P1020009

Roztrząsania i rozbiory

Kilka lal później ujawniała swoje genologicznc marzenie Uptm** ku w anarchicznej przestrzeni nauki o gatunkach poprzez rejent* *** tw kowanie będących w obiegu terminologii we współpracy z między* ^ i ,\_f mium gcnologów. Słownik, którego daty publikacji wciąż wtedy widzieć, był instytucjonalną realizacją tego ^totalnego" snu o <jpw gatunków językowego świata. Utopijny charakter całości trudno W istocie pomysł Skwarczyńskiej był swoistym anachronizmem, z tyoj •\ $ dził swój czas: jako work in progres! międzynarodowej spółki korcić badaczy, którzy^ - w zamyśle - powinni nawzajem czytać swoje attykuf_v^%^ dzać nieustannie poprawki w hasłach kolegów, wciąż uzupełniając bjb|*\ przypomina - oczywiście, oczywiście - hipertekstualną genologiczną

Mimo homogenizacyjnych zaleceń Skwarczyńskiej (badaczka opraco*^ cyzyjny model hasła jako punkt wyjścia dla współpracowników) - artyjJ* * bywają niejednolite, począwszy od kryterium długości, skończywszy na bj cyjnym. Redaktorzy wydanego tomu, świadomi tej (zapewne niedającej tecznie uniknąć) wewnętrznej niekoherencji, podjęli się przeredagowania a łów i to, co osiągnęli, to jedynie stan niezadowolenia, jeśli przyjąć przyw₀| już wyznanie Grzegorza Gazdy. Zdając sobie sprawę z trudności zadania wierząc w potrzebę doskonałej jednorodności formalnej tomu, mam jednak ^ nie: dlaczego redaktorzy nie odważyli się na bardziej radykalne ingerencje? jąc zetrzeć kurz z artykułów pisanych -dziesiąt lat temu, postępując nazbyt * nie, jak gdyby mieli do czynienia z zabytkiem, uniknęli modernizacji tom^ nadało mu charakter homagialny, a zmniejszyło jego szansę na stanie się pub|jj^° cją wpływową.

Mam na biurku pierwszy numer ZRL z 1958. Z ciekawości zerkam, co stało _Sj-z pierwszą partią artykułów przygotowanych na potrzeby publikacji: dział riały do „Słownika rodzajów literackich” otwiera Antyutopia autorstwa Witok Ostrowskiego, w tomie Universitasu gruntownie przepracowana; następne ha^ to Apokryf Tytusa Górskiego, redagowany dziś przez współczesną badaczkę - j zmian nie ma, poza kosmetyką stylistyczną i kilkoma dodatkami bibliograficzny, mi. To stanowczo zbyt mało. Trudno bowiem uwierzyć, że w ciągu półwiecza nj_e dopracowaliśmy się poszerzenia naszej wiedzy o tym - dosyć eksponowanym pr^. cięż - gatunku. W omawianej pracy definicja ogranicza się do „tekstów, których autor nie jest znany lub których pochodzenie, układ i treść są niejasne, tajemni, cze” (s. 40). Współczesnego genologa zainteresowałyby pewnie kolejne definicje: tego, co „heretyckie”, „fałszywe” lub „ukryte przed niewtajemniczonym”, o kto. rych Słownik... nam niestety nie opowie. Mój hipotetyczny genolog-progresywista zająłby się pewnie omówieniem historycznie zmiennej denotacji i społecznych konotacji (na przykład zaciekawiłoby go, dlaczego była ona pozytywna wśród ruchów gnostyckich, a negatywna w chrześcijańskiej nauce kościoła). Współczesne zainteresowanie apokryfem jako gatunkiem łączyłoby się dalej z pytaniem o jego rolę w polityce dominujących instytucji społecznych, z kwestią korzystania z tego narzędzia dla sprawowania władzy; apokryfem tekst stawał się w wyniku decyzji

^ ra&iwb#i tiforkłw teracMtft

i*

—-nitęc zwtony Z ptittytomtahtó

| pewnych    (Icikiwi iMMij - ftmHtbiit

chirtktCTK kunomwo-fcistór/aaTm. _Tym ^ ^

/ 0'^<,'"1 ia^{k na,eżal}° ^{prZtd ItóIwie}®^cm: *** ś™ aja-ń*.

