Opracowanie przygotowane na zlecenie Ministerstwa Infrastruktury
Elektrownie wiatrowe
a publiczne prawo nieruchomości
Mirosław Gdesz
Luty 2009
1
Wprowadzenie
Kwestia wykorzystania odnawialnych z
ródeł energii stanowi obecnie jeden z kluczowych
tematów w ramach dyskusji o racjonalizacji wykorzystania energii i ochrony klimatu.
Przyjęte przez Unię Europejską cel  20 % energii uzyskiwane z odnawialnych z
ródeł energii,
przy czym większą część z tego ma powstawać dzięki elektrowniom wiatrowym, czyni temat
uregulowania kwestii energii wiatrowej w wielu aspektach prawa. Dodatkowo uzgodnienie
w dniu 11 grudnia 2008 r. przez Komitet Ministrów Unii Europejskiej Dyrektywy o
Odnawialnych y
ródłach Energii nadaje tematyce elektrowni wiatrowych szczególnej
doniosłości i przyjęcie przez Parlament Europejski w dniu 18 grudnia 2008 r w pierwszym
czytaniu projektu dyrektyw. Kraje członkowskie wspólnoty zobowiązały się do podjęcia
właściwych kroków celem m.in. wyraz
nego określenia i koordynacji obowiązków
administracyjnych organów krajowych, regionalnych i lokalnych w zakresie procedur
autoryzacji, certyfikacji i licencjonowania, w tym planowania przestrzennego, łącznie z
przejrzystymi terminami rozpatrywania wniosków dotyczących planowania i budowy oraz
usprawnienia i przyspieszenia procedur administracyjnych na odpowiednim poziomie
administracyjnym. Ponadto dyrektywa przewiduje ustanowienia mniej kłopotliwych i
uproszczonych procedur autoryzacji, w tym procedury prostego powiadamiania, jeśli
pozwalają na to obowiązujące ramy regulacyjne, dla mniejszych projektów oraz w
stosownych przypadkach dla zdecentralizowanych urządzeń wytwarzających energię ze
z
ródeł odnawialnych.
Nieuchronnie zatem temat elektrowni wiatrowych stanie się jednym z wiodących
tematów w zagospodarowaniu przestrzeni w perspektywie następnych kilkunastu lat. Można
zaryzykować stwierdzenie, że wiatraki są pierwszym znakiem rewolucji ekologicznej. O tak
jak kominy i górnicze szyby znaczyły krajobraz XIX  XX w. tak obecnie maszty elektrowni
wiatrowych staja się symbolem nowej epoki.
Nieuchronność elektrowni wiatrowych stawia wyzwanie ich racjonalnej lokalizacji,
dlatego publiczne prawo nieruchomości musi wypracować odpowiednie procedury, które z
jednej strony stworzą przejrzystą i prostą procedurę lokalizacji tych instalacji, a z drugiej
strony stworzą podstawy racjonalnej polityki przestrzennej w odniesieniu do elektrowni
wiatrowych.
2
Obecnie na świecie (stan na kwiecień 2008 r. ) elektrownie wiatrowe produkują około
1.3% globalnego zapotrzebowania na energię. Natomiast w Danii jest to około 18%, ,9% w
Hiszpanii oraz 7 % w Niemczech. W Polsce wciąż jest to marginalne z
ródło pozyskiwania
energii. A
ącznie w Polsce posadowionych jest 188 turbin różnej mocy. Średnia moc turbiny
posadowionej w Polsce wynosi ok. 1,52 MW. Nasycenie elektrowniami wiatrowymi w Polsce
należy do najniższych w Europie. Moc zainstalowana w energetyce wiatrowej na mieszkańca,
to 0,0037 kW, a na km2 obszaru lądowego przypada 0,45 kW.
Poniższa mapa obrazuje ilość lądowych elektrowni wiatrowych w Europie na koniec 2007 r.
3
Zagadnienie lokalizacji elektrowni wiatrowych w wybranych systemach
prawnych
Dania
W Danii w 2007 r. około 16,2 % dostaw energii pochodziło w tym kraju ze z
ródeł
odnawialnych. Jednak liczba instalowanych nowych elektrowni wiatrowych systematycznie
spada w ostatnich 4 latach. Duński rząd kontynuuje politykę energetyczną wprowadzoną w
2006 r., która kładzie nacisk na problemy globalizacji i ulepszenie wykorzystania
odnawialnych z
ródeł energii.
W duńskim planowaniu przestrzennym istotną rolę odgrywają założenia i plany
przyjmowane na szczeblu centralnym i regionalnym, które w zakresie określonym w ustawie
planistycznej 1992 r. są wiążące dla gmin.
W 1994 r. Minister Środowiska wraz z Ministrem Energetyki wydali Zarządzenie 21 w
sprawie planowania energii wiatrowej do wszystkich rad lokalnych w Danii. Dokument ten
miał za zadanie promowanie właściwej ekspansji energii wiatrowej w zgodności z celami
określonymi w rządowym planie Energia 2000. Samorządy lokalne były zobowiązane przez
ten dokument do opracowania propozycji zmian w ogólnych planach miejscowych bądz

nowych planów, które ustalą lokalizacje i wielkość przyszłych inwestycji w tej dziedzinie.
Termin do opracowania takich zmian wynosił półtorej roku (lipiec 1995). Z obowiązku tego
zwolnione były gminy, które opracowały uprzednio takie plany, oraz te gdzie brak jest
potencjalnych lokalizacji elektrowni wiatrowych. W celu wsparcia władz lokalnych w tych
działaniach Ministerstwo Energii i Środowiska w 1995 r. wydało dokument Lokalne
planowanie dla energii wiatrowej w Danii: Przykłady i doświadczenie. Dokument ten zawierał
szczegółowe informację dotyczące lokalizacji turbin i wkomponowania w krajobraz,
celowości grupowania turbin i wywarzenia interesu energii wiatrowej w kontekście innych
celów planowania przestrzennego.
W 1999 r. powyższy okólnik został zastąpiony przez Zarządzenie 100. Dokument ten
stanowił odpowiedz
na pojawiające się problemy lokalizacji, które pojawiły się w latach 90
ubiegło stulecia. Przede wszystkim wiele turbin zostało zbudowanych w miejscach do tego
4
nieodpowiednich. Pojawił się również mocny opór społeczeństwa przeciwko budowie turbin
wiatrowych.
Dlatego zarządzenie 100 wymaga bardzie złożonej analizy rozmieszczenia turbin
wiatrowych. Przy czym w ramach tej analizy należy brać pod uwagę sąsiednią zabudowę,
przyrodę, krajobraz, wartości dziedzictwa kulturowego, kształtowanie ustroju rolnego oraz
dostępność energii. Zarządzenie nakazuje regionom wskazanie terenów przeznaczonych pod
elektrownie wiatrowe wraz ze wskazaniem powierzchni i maksymalnej wysokości.
Zarządzenie zawiera szczegółowe zasady lokalizacji elektrowni wiatrowych
Główną zasadą jest dopuszczalność lokalizacji turbin tylko na terenach przeznaczonych
na te cele w planach regionalnych lub miejscowych. Określona została minimalna odległość
turbin od najbliższych zabudowań nr 4 x wysokość. Ponadto specjalne dodatkowe ustalenia
są konieczne jeżeli turbina wiatrowa ma być zlokalizowana bliżej niż 500 m od zabudowań.
Co do zasady decyzja o zezwoleniu środowiskowym jest konieczna tylko jeżeli turbina ma
więcej niż 80 m wysokości. Przy tym od 1999 r. kompetencja w sprawie lokalizacji elektrowni
wiatrowych została przeniesiona z centralnego rządu na samorządy szczebla podstawowego
W Danii lokalizacji turbin wiatrowych jest przedmiotem specjalnej dyrektywy
(rozporządzenia z 1999 r.). Inwestycje elektrowni wiatrowych muszą być lokalizowane
zgodnie z ustaleniami planów regionalnych oraz ogólnych planów miejscowych. Plany
regionalne przewidują ogólnie lokalizacje takich inwestycji oraz wskazówki co do
integrowania turbin wiatrowych z innymi celami określonymi w planie. Natomiast
miejscowy plan ogólny przewiduje już bardziej szczegółowe warunki lokalizacji tych
obiektów takie jak : liczba turbin, wysokość i wygląd.
W przypadku projektów, które nie wymagają oceny oddziaływania inwestycji na
środowisko szczegółowy plan zagospodarowania przewiduje ostateczną lokalizację turbin,
maksymalną lub minimalną wysokość, wygląd oraz minimum generowanej energii.
Niemcy
W Niemczech do końca 2007 r. zbudowanych zostało ok . 20 000 turbin wiatrowych o
łącznej pojemności 22, 247 MW, 39, 5 Tw godzin energii wiatrowej został wytworzone w
2007 r., co równa się 7 % zapotrzebowania na energię w Niemczech. Sukces ten Niemcy
zawdzięczają jednak nie tyle uregulowaniom planistycznym, co system gwarantowanych cen
5
zakupu energii (feed-inp law) przez co najmniej 20 lat oraz udogodnieniom co do
przyłączania elektrowni wiatrowych do sieci przesyłowych. Erneuerbare-Energien-Gesetz;
EEG, który wszedł w życie w 2000 r. W świetle tej ustawy energia wyprodukowana z
odnawialnych z
ródeł energii ma pierwszeństwo w podłączeniu do sieci i dystrybucji.
Operatorzy sieci są zobowiązani do nabywania energii produkowanej z odnawialnych
z
ródeł energii po cenach minimalnych.
W Niemczech turbiny wiatrowe są lokalizowane poza obszarami zabudowanymi.
Niemiecki ustawodawca już w 1986 r. zdecydował, że farmy elektrowni wiatrowych są
uprzywilejowanymi konstrukcjami, które mogą być budowane na terenach położonych poza
obszarami urbanizacji obszary zewnętrzne miast (Au�enbereich). Zgodnie z ż 35
niemieckiego kodeksu budowlanego jest tylko siedem takich uprzywilejowanych rodzajów
obiektów, które mogą być wznoszone na takich terenach i to w przypadki braku planu 
wszystkie inne obiekty są zabronione. Inwestor występuje od razu o pozwolenie na budowę.
Przy czym jeżeli projekt spełnia ustawowo określone przesłanki administracja budowlana nie
ma możliwości odmówienia pozwolenia na budowę.
Biorąc pod uwagę, że większość władz lokalnych nie jest zwolennikiem tego, żeby
turbiny wiatrowe były porozrzucane po całym terenie niezabudowanych obrzeży,
wprowadzane są instrumenty mające na celu skupienie turbin w skoncentrowanych
obszarach. Służy temu plan przygotowawczy (studium) - Flachennutzungsplan. Jeżeli
Fl�chennutzungsplan przeznacza przynajmniej jeden obszar pod skoncentrowaną strefę
wiatrowych turbin i/lub ich parków, to reszta terenu nie przeznaczonego pod zabudowę na
terenie gminy jest zablokowana w ogóle pod lokalizację jakiejkolwiek turbiny wiatrowej.
Wspomniany ż 35 niemieckiego kodeksu budowlanego stanowi, że taka
 skoncentrowana strefa może być określona zarówno w gminnym planie przygotowawczym
(Flachennutzungsplan) jak i w planie regionalnym. Takim przykładem wprowadzenia
obszarów rozwoju energetyki wiatrowej w planie regionalnym jest land Meklemburgia
Pomorze Przednie. Jeżeli strefa taka jest określona w planie regionalnym, to władze lokalne
są związane tymi ustaleniami i nie ma możliwości lokowania wiatraków w innych obszarach.
6
Szwecja
Szwecja jest przykładem kraju, który w ostatnich latach wyraz
nie przyśpieszył proces
instalacji elektrowni wiatrowych. Szwedzki parlament zdecydował, że wykorzystanie
odnawialnych z
ródeł energii wzrośnie o 10 tysięcy wato godzin do roku 2010 I do 17 twh do
2016 roku. Zakłada to budowę od 140 do 400 farm elektrowni wiatrowych rocznie.
Niemniej system planowania przestrzennego jest postrzegany jako przeszkoda w rozwoju
elektrowni wiatrowych. Lokalizacja wiatraków jest oparta na dwóch aktach prawnych
Ustawie o planowaniu i Budowie z 1987 r. oraz Kodeksie Środowiskowym z 1998 r. Aktualnie
budowa pojedynczego wiatraka wymaga uzyskania pozwolenia na budowę, a w przypadku
farm wiatrowych wymagany jest szczegółowy plan zagospodarowania przestrzennego
przyjęty przez gminę. Natomiast zgodnie z uregulowaniami środowiskowymi większe
instancja wymagają zgody środowiskowej, a mniejsze muszą być tylko zgłoszone.
Pozwolenie na budowę jest wymagane jeżeli średnica turbiny wiatraka jest większa niż 2
metry, jeżeli elektrownia wiatrowa będzie zlokalizowana bliżej granicy sąsiedniej
nieruchomości niż wysokość samej instalacji oraz jeżeli wiatrak jest zainstalowany na
budynku (szczegółowo tę kwestię reguluje art. 8 ustawy o planowaniu i budowie). W
praktyce więc większość elektrowni wiatrowych wymaga pozwolenia na budowę.
Pojedyncza instalacja oraz grupa takich instalacji zlokalizowanych na morzu, która
produkuje więcej niż 1 MW energii wymaga zgody środowiskowej. Natomiast pojedyncza
instalacja bądz
zespół wiatraków zlokalizowane na lądzie o mocy większej niż 125 kW ale nie
większej niż 25 MW wymagają zgody środowiskowej. Instalacje o mniejszej mocy podlegają
wyłącznie zgłoszeniu.
Na gruncie ustawy o planowaniu i budowie nie istnieją jakieś specyficzne regulacje
odnoszące się do elektrowni wiatrowych. Obowiązek uzyskanie szczegółowego planu
zagospodarowania przestrzennego przy większych instalacjach wynika z ogólnych zapisów
tej ustaw m.in. wymagających uzyskania takiej planu, jeżeli projekt spowoduje istotny wpływ
na otoczenie. Uzyskanie takiego planu zabiera dużo czasu i szerokie stosowanie tego w
odniesieniu do elektrowni wiatrowych  zwłaszcza w odniesieniu do niezaludnionych
terenów, gdzie nie ma żadnych konfliktów jest krytykowane przez praktyków w Szwecji.
Ogromny wpływ na regulację elektrowni wiatrowych ma Kodeks Środowiskowy, który
przeznacza szczególnie istotne obszary jako obszary narodowego znaczenia dla
7
poszczególnych sektorów. Takich obszarów ustanowionych przez centralne organy państwa
jest kilkanaście  m.in. Szwedzka Agencja Ochrony Środowiska (SEPA), Szwedzka Urząd
Lotnictwa Cywilnego oraz Agencja Energetyki.
Właśnie Agencja Energii ma za zadanie określać obszary o narodowym znaczeniu dla
energii wiatrowej. Decyzja Agencji zatem wpływa na zagospodarowanie przestrzenne i
póz
niejsze decyzje dotyczące lokalizacji elektrowni wiatrowych. W 2004 r. Agencja określiła
49 obszarów, a w 2008 kolejnych 423 obszarów, w których lokalizacja wiatraków ma
priorytet przy ocenie oddziaływania inwestycji na środowisko. Ustalenia te są
inkorporowane do planów miejscowych. Obszary te zostały ustalone w oparciu o obliczenia
potencjalnej możliwości uzyskanie energii
Francja
We Francji oprócz preferencyjnej taryfy nabywania energii wiatrowej (feed up tariff-
system cen gwarantowanych ) wprowadzonej w 2000 r. w 2005 r. przyjęto specjalną ustawę
z 13 lipca 2005 r. przewidującą tworzenie  obszarów rozwoju elektrowni wiatrowych  .
Prefekt musi określić poprzez zarządzenie (arręt�) ustanawia strefę rozwoju energii
wiatrowej (ZDE  des zones de developpemnet de l �olien). Definiując taką strefę bierze się
pod uwagę potencjał wiatru, możliwość podłączenia do sieci przesyłowych, ochronę
krajobrazu, ochronę zabytków. Do czasu wejścia w życie tej ustawy, zgodnie z regulacjami
zawartymi w ustawie z dnia 10 lutego 2000 r. tylko farmy wiatrowe o mocy maksymalnie do
12 Mw obowiązujące od lutego 2000 r. mogły korzystać z gwarancji nabycia energii po
cenach gwarantowanych (feed up tariff).
Taka regulacja przyczyniła się do rozprzestrzenienia się wielu małych farm wiatrowych,
co zostało zablokowane przez ustawę z 13 lipca 2005 r. Ponieważ w świetle tej ustawy tylko
turbiny wiatrowe zainstalowane w strefach ZDE mają gwarancje nabycia przez
przedsiębiorstwo przesyłowe. Limit 12 MW został zlikwidowany i został zastąpiony przez
minimalne i maksymalne limity określane odrębnie dla każdej strefy. Okólnik z dnia 19
czerwca 2006r. wprowadza szczegółowe zasady wprowadzania stref ZDE.
Pozwolenia na budowę wymagają turbiny wiatrowe o wysokości od 12 metrów. Wnioski
takie rozpatrują władze samorządowe lub o wiele częściej w imieniu administracji rządowej
8
prefekt. I tak w gminach gdzie nie przyjęto planu miejscowego  pozwolenie na budowę
wydaje prefekt.
Anglia
Jak dotychczas nie wprowadzono żadnych szczególnych regulacji dotyczących lokalizacji
elektrowni wiatrowych. Dla lokalizacji turbin wiatrowych konieczne jest uzyskanie planning
permission. Od 2006 r. mówi się o konieczności zwolnienia z tego obowiązku małych
przydomowych turbin, ale nie przełożyło się to wciąż na konkretne unormowania.
Rządowa nota zawierająca planistyczne wytyczne w zakresie odnawialnej energii (PPS nr
22 z 2004 r.) dookreśla zasady lokalizacji m. in. elektrowni wiatrowych. Generalna idea tego
dokumentu, to promowanie odnawialnych z
ródeł energii. Opracowane powinny zostać
Regionalne Strategie Przestrzenne (RSSs) wskazujące przy najmniej minimalną wielkość
energii, która ma być produkowana z odnawialnych z
ródeł energii. Lokalne władze
planistyczne powinny implementować te cele w lokalnych dokumentach planistycznych.
9
Przyszła dyrektywa w sprawie odnawialnych z
ródeł energii a
publiczne prawo nieruchomości
W najbliższych latach znaczący wpływ na kształtowanie regulacji związanych z
elektrowniami wiatrowymi wywrze zaakceptowana na razie w pierwszym czytaniu przez
Parlament Europejski w dniu 17 grudnia 2008 r. ( w ramach procedury współdecyzji)
dyrektywa w sprawie promowania stosowania odnawialnych z
ródeł energii. Ma ona wejść w
życie w 2010 r.
Cele tej dyrektywy z perspektywy publicznego prawa nieruchomości to m.in.
- wzięcie pod uwagę specyficznej struktury sektora energii odnawialnej przez krajowe,
regionalne i lokalne organy przy dokonywaniu przeglądu procedur administracyjnych
stosowanych przy wydawaniu zezwoleń na budowę i eksploatację obiektów
produkujących energię elektryczną, ogrzewanie i chłodzenie lub paliwa transportowe z
odnawialnych z
ródeł energii. Administracyjne procedury wydawania zezwolenia powinny
zostać usprawnione i powinny wyraz
nie określać terminy dla instalacji wykorzystujących
energię ze z
ródeł odnawialnych. Zasady i wytyczne dotyczące planowania powinny zostać
dostosowane w celu uwzględnienia oszczędnych i przyjaznych dla środowiska urządzeń
grzewczych;
- rozważenie  w celu pobudzenia udziału poszczególnych obywateli w stosowaniu
odnawialnej energii- przez odpowiednie organy możliwości zastąpienia pozwoleń
prostym powiadomieniem właściwych organów o instalowaniu małych
zdecentralizowanych urządzeń wytwarzających energię ze z
ródeł odnawialnych.
- zapewnienie wyraz
nego określenia i koordynacji obowiązków administracyjnych
organów krajowych, regionalnych i lokalnych w zakresie procedur autoryzacji, certyfikacji
i licencjonowania, w tym planowania przestrzennego, łącznie z przejrzystymi terminami
rozpatrywania wniosków dotyczących planowania i budowy;
10
Pojęcie elektrowni wiatrowych w polskim systemie prawnym
ż 1. Obecnie brak jest w praktyce jakichkolwiek definicji i uściśleń terminologicznych tak
w ustawie planistycznej, prawie budowlanym czy ustawie o gospodarce nieruchomościami.
Pojęcia  turbiny wiatrowej  farmy (parku) elektrowni wiatrowych ,  elektrowni wiatrowej
są pojęciami potocznymi, które nie posiadają legalnej definicji. Z całą pewnością w najbliższej
przyszłości konieczne będzie rozbudowanie legalnej aparatury pojęciowej związanej z
funkcjonowaniem elektrowni wiatrowych. Nie można jednak również zapominać, że to
definiowanie może odbywać się również w szerszym aspekcie jako wprowadzenie definicji
odnawialnych z
ródeł energii.
ż 2. Aktualnie kluczowym pojęciem dla energii wiatrowej jest definicja odnawialnego z
ródła
energii. Prawo energetyczne w art. 3 pkt 20 definiuje odnawialne z
ródło energii jako:
z
ródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania
słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię
pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach
odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i
zwierzęcych.
Taka treść tego pojęcie jest prawie zbieżna z definicją odnawialnego z
ródła energii
zawartą w Dyrektywie 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego z dnia 27 września 2001 r. w
sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze
z
ródeł odnawialnych, która definiuje termin "odnawialne z
ródła energii" jako:
odnawialne, niekopalne z
ródła energii (energia wiatru, słoneczna, geotermiczna, falowa,
pływów, wodna, biomasy, gazu z odpadów, gazu z zakładów oczyszczania ścieków i
biogazów);
Podobnie dyrektywa w sprawie promowania odnawialnych z
ródeł energii, która zawiera
pojęcie  energii ze z
ródeł odnawialnych , co oznacza:
energię pochodzącą z odnawialnych z
ródeł niekopalnych : energię wiatru, energię
promieniowania słonecznego, energię geotermalną, aerotermalną i hydrotermalną
11
i energię oceanów , hydroenergię, energię pozyskiwaną z biomasy, gazu pochodzącego z
wysypisk śmieci, oczyszczalni ścieków i ze z
ródeł biologicznych (biogaz);
ż 4. Jednoznaczne zdefiniowanie tego pojęcia przez dyrektywy unijne wyklucza jego
modyfikację w prawie polskim. Polski ustawodawca powinien posługiwać się w tym
przypadku takim rozumienie tego pojęcia, które zostało przyjęte w prawie wspólnotowym.
ż 5. Prawo budowlane mówi w art. 3 pkt 3 , że część budowlana elektrowni wiatrowej
stanowi budowlę. Jeżeli porównamy to ze stopniem szczegółowości regulacji w szwedzkiej
ustawie czy duńskiej dyrektywie rządowej, to można mówić w ogóle o braku regulacji tego
zagadnienia przez polskie prawo budowlane.
ż 6. Aktualnie jedyne unormowanie mówiące wprost o tej tematyce to ż 2 ust. 1 pkt 5
Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych
uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o
oddziaływaniu na środowisko. Zgodnie z tą normą wymagają raportu oddziaływania na
środowisko instalacje planowane na lądzie wykorzystujące siłę wiatru do produkcji energii,
o mocy nominalnej elektrowni nie mniejszej niż 100 MW, lub instalacje planowane w
obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej wykorzystujące siłę wiatru do produkcji
energii. Natomiast mogą wymagać sporządzenia takiego raportu instalacje wykorzystujące
siłę wiatru do produkcji energii o całkowitej wysokości nie niższej niż 30 m, niewymienione w
ż 2 ust. 1 pkt 5;
ż 7. Wszelkie problemy definicyjne mogłaby rozwiązać ustawa o odnawialnych z
ródłach
energii. Jednak przedmiotem tej ustawy powinny być tylko i wyłącznie kwestie energetyczne
tj. udogodnienia w podłączaniu do sieci, utworzenie systemu cen gwarantowanych. Ustawa
12
Rekomendacja
1. Wprowadzenie ustawy o odnawialnych z
ródłach energii  zawierającej podstawowe
definicje i ustanawiający specjalny  preferencyjny  system taryf. Jest to bezwzględny
warunek skuteczności rozwoju elektrowni wiatrowych.
2. Wprowadzenie kilku definicji względnie uściśleń pojęciowych związanych z
energetyką wiatrową do prawa budowlanego, co może nastąpić w ramach
rozporządzenia o warunkach technicznych jakim mają odpowiadać budowle elektrowni
wiatrowych.
3. Nie ma natomiast potrzeby legalnego definiowania takich pojęć jako farma wiatrowa
czy park elektrowni wiatrowych  bo nie ma to żadnej doniosłości prawnej i inne systemy
prawne też nie definiują tych pojęć. Ewentualnie kwestia zdefiniowania farm wiatrowych
może mieć tylko znaczenie na gruncie prawa ochrony środowiska, poprzez
wprowadzenie kryterium ilości wiatraków (np. więcej niż 7) jako przesłani obligującej do
sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko.
13
Elektrownie wiatrowe a pojęcie celu publicznego i urządzeń
infrastruktury technicznej
ż 1. Pojęcie celu publicznego zostało zdefiniowane w art. 6 ugn w taki sposób , że
wprowadza uniwersalny dla całego systemu prawnego katalog aktywności uznawanych przez
ustawodawcę, jako działalność celu publicznego. Zaliczenie danej aktywności do celu
publicznego ma obecnie nie tyle znaczenie dla dopuszczalności wywłaszczenia, ale ma
szerokie konsekwencje dla możliwości zagospodarowania nieruchomości, uzyskanie ulg
finansowych itd. Funkcja art. 6 ugn jest więc diametralnie odmienna od art. 46 ust. 4 ustawy
o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości  który przewidywał katalog działań
publicznie użytecznych uzasadniających wywłaszczenie.
ż 2. W pewnych sytuacjach zaliczenie danej aktywności do celów publicznych oznacza w
praktyce tylko to, że inwestor w aktualnym stanie prawnym musi ubiegać się o decyzję o
ustaleniu lokalizacji celu publicznego a nie decyzji o warunkach zabudowy  takim
przykładem są maszty telefonii komórkowej będące infrastrukturą zapewniającą łączność
publiczną.
ż 3. Podobna sytuacja może w przyszłości dotyczyć elektrowni wiatrowych  nadaniem im
statusu inwestycji celu publicznego będzie miało tylko wyraz planistyczny, a nie mający
prawie żadnego znaczenia dla ustawy o gospodarce nieruchomościami.
ż 4. Jeżeli już analizować problem  publiczności elektrowni wiatrowych to rozważania te
należy zacząć od interpretacji art. 6 pkt 2 ugn określającego jaka działalność w zakresie
szeroko rozumianej energii elektrycznej stanowi cel publiczny. Zgodnie z brzmieniem tego
przepisu cel publiczny stanowi
budowa i utrzymywanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania
płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do
korzystania z tych przewodów i urządzeń.
14
ż 5. Jeżeli poszukamy historycznego z
ródła tego przepisu to znajdziemy go w art. 35 ust. 1
ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, który
regulując instytucję zajęcia nieruchomości na realizację urządzeń infrastruktury mówił o
ciągach drenażowych, przewodach służących do przesyłania płynów, pary, gazów, elektryczności
oraz urządzenia techniczne łączności i sygnalizacji, a także inne podziemne lub nadziemne
urządzenia techniczne niezbędne do korzystania z tych przewodów i urządzeń.
Póz
niej zapis ten został powtórzony w art. 75 ustawy o gospodarce gruntami i
wywłaszczaniu nieruchomości
zakładanie i przeprowadzanie na nieruchomościach, zgodnie z decyzją o lokalizacji inwestycji, ciągów
drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej
oraz urządzeń technicznych łączności i sygnalizacji, a także innych podziemnych lub nadziemnych
urządzeń technicznych niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, wymaga zezwolenia
rejonowego organu rządowej administracji ogólnej.
Dlatego też zapis zawarty w art. 6 pkt 2 nie wydaje się być efektem jakiś głębokich analiz
legislacyjnych przeprowadzonych w 1996 -1997 r. w trakcie prac nad projektem ustawy o
gospodarce nieruchomościami.
ż 6. Niemniej jednak na zapis w art. 6 pkt 2 ugn i sposób jego interpretacji wpłynęła treść
definicji wprowadzonych zaledwie kilka miesięcy wcześniej Prawie energetycznym
wprowadzono pojęcie sieci  jako instalacji połączonych i współpracujących ze sobą, służące
do przesyłania i dystrybucji paliw lub energii, należące do przedsiębiorstw energetycznych.
Natomiast  przesyłanie to transport paliw lub energii za pomocą sieci. Ważna zmiana w
ramach tej przesłanki nastąpiła w 2005 r. (zmiana ustawy z dnia 4 marca 2005 r.) nastąpiła
istotna zmiana w kluczowych dla odczytania art. 6 pkt 2 ugn definicjach, ponieważ
przesyłanie  transport paliw gazowych oraz energii elektrycznej zdefiniowano jako
przesyłanie paliw gazowych i energii elektrycznej tylko i wyłącznie sieciami przesyłowymi.
ż 7. Należy przy tym pamiętać, iż uchwalając pierwotny tekst Prawa energetycznego
znowelizowano ustawę z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
15
nieruchomości (Dz. U. Nr 22 poz. 99). W wyniku przeprowadzonych zmian (z dniem 5 grudnia
1997r.) zaczął obowiązywać  przez 26 dni - art. 46 ust. 2 pkt 4a, uznający za cel publiczny
"budowę i utrzymanie urządzeń i instalacji energetycznych służących do wytwarzania paliw i
energii oraz ich przesyłania i dystrybucji za pomocą sieci".
Z dniem 1 stycznia 1998 r. tego rodzaju kwestie zaczął regulować powołany na wstępie
przepis art. 6 pkt 2 ugn, który w miejsce szerokiej definicji energetycznego celu publicznego
wprowadził definicję bazującą na tekście sformułowanym w 1958 r.  dlatego wyprzedzając
trochę przedstawione poniżej zagadnienia, za groteskowe można uznać wywody zawarte w
niektórych wyrokach dokonujących zawiłych zabiegów interpretacyjnych wokół tego pojęcia
i próby odtworzenia ducha tej regulacji w odniesieniu do prawa energetycznego.
Co warte zaznaczenia, porównanie tych dwóch przepisów wykazuje istotną zmianę
sposobu wyznaczania celu publicznego w sferze gospodarki energetycznej. Poprzednio
bowiem jako cele publiczne wprost kwalifikowano inwestycje dotyczące budowy i
utrzymania urządzeń i instalacji energetycznych służących do wytwarzania energii. Tak więc
w przepisie art. 46 ust. 2 pkt 4a jako cel publiczny zostały wskazane expressis verbis
elektrownie, a co za tym idzie bezwątpienia elektrownie wodne. Przedstawiony zabieg
ustawodawcy, który zrezygnował w art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami ze
wskazania wprost urządzeń służących do wytwarzania energii, w oparciu m.in. o
domniemanie racjonalności ustawodawcy, sugeruje zamiar odstąpienia od przyznawania
elektrowniom statusu inwestycji celu publicznego.
ż 8. W przepisie tym nie ma słowa nie tylko o urządzeniach do wytwarzania energii  tylko
przesył  jak również o odnawialnych z
ródłach energii. Również poza nawiasem celu
publicznego znalazły się sieci dystrybucyjne, skoro nie służą do przesyłu tylko dystrybucji.
Celem publicznym jest więc tylko przesyłanie energii. Przy tym nie ma znaczenia z jakiego
z
ródła energii jest ono przesyłane. Tym samym celem publicznym będzie instalowanie sieci
służącej do przesyłu energii z elektrowni wiatrowej. Na marginesie należy zasygnalizować, że
problem wywłaszczeń (w polskim znaczeniu tego pojęcia) pod linie wyprowadzające energię
z elektrowni wiatrowych pojawił się już w Stanach Zjednoczonych.
16
ż 9. Nie będzie żadnych przeszkód dla zastosowania art. 124 ustawy o gospodarce
nieruchomościami w odniesieniu do sieci  wychodzącej z elektrowni wiatrowej (szerzej
patrz problematyka wywłaszczeniowa omówiona w rozdziale IV)
ż 10. Pewne próby traktowania elektrowni wiatrowych jako celu publicznego w praktyce
administracji planistycznej polegały na zaliczeniu tych instalacji do zakresu nieostrego
pojęcia
 innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń
W orzecznictwie sądów administracyjnych wyłonił się problem czy elektrownia wiatrowa nie
może być uznana za taki właśnie niezbędny obiekty. Jednak aktualna linia orzecznictwa
Naczelnego Sądu Administracyjnego dotycząca interpretacji pojęcia  innych obiektów i
urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń wyklucza taka
możliwość.
W wyroku z dnia 15 maja 2008 r. sygn. akt II OSK 548/07 Naczelny Sąd Administracyjny
stwierdził, że :
W przypadku poszukiwania tego rodzaju zależności między obiektami i urządzeniami w dodatku w
kontekście przepisu art. 6 pkt 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, a więc w warunkach braku
przyzwolenia dla interpretacji rozszerzającej - przyjąć należy, iż chodzi o nieodzowność w znaczeniu
technicznym. Zastosowanie tej reguły w warunkach przedmiotowej sprawy (tzn. ukierunkowane na weryfikację
poglądu traktującego jako "przedmiot pierwszy" małą elektrownię wodną, a elektroenergetyczne sieci
przesyłowe sytuujące na pozycji ww. "przedmiotu drugiego") prowadzi - w ocenie skarżącego organu jak i
Naczelnego Sądu Administracyjnego - do następującego ustalenia: mała elektrownia wodna nie jest niezbędna
do korzystania z elektroenergetycznych sieci przesyłowych. Nie ulega bowiem wątpliwości, że tego rodzaju sieci
funkcjonują - w sensie technicznym - niezależnie od takiej elektrowni. Poza tym ustawodawca w art. 6 ustawy o
gospodarce nieruchomościami ustalił katalog celów publicznych o charakterze konkretnym i zamkniętym, w tym
sensie, że celem publicznym może być tylko cel expressis verbis wyrażony w przepisie art. 6 pkt 1 - 9, bądz
też
zgodnie z art. 6 pkt 10, cel określony jako publiczny w innej ustawie. Ponadto musi to być cel publiczny o
przeznaczeniu wyraz
nie powiązanym z przeznaczeniem celów określonych w zamkniętym katalogu art. 6 ustawy
o gospodarce nieruchomościami.
Podobnie rzecz ma się z elektrownią wiatrową nie jest ona niezbędna do korzystania z
sieci przesyłowych. Chociaż osobiście się z tym poglądem nie zgadzam. Osobiście uważam,
że każde z
ródło zasilania sieci przesyłowej stanowi konieczny element sieci. Wykładnia tego
17
pojęcia nie może być oderwana od kwestii bezpieczeństwa energetycznego Państwa i
polityki zasilania sieci przesyłowych energią z odnawialnych z
ródeł energii.
ż 11. Tym samym powyższa linia orzecznicza wyklucza zaliczenie do inwestycji celu
publicznego budowę elektrowni wiatrowej. Nie jest to bowiem urządzenie służące do
przesyłu energii elektrycznej. Taki pogląd w tym roku został zaprezentowany wprost w
dwóch orzeczeniach wojewódzkich sądów administracyjnych (patrz załącznik do
opracowania)
- WSA w Szczecinie z dnia 8 maja 2008 r. sygn. akt II SA/Sz 224/08);
- WSA w Kielcach wyrok z dnia 30 paz
dziernika 2008 r. II SA/Ke 343/08
ż 12. Natomiast obecnie ogromne znaczenie dla procedury lokalizacji elektrowni
wiatrowych ma pojęcie  budowa urządzeń infrastruktury technicznej  zdefiniowane w
art. 143 ust. 2 ugn. Przepis ten zawiera bardzo szeroką definicję mówiąc, że
Przez budowę urządzeń infrastruktury technicznej rozumie się budowę drogi oraz
wybudowanie pod ziemią, na ziemi albo nad ziemią przewodów lub urządzeń
wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych i
telekomunikacyjnych.
W orzecznictwie sądowym pojawiła się linia orzecznicza wskazująca, iż elektrownie
wiatrowe są urządzeniami infrastruktury technicznej jako urządzenia elektryczne. Linia ta nie
jest do końca przekonująca, niemniej świadczy że wielu wnioskodawców wykorzystuje tę
prostą ścieżkę uzyskania warunków zabudowy  która nie wymaga spełnienia warunku
dobrego sąsiedztwa. Jednak należy zasygnalizować, iż użyte w art. 143 ust. 2 ugn pojęcie
 urządzenie elektryczne jest terminem z innej epoki sięgającymi korzeniami do ustawy z
1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach. Jeżeli wez
mie się pod uwagę pojęcie
 urządzenia zdefiniowane w prawie energetycznym - urządzenia techniczne stosowane w
procesach energetycznych, to elektrownia wiatrowa będzie mieściła się w tym pojęciu
(niestety).
18
Taki pogląd wyrażono w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia
30 paz
dziernika 2008 r. sygn II SA/Ke 343/08 (wyrok nieprawomocny)
 Należy podzielić pogląd organu, że ani art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami, ani przepis
ustawy z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne (Dz.U. z 2006r. Nr 89, poz. 625 ze zm.), lub innej
ustawy nie kwalifikuje elektrowni wiatrowej jako celu publicznego. Zatem wzniesienie przedmiotowej
elektrowni wiatrowej (instalacji obsługującej pojedyncze gospodarstwo) nie jest inwestycją celu
publicznego. Inwestorka również nie wnosiła o uznanie przedmiotowej inwestycji jako inwestycji celu
publicznego.
Wobec tego, skoro projektowane zamierzenie inwestycyjne polegające na budowie urządzenia
służącego do wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnego z
ródła energii (wiatru) nie jest
inwestycją celu publicznego, to organ I instancji zasadnie wydał decyzję o warunkach zabudowy, a nie
decyzję o lokalizacji celu publicznego.
Powyższe skutkuje koniecznością spełnienia wymogów przewidzianych w art. 61 ustawy z dnia 27
marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który urasta do rangi głównego
przepisu normującego gospodarowanie przestrzenią pozbawioną miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego, uzależniając wydanie pozytywnej decyzji o warunkach zabudowy
od spełnienia łącznie wymienionych w nim przesłanek, w tym zasady dobrego sąsiedztwa i dostępu do
drogi publicznej (art. 61 ust. 1 pkt 1 i 2). Wyjątkiem od stosowania tej zasady jest inwestycja
polegająca na urządzeniu infrastruktury technicznej (art. 61 ust. 3). Wynika to z istoty tych inwestycji,
których sąsiedztwo jest tak rozbudowane, że nie można mówić o zastosowaniu cech zabudowy
powstającej do cech zabudowy istniejącej, bądz
pełniących funkcje służebne wobec innych obiektów
infrastruktury technicznej. Skoro stosownie do art. 61 ust. 3 cyt. ustawy przepisów art. 61 ust. 1 pkt 1
nie stosuje się do urządzeń infrastruktury, to tym samym wydanie decyzji dla projektowanego
zamierzenia inwestycyjnego nie było uzależnione, jak słusznie wskazał organ w zaskarżonej decyzji od
spełnienia warunku tzw. dobrego sąsiedztwa oraz dostępu do drogi publicznej. Tym niemniej w decyzji
określono, że dojazd do projektowanej elektrowni wiatrowej odbywać się będzie od istniejącej ulicy
Krakowskiej.
Należy podzielić pogląd organu, że ani art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami, ani przepis
ustawy z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne (Dz.U. z 2006r. Nr 89, poz. 625 ze zm.), lub innej
ustawy nie kwalifikuje elektrowni wiatrowej jako celu publicznego. Zatem wzniesienie przedmiotowej
elektrowni wiatrowej (instalacji obsługującej pojedyncze gospodarstwo) nie jest inwestycją celu
publicznego. Inwestorka również nie wnosiła o uznanie przedmiotowej inwestycji jako inwestycji celu
publicznego.
Wobec tego, skoro projektowane zamierzenie inwestycyjne polegające na budowie urządzenia
służącego do wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnego z
ródła energii (wiatru) nie jest
inwestycją celu publicznego, to organ I instancji zasadnie wydał decyzję o warunkach zabudowy, a nie
decyzję o lokalizacji celu publicznego.
19
Powyższe skutkuje koniecznością spełnienia wymogów przewidzianych w art. 61 ustawy z dnia 27
marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który urasta do rangi głównego
przepisu normującego gospodarowanie przestrzenią pozbawioną miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego, uzależniając wydanie pozytywnej decyzji o warunkach zabudowy
od spełnienia łącznie wymienionych w nim przesłanek, w tym zasady dobrego sąsiedztwa i dostępu do
drogi publicznej (art. 61 ust. 1 pkt 1 i 2). Wyjątkiem od stosowania tej zasady jest inwestycja
polegająca na urządzeniu infrastruktury technicznej (art. 61 ust. 3). Wynika to z istoty tych inwestycji,
których sąsiedztwo jest tak rozbudowane, że nie można mówić o zastosowaniu cech zabudowy
powstającej do cech zabudowy istniejącej, bądz
pełniących funkcje służebne wobec innych obiektów
infrastruktury technicznej. Skoro stosownie do art. 61 ust. 3 cyt. ustawy przepisów art. 61 ust. 1 pkt 1
nie stosuje się do urządzeń infrastruktury, to tym samym wydanie decyzji dla projektowanego
zamierzenia inwestycyjnego nie było uzależnione, jak słusznie wskazał organ w zaskarżonej decyzji od
spełnienia warunku tzw. dobrego sąsiedztwa oraz dostępu do drogi publicznej. Tym niemniej w decyzji
określono, że dojazd do projektowanej elektrowni wiatrowej odbywać się będzie od istniejącej ulicy
Krakowskiej.
Jeżeli przyjmie się ta linia orzecznicza  to będzie to prowadziło to totalnie
niekontrolowanego rozprzestrzeniania się elektrowni wiatrowych i dezintegracji krajobrazu.
Nie będzie bowiem żadnych prawie żadnych przeszkód do uzyskania decyzji o warunkach
zabudowy turbin wiatrowych, poprzez wyłączenie zasady dobrego sąsiedztwa i konieczności
dostępu do drogi publicznej.
ż 13. Zaliczenie elektrowni wiatrowych do urządzeń infrastruktury technicznej w rozumieniu
art. 143 ust. 2 ugn ma następujące konsekwencje:
- teoretyczna możliwość ustalenia opłaty adiacenckiej dla nieruchomości sąsiednich,
jeżeli elektrownia zwiększyła wartość sąsiednich nieruchomości (sytuacja raczej teoretyczna)
- możliwość zwolnienia nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa albo
jednostek samorządu terytorialnego z obowiązku zbycia (wydzierżawienia) w drodze
przetargu  art. 37 ust. 3 pod warunkiem, że przedsiębiorca całość dochodów (o ile jej
osiąga) przeznacza na działalność statutową (co nie jest wielkim wyzwaniem).
- opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego 1 % (analogicznie jak przy celu
publicznym)
20
ż 14. Jednak aktualnie najbardziej doniosła konsekwencja wynika z art. 61 ust. 3 upzpz -
przepisów art. 61 ust. 1 pkt 1 nie stosuje się do urządzeń infrastruktury, to tym samym
wydanie decyzji dla projektowanego zamierzenia inwestycyjnego nie było uzależnione, jak
słusznie wskazał organ w zaskarżonej decyzji od spełnienia warunku tzw. dobrego sąsiedztwa
oraz dostępu do drogi publicznej. Nie ma więc potrzeby sięgania do zasady dobrego
sąsiedztwa czy dostępu do drogi publicznej. W tym zakresie zatem ustawa planistyczna
traktuje bardzo preferencyjnie elektrownie wiatrowe. Oczywiście taka dowolność i brak
regulacji stwarzają niebezpieczeństwo wywołania chaosu planistycznego przez mnogość
pojedynczych elektrowni wiatrowych. Ta praktyka niestety prowadzi do realizacji elektrowni
wiatrowych w nawet najbardziej absurdalnych miejscach, tylko w celu otrzymania dotacji,
bez żadnego uwzględnienia warunków wiatrowych itd.
Propozycje
W ramach i tak koniecznej nowelizacji art. 6 pkt 2 ugn można rozważyć wprowadzenie
szerszego zapisu dotyczącego urządzeń służących do wytwarzania energii elektrycznej.
Należy zauważyć, że przesyłanie energii nawet z elektrowni wiatrowych stanowi cel
publicznych, a ich wytwarzanie nie.
Propozycja 1
budowa i utrzymywanie przez przedsiębiorców energetycznych ciągów drenażowych, urządzeń i
instalacji służących do wytwarzania i przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także
innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń;
W tym przypadku użycie zwrotów  przedsiębiorców energetycznych oraz  do
wytwarzania i przesyłania (jako koniunkcja) wyklucza z tego zakresu pojęcia, małe
elektrownie domowe produkujące energię tylko dla własnych potrzeb ponieważ nie służą
one do przesyłu energii.
21
Druga możliwość to powrót do szerokiej definicji celu publicznego czyli do wersji
obowiązującej w 1997 r. w art. 46 ust. 2 pkt 4a ustawy o gospodarce gruntami i
wywłaszczaniu nieruchomości i nadanie następującej treści art. 6 pkt 2. W tym przypadku
wszystkie odnawialne z
ródła energii staną się celem publicznym, nawet mała elektrownia
wiatrowa czy kolektor słoneczny czy elektrownia biogazowa.
Propozycja 2
budowa i utrzymania urządzeń i instalacji energetycznych służących do wytwarzania paliw i
energii oraz ich przesyłania i dystrybucji za pomocą sieci,
Trzecia możliwość to dodanie jako celu publicznego instalacji do odnawialnych z
ródeł
energii . Byłaby to najbardziej postępowa definicja, ale wprowadzałaby niekonsekwencje
ponieważ o wiele ważniejsze dla funkcjonowania społeczeństwa wytwarzanie klasycznej
energii byłoby traktowane gorzej.
Propozycja 3
budowa i utrzymywanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania
płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do
korzystania z tych przewodów i urządzeń; oraz budowa i utrzymanie instalacji służących doi
pozyskiwania energii z odnawialnych niekopalnych z
ródeł.
Rekomendacja
Wydaje się konieczna pewna reakcja ustawodawcy i zmodyfikowanie definicji
zawartej w art. 6 pkt 2 ugn. Elektrownie wiatrowe mogą stanowić dobry pretekst
dla rozsądnej zmiany tego przepisu i rozszerzenie zakresu celu publicznego na
elektrownie, czyli dodać wytwarzanie energii jako cel publiczny . Poniżej został
przedstawiony wariant, który nie tylko rozszerzył by w pożądanym zakresie zakres
energetycznego celu publicznego (np. elektrownia atomowa) ale położenie akcentu
w końcowej części przepisu na kwestie odnawialnych z
ródeł energii stwarzałoby
22
wrażenie, iż celem nowelizacji jest objęcie zakresem regulacji tak  pożądanych
przez rolników i samorządy odnawialnych z
ródeł energii.
Kształt art. 6 pkt 2 ugn mógłby być następujący
budowa i utrzymania urządzeń i instalacji energetycznych służących do wytwarzania paliw i
energii oraz ich przesyłania i dystrybucji za pomocą sieci, w tym budowa i utrzymanie
instalacji służących do pozyskiwania energii z odnawialnych niekopalnych z
ródeł.
