich w odpowiedzi na rozwój publikacji cyfrowych. Po pierwsze, lobbują oni za zwiększeniem rcstrykcyjności prawa autorskiego, czasem znajdując popleczników, na przykład w przemyśle muzycznym. Rezultatem jest m.in ograniczanie dozwolonego użytku. Po drugie rozwijane są techniczne sposoby ograniczania dostępu, zwane Digital Righls Management Systems (DRM), ograniczające prawo do czytania i kopiowania". Po trzecie tworzone są umowy licencyjne, szczegółowo opisujące sposoby korzystania

"Jak piszą Janusz Barta i Ryszard Markiewicz, sytuacja w zakresie wspólaulorsiwa dziel naukowych jesl specyficzna, zc względu na lo, że prawo autorskie nic dotyczy wartości odkrywczej dzielą, co jest cechą zasadniczą z punktu widzenia naukowości, a także oznaczania wspólaulorsiwa dziel naukowych. Zazwyczaj tylko twórca tekstu naukowego jest uważany za jego autora; nic ma jednak przeszkód prawnych do oznaczania jako autorów również osób współuczestniczących w uzyskiwaniu wyniku naukowego (Barta. Markiewicz 2008, s. 57).

* Ograniczenia te powodują, że kontrola kopiowania, zawsze funkcjonująca w prawie autorskim, obecnie przybiera formą ścisłej kontroli użycia ulwom za pośrednictwem komputera [Bcnkler 2008. s. 456).

S, 940j, Na koniec stosowana jest perswazjo, djsffiT'    , IHB|_w|jsnoici intelektualnej są niemoralne i muszą być

1 fl

2006, s, 69] Rezultatem łych poczynań i⁰,Sikają' z wykorzystywania braku przystawania raz-'!L,|{ci, na przyklnd wydawcy dostarczaj, bibliotekom /Ali W ⁵!_vcb <7 Lent w formie elektronicznej (plik), którego bibliote-ffj\iy V ao^“ Si w tej formie, ani w formie wydruków, Rozwiązania •yJI    hlikacji tradycyjnych, nie zdają już egzaminu, więc dla

A'jSfjiRjśiP P¹¹ ii! zysków właściciele praw autorskich do publikacji

restrykcyjności rozwiązań". Zjawiska te potwier-'fibry jn* *^la,ach o™ntdzicsiątych XX wieku twierdził, Hf; ifjK «jtpoli^{k 0}j^ane do dokumentów drukowanych są nieużyteczne !Xr t fili »/ ^ jiowc rozwiązania, które są efektem walki pomiędzy VVnr,rf ftó'^vsl^§ a zwolennikami restrykcji nie spotykanych w publi-

wskazuje Yochai Benkler, tłumacząc ją specyficznymi nickonkurcncyjnością informacji naukowej i efektem «® ii 1Ł₀ ^ów”; dzisiejsze odkrycie naukowe jest oparte na wielu (|i)    l| ol^j,_|Cj, j daje podstawy do następnych [Benkler 2008, s. 52-

§t JkłIo postępie nauki będzie utrudniany przez wprowadzanie %MjMIŁwy (wynoszący zero), to nastąpi spadek twórczości

mmiyit Rei pw^zloic‘^l w>^{soka cena} nie tylko °£^m]im

WmJm t^wniti szybko zmniejsza jej dalszą produkcję. j| Uyi g # ^rj0 wyjątki w ogólnej sytuacji wzrostu kontroli, której no-

^{pierwszy dotyczy uczelni w kr}*j^{ach rozwi}M^{cych się<} |

i (SIR! Wlle udostępniają swoje czasopisma w trybie Open Access.

• iyt restrykcyjnych ograniczeń prawnych w zakresie

Mjiii Ej    coraz powszechniejsza zgoda wydawców, zawierana

^{dzie,s pmz sułm}'^{iut okofo 9S}°^/o T

I!    może ona dotyczyć wersji przed lub po opublikowaniu

LfLgh ^ta^j^jiinsky 2006, s. 48}.

a^^C\pń^[₀\skdch, dzieło przechodzi do tak zwanej domeny pubhcz-

l$-0$l'^tcyjiiy °8^óf u/wordw, dla któiych wygasły prawa autorskie forowi po domeny publicznej część materiałów może trafiać także Wm MM M f_pUblikacji, będących efektem badań finansowanych przez rząd ⁽'ti^fa‘^iotyC-mnn Uklir 2003, s. 326]. Domena publiczna stale się kurczy mm zakresu materiałów, dla których stosowane jest prawo autorskie

ograniczeń". Stosowane są także prawne sztuczki, jak na jKSm ^c2f^U jpoia¹⁹ Ograniczanie domeny publicznej jest bardzo ważne dla

{■(■I

pffl    rMi^jakierjżk^ki

, cigfH _a nawet analizy ich działania, o ile mogłoby to prowadzić do obejkia wbu-

w USA czas trwania copyright wynosił początkowo 14 lat; później został

ij/ipoótJ^{1 c}" _t gfagjg wynosi 70 lat od śmierci autora i wciąż pojawiają się propozycje jego prze-^Yprawojcst jeszcze bardziej restrykcyjne, m.in. z powodu większej grupy dokumentów q0\i. ^£0P^e^_;„h, iBomman 2007, s. I07J. W Polsce od 1952 r. okres ochrony praw wynosił 20 lat od \

/^T-lX/c Chds^{,,l,e 0VE} ’ ----- ..    . .__l_._

tat, a o* cpraw

mą    copyright [B^ori^mn—".....a......... ^—

0di P został on przedłużony w 1994 r. do 50 lat, a w 2000 r. do 70 lat. Mówi się obecnie o potrzebie lijiiWriJi do 100 l»t (Szczepańska 2007a, s. 5)]. Żywa jest obecnie dyskusja w UE o pottzebie i możnie •dłużenia ochrony własności intelektualnej do nagrań dźwiękowych z 50 do 95 lat (propozycja zmiany

miksM

''Ochrona równoległa polega na równoczesnej ochronie innowacji na podstawie wielu różnych przepisów,

I pMaudtorskiego, patentowego, znaków towarowych i nieuczciwej konkurencji dla maksymalnego wy-Mii okresu ochrony.

227