IMG31 (7)

296 Id> czjcś pomuredm

conym. Im bardziej złożona i różnorodna była gospodarka stuneryjrka, (yn miększe zapewne wymagania stawiało przed ludźmi, którym zlecano kierowanie produkcją. Paszerzowi opiekującemu się bezpośrednio siadem owiec wystarczała praktyczna wiedza o tym, co i kiedy powinien robić przy powierzonych od zwierzętach, ale zarządca stad. zwierzchnik szeregowego pasterza, winien byt znać prawa przyrody, posiadać wiedzę zoologiczną.

r&onayjdae szkol) kształciły lodzi w nudnej sztuce zapisywania zdarzeń i myśli, ale leż przyswajały swoim adeptom znacznie więcej niż umiejętność posługiwania saę glinianą tabliczką i trzcinowym rylcem. Pisarze — a właściwie skrybowie — tak wielkim poważaniem cieszący się w Sumerze, tworzący wysoce uprzywilejowaną grupę społeczną, stanowili niechybnie tylko część absolwentów licznych—jad: tego dowodzą wykopaliska — szkół. Oznacza lo. ze musiały istnieć szkoły różnego typu. o różnym zakresie nauczania! Wydaje się. że uczeni, którzy w szkoiadi someryjskteh widzą jedynie instytucje kształcące pisarzy — Jadzi zapisujących — niesłusznie zagadnienie zawężają. Poznaliśmy wyżej fragmeuh tekstu nazwanego podręcznikiem rolnictwa". Trudno sobie wyobrazić, że autorem pśowowzoni byt człowiek nie posiadający' wykształcenia również agrotedakz-nego. Równie trudno przypuścić, by Indzie nadzorujący budowę ogromnych świątyń nie zdobyli uprzednio niezbędnej wiedzy z zakresu matematyki, finki i cheimŁ Od pilności ucznia, od jego uzdolnień, wysiłków — jak również od możliwości opłacania „czesnego" —- zależało, jak daleko w karierze nauko*?? zajdzie. Czy skończy naukę sa poziomie umożliwiającym medłamcme przepisywanie, czy też stanie saę pisarzem sądowym, a więc obeznanym z prawodawstwem czy jako znawca ruchu ciał niebieskich pełnić będzie odpowiedzialne funkcje kaptaóskie w świątyni, czy też posiadłszy wiedzę o skuteczności działam* aói i minerałów zostanie lekarzem. Ciemniej podstawowym zadaniem szkoh sameiyjskiej było przygotowanie łudzi umiejących pięknie i szybko pł^ar Jak głosiła maksyma:

(Jhsatz. bónsęo ida pauza się tń jak usta —<*o prawdziwy pisarz.'

V/;.

■ Historia szkolnictwa w Sumerze jest prawie równie stara jak dzieje tępa łada. Wraz z niemaJ najstarszymi pisanymi dokumentami pojawiają się tzw. tekst) szkolne. Najdawniejsze, odkopane w warstwie Unik ID, to zestawienie znaków pisemnych, stanowiące podstawę nauczania Wśród tabliczek z Ur, pochodzących z ok XVH1—xvn wieko p-H-e., znalezśono sporo „tekstów szkolnych" z fr rwałonyim ćwiczeniami z zakresu sztoki pisania, a także raźnych systemów liczenia. Wśród „pomocy szkolnych” nie brak też spisów bogów, gatunków tyb, roślin. Ó tym, jak duży jest odział tego rodzaju dokumentów w materiale acbeołogtcznyin. przekonają np. zbiory Muzeum Berlińskiego, gdzie na 235 tabliczek pochodzących z archiwum w Szmupak z pierwszej połowy Dl tysiąclecia, 80 — lo właśnie tabliczki szkolne. Są tam listy bogów, spisy urzędów z podanymi

■    ^ zestawiania zwierząt dzikich i domowych, ryb. ptaków. Tabliczki

si niezmienne cenne. albowiem wiele z nich zawiera umowa pisarzy, ^ spoządzilL Odczytano 43 imiona — liczba bardzo wysoka, znamionująca, pisania w tym ośrodka już w owej epoce była nader rozpowszecłmśoBa. •Mi teksty szkolne informują o tym. kio je ułożył imiona amorów tych ^Tszydi w dziejach ludzkości podręczników znano i pamiętano przez długie gfeoi. Na nie bowiem powołują się spisywane kilkaset lat później kopie z okresu

■    gggsiii akadyjsłaej.

ty cnych najdawniejszych szkołach wiele uwagi zwracano na naukę matematyki, i ncł labhczek pomagających opanować kunszt zapisywania liczb znaleziono sc&zła z wyliczeniami pojemności naczyń o różnej objętości, ćwiczemami rafcncsu pomiarów wielkości, powierzchni pól iteET'

\akę w szkołach pobierali chłopcy z rodzin dobrze sytuowanych, które mogły de pozwolić zarówno na opłacanie „czesnego”, jak leż na zwolnienie jednego rr> łata cziooków z wszelkich zajęć gospodarczych w domu.'Niemiecki uczony Schneider zadał sobie trud przeanalizowania wielu tysięcy tabliczek, na których stnbowie pozostawili swoje imię, a wraz z nim imię swego ojca i jego zawód bądź zajęcie. Na liście znaleźli się synowie namiestników , gubernatorów', posłów .

I taządców, dowódców, kapitanów statków, poborców podatkowych, różnej nms I bpianów i urzędników, pisarzy, rzemieślników , kupców itd. Pamiętać jednak msimy. że nie wszyscy skrybowie udzielali pod spisanym przez siebie tekstem tej I cennej informacji o sobie. Nie można więc wykluczyć, że pisarzami ..niższej ! óregonT. tzn. mniej wykwalifikowanymi, mogli być tacy. których nie było stać — z przyczyn materialnych — na pełny, wieloletni kurs nauczania Nie można I również tytko na tej podstawie, że wśród podpisów pisarzy brak imion kobiecych, z całą stanowczością —jak to czynią niektórzy uczeni — twierdzić, że w szkołach uczyła się jedynie mężczyźni. Kobiety, być może, nie zajmowały się zawodowo pisaniem, ale. zwłaszcza wśród kapłanek wyższej rangi, nie mogło brakować oświeconych i wykształconych Sumeryjek.

Proces nauczania, zgodnie z tym. co możemy odtworzyć na podstawie wykopalisk i niezmiernie cennych tekstów, poświęconych życiu szkół)' i ucznia, rozpoczynał się od opanowania techniki przygotowania tabliczki i rylca. Później przychodziła kolej na stawianie pierwszych znaków. Zachowały się spore ilości tabłiczdc pokrytych niezgrabnymi pierwocinami kabgreficznymL Następnie trzeba było opanować system klasyfikacji językowej, który polegał na tym. że słownictwo dzielono na klasy wyrazów i zwrotów, według ich znaczenia. W tym właśnie pomocne były wspomniane „teksty szkolne” systematycznie ułożone według działów, które dziś nazywamy religioznawstwem, językoznawstwem, botaniką, mineralogią, zoologią, geografią, astronomią, matematyką, ichtiologią itp. Trzeba było również opanować trudną gramatykę i stylistykę z licznymi wyrażeniami idjomatyczuynńy W drugiej połowie Ul tysiąclecia, po najeździe Akadów, po przekształcenia się Sumeru w państwo ułwunarodowr” pojawiła się konieczność