23
Elektrownie wiatrowe a wywłaszczenie
ż 1. Zagadnieniem, które związane jest z kwestią zaliczenia elektrowni wiatrowych, bądz
też
szerzej odnawialnych z
ródeł energii do zakresu celu publicznego, to dopuszczalność
wywłaszczenia nieruchomości na taki cel. Jest to przy tym szerszy problem dopuszczalności
wywłaszczenia w sytuacji, kiedy cel publiczny będzie realizował operator prywatny a nie
samorząd czy Skarb Państwa.
ż 2. W tym miejscu zaznaczyć należy, że zarówno Konstytucja RP jak i Europejska Konwencja
Praw Człowieka i Podstawowych Wolności nie zawierają zakazu wywłaszczania na rzecz
podmiotów prywatnych. Konstytucja w art. 21 ust. 2 stanowi tylko, iż wywłaszczenie jest
dopuszczalne na cele publiczne. Również Europejski Trybunał Praw Człowieka interpretując
art. 1 Pierwszego Protokołu do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności nigdy nie wykluczył dopuszczalności wywłaszczenia nieruchomości na rzecz
podmiotu prywatnego. Kryterium dopuszczalności wywłaszczenia jest tylko takie aby było to
dokonane w interesie publicznym (cel publiczny).
W szczególności warto przywołać orzeczenie w sprawie James i inni przeciwko Wielkiej
Brytanii (21 lutego 1986 r. 8793/79)
40. The Court agrees with the applicants that a deprivation of property effected for no reason other
than to confer a private benefit on a private party cannot be "in the public interest". Nonetheless, the
compulsory transfer of property from one individual to another may, depending upon the
circumstances, constitute a legitimate means for promoting the public interest. In this connection,
even where the texts in force employ expressions like "for the public use", no common principle can
be identified in the constitutions, legislation and case-law of the Contracting States that would warrant
understanding the notion of public interest as outlawing compulsory transfer between private parties.
The same may be said of certain other democratic countries; thus, the applicants and the Government
cited in argument a judgment of the Supreme Court of the United States of America, which concerned
State legislation in Hawaii compulsorily transferring title in real property from lessors to lessees in
order to reduce the concentration of land ownership (Hawaii Housing Authority v. Midkiff 104
S.Ct.2321 [1984]).
41. Neither can it be read into the English expression "in the public interest" that the transferred
property should be put into use for the general public or that the community generally, or even a
substantial proportion of it, should directly benefit from the taking. The taking of property in
pursuance of a policy calculated to enhance social justice within the community can properly be
described as being "in the public interest". In particular, the fairness of a system of law governing the
contractual or property rights of private parties is a matter of public concern and therefore legislative
measures intended to bring about such fairness are capable of being "in the public interest", even if
they involve the compulsory transfer of property from one individual to another.
24
ż 3. Podstawowym problem z jakim trzeba się zmierzyć to jednoznaczne uregulowanie
kwestii dopuszczalności wywłaszczenia w przypadku, kiedy cel jest realizowany przez
podmioty prywatne, a nie przez Skarb Państwa czy jednostki samorządu terytorialnego.
Problem związany z dopuszczalnością wywłaszczenia nieruchomości pod elektrownie
wiatrowe to kwestia interpretacji bądz
zmiany art. 113 ust. 1 ustawy o gospodarce
nieruchomościami. Przepis ten stanowi, że nieruchomość może być wywłaszczona tylko na
rzecz Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego. Nieruchomość nie może
zostać zatem wywłaszczona na rzecz innego podmiotu niż wskazane w art. 113 ust. 1 ugn.
Konstrukcja taka jest dość anachroniczna i fikcyjna, ponieważ większość celów publicznych
na poziomie lokalnym nie realizuje przecież gmina ale np. spółki komunalne itp. Jego
istnienie i sens jest bardzo wątpliwy.
Dziś realizacja większości z celów publicznych poprzez wywłaszczenie wygląda następująco
Wywłaszczenie Przekazanie
Skarb Państwa Podmiot
Właściciel
JST Realizujący
cel
Można nawet stwierdzić, że przepis ten zawiera pewną  obłudę normatywną ponieważ
nakazuje wywłaszczać na rzecz podmiotu, który i tak musi nieruchomość przekazać innemu
podmiotowi w celu realizacji celu wywłaszczenia. Nie wiadomo co ma gwarantować Skarb
Państwa czy gmina w tym przypadku. Tak naprawdę geneza zapisu z art. 113 ust. 1 ugn to
ustawa z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości i zasada
jednolitej własności państwowej. W ustawie tej w art. 2 ust. 1 wprowadzono zapis, że
nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Państwa. Ale przepis ten
sformułowano w 1957 r. kiedy zakładano, że reszta podmiotów jak kółka rolnicze, czy
25
przedsiębiorstwa państwowe będą uzyskiwały zarząd i użytkowanie do nieruchomości. Nie
ma więc żadnego uzasadnienia dorabianie współczesnej ideologii do tej regulacji. Można
paradoksalnie powiedzieć, że polskie prawo wywłaszczeniowe jest wciąż niewolnikiem
regulacji przyjętej w 1957 r.
ż 4. Sądy administracyjne wobec takiej konstrukcji Już jednak w wyroku z dnia 9 czerwca
1998 r. NSA OZ w Krakowie (sygn. II SA/Kr 1256/97) uznał za dopuszczalne wywłaszczenie
w sytuacji, kiedy cel będzie realizował Zakład Energetyczny. Takie rozumienie wywłaszczenie
powoduje, że nie ma znaczenia kto będzie realizował cel publiczny pod warunkiem, że Skarb
Państwa albo jednostka samorządu terytorialnego będzie właścicielem nieruchomości. W
takiej sytuacji korzystanie z nieruchomości przez podmiot wykonujący cel publiczny
następuje poprzez ustanowienie prawa użytkowania wieczystego (prawa zabudowy),
użytkowania czy dzierżawy.
ż 5. W przypadku elektrowni wiatrowych jeżeli konieczne byłoby wywłaszczenie
nieruchomości (o ile uznamy je za cel publiczny) możliwe jest stosowanie dotychczasowego
scenariusza tj. wywłaszczenie przez gminę i zadysponowanie nieruchomością poprzez
użytkowanie. Jednak jest to rozwiązanie z natury wadliwe, ponieważ angażuje gminę która
może nie mieć w tym żadnego interesu i pogłębia opisaną powyżej  obłudę normatywną .
Najprostszym rozwiązaniem byłoby zlikwidowanie zapisu w art. 113 ust. 1 ugn
dopuszczającego wywłaszczenie tylko na rzecz Skarbu Państwa i wprowadzić po prostu
wywłaszczenie na rzecz podmiotu, który będzie realizował cel publiczny. Tym samym
zniesiony zostanie podział na lepszy i gorszy cel publiczny.
ż 6. Takie rozwiązanie niesie za sobą konieczność zmiany przepisów o zwrocie
nieruchomