Obraz
5 (2)

OOGENEZA

W przeciwieństwie do spermatogenezy proces ten jest prawie zakończony w momencie narodzin.

W jajniku powstają żeńskie komórki płciowe, czyli oocyty II rzędu, nazywane także komórkami jajowymi.

Oogonie (pochodzą z pierwotnych komórek rozrodczych) dzielą się wielokrotnie, zwiększając swoją liczbę w zawiązkach jajników.

Do 6 miesiąca rozwoju płodowego oogonie przekształcają się w oocyty I rzędu (oocyty pierwotne), te wchodzą w profazę mej ozy I oogenezy i przechodzą przez jej leptoten, zygoten, pachyten, w którym dokonuje się crosing-over i osiągają diploten. Tu zostają zahamowane przez czynnik białkowy OMI; stan zahamowania nazywa się ćliktiotenem (od gr. diktyon - siatka) w tym stanie oocyty I rzędu mogą pozostawać od okresu życia płodowego do ok. 50 roku życia kobiety (okres przekwitania).

Dalsze etapy mejozy odbywają się w czasie dojrzewania pęcherzyków jajnikowych, w życiu reprodukcyjnym kobiety. Wówczas poszczególne pęcherzyki dojrzewają uwalniając swoje oocyty 13 rzędu (oocyty wtórne). W wyniku mejozy I powstaje oocyt II rzędu, którego objętość jest prawie równa objętości oocytu I rzędu, i mała komórką zwana ciałkiem kierunkowym L

OOcyt H rzędu podobnie jak ciałko kierunkowe I, ma 23 pary chromosomów, zmodyfikowanych przez crosing-over i wchodzi w mejozę El, przechodzi przez jej profazę, a w metafazie zostaje zahamowany. Taki oocyt II rzędu jest gotową do zapłodnienia komórką jajową która jest wydalana z jajnika w wyniku owulacji. Średni czas życia komórki jajowej wynosi 24 h.

W czasie zapłodnienia i tuż po nim zwalnia się zahamowanie metafazy mejozy II, oocyt przeprowadza anafazę i telofazę, a następnie cytokinezę. W jej wyniku powstaje zapłodniona komórka jajową czyli zygota. Ma ona dwa jądra nazywane przedjądrzami (żeńskie i męskie, oba zawierające 23 jednochromatydowe chromosomy).

W wyniku mejozy II powstaje także ciałko kierunkowe II.

OOcyt II rzędu otoczony jest osłonką przejrzystą pod którą znajdują się dwa ciałka kierunkowe I i II.

W pierwszym podziale mejotycznym następuje nierówny podział cytoplazmy:

-    większą jej część otrzymuje oocyt wtórny

-    mniejszą pierwsze ciałko polarne (ciałko kierunkowe)

W wyniku drugiego podziału mejotycznego (następuje po zapłodnieniu) w jajowodzie powstaje dojrzałe jajo i drugie ciałko polarne (pierwsze c.p. w tym czasie może także ulec podziałowi).

W procesie zapładniania in vitro można stosunkowo łatwo uzyskać z jajnika kobiety oocyt 1 rzędu - te w hodowli in vitro przekształcają się w oocyty II rzędu. Można je wtedy zamrażać, a po dowolnie długim okresie rozmrażać i zapładniać in vitro.

Największa liczba komórek rozrodczych występuje u 5-miesięcznego płodu płci żeńskiej (ok.7 mld), przy urodzeniu jest już o ponad 1/3 mniejsza a po osiągnięciu dojrzałości organizmu jest mniejsza niż 200 000. Tylko 400 spośród nich będzie owulować. Trwająca długo faza spoczynkowa w pierwszym podziale mejotycznym może być czynnikiem zwiększającym ryzyko nierozdzielenia się chromosomów homologicznych (nondysjunkcji) podczas tego podziału u starszych matek. Np. nierozdzielenie chromosomów 21 pary w anafazie mejozy I lub II prowadzi do pozostania dwóch chromosomów tej pary w oocycie. W wyniku zapłodnienia do oocytu mającego dwa chromosomy 21 pary wprowadzony zostaje przez plemnik trzeci chromosom tej pary. W ten sposób powstaje trisomia 21 chromosomu Wywołuje to zespół Downa.