'^^C(iⁱ*ⁱVieta^,u,y    Mg* * ■***• dirjkKrmo.

fotmalnych, strategii ebyir*# »««nhw.p_Wn_>w<t<),_t|>>rBt ' h^(|1 ■ bv w końcu wymienić najwaźrtiepw teksty gafornfra.

*$< _micdzy genologie^yn. wczoraj i

t ftP*¹^,, oka - znaczna i służyć mm \ńo ngmb,    ^

wieku nastąpił zwrot bodaj czy itaopetae łto łfo_?n, Wyjawmy* JjfldT j/trf& ^ httratwty Głowi ńikiego iS!awikikjcfc, cbhmd)żMflMftt formowania    zamysłu Słownika* ptutfc to nanęitzfc trptogiśntł

„P^fu .hsuahoarany^napodstawiecbarakttryHyfcijitwiiitit.i

y jęd^***j jtompozycyjnych • wjpćfcwił*aiwnośę,^f^Maadr I i n gw i stycznych, spoleczgych ihteracfticłt

lei

i

ideologiczne elementy tych kifamych tomneś^.

połączonych z reżimami myślema, wtaczane w ta ia«iyf«c

p a^{1 n} _zltliaiia - w kierunku badania kulturowego dodam* maraźn - jest <fc • rzecz jasna istotna: marzyłby mi się słownik tcoi^aacaiącywictaphaamł-^Hziś niefunkcjonalną (chyba, że w propedeutyce szkolnej tab wsteprm kar-⁰* tvki) miarę „konstrukcyjnych detnentów dywynktywrab tełi feenc-$i^e    stawiający w zamian pytania: Jaki model spofcaeastwadoff gmefcp*

!*i Komu sprzyja? Kogo pomija? Czy staży interesom safcers grupy seto-^ ojy da się coś ciekawego powiedzieć o gatunku przykłada** io zx& ktfe-rasy? Płci? Jaki model komunikacji wybiera? Czy ujawnia i jak nmu w* ł° ^ętrzną politykę wobec aktualnego kształtu kultury? Co taonsermer Co ab* 'Tconiówi wprost o człowieku, co sugeruje między wierszami? Jak u sadan* J^aj j_a|rą tendencję przekształceń można w nim dostrzec? Do kogo Bk uprawie > zwraca? Stefania Skwarczyńska wyraźnie podkreslafa wfluylry flimtalW-Literackich misję, by „dać wyraz naukowemu ujęciu poszczególnych npd-oień z zakresu genologii - nie tylko - a przynajmniej nie zawsze tylko ipriwm jawczOł ale i twórczo”^{1 2 3}. Tymczasem z dzisiejszego punktu widzeau pEKaęttr artykuł wydanego właśnie Stol nika... nie jest ani dogłębnym sprawozdaniem z dn* stępnych nam współcześnie (czyli AJ). 2006) naukowych ujęć garanko. ani mw»> _torskim, awangardowym, jak chciała pierwsza Redaktorka, wtamaowB wskmt-niałe przestrzenie genologii. Wręcz przeciwnie: to, co w tmłwifi gUBtaąd

w>

w

1

   M. Głowiński, A. Okopień-Stawinska, ]. Sławiński Zam awm kaMOny* fWBtwMt Zakłady Wy dawnictw Szkolnych, Warszawa 1962, s. 7. Mkeskaiascet-RS.

2

   Y.B. Leitch (De)Coding (Gemie) Decmsty w: tegoż Chtamf CmnwĘ, UnHĘf lleoiy, PostitwuimlisMy Columbia Untver$ity Press. New \óck $» Podkreślenia moje - R.S.

3

   S. Skwarczyńska Proftkt skuwki..., s\ 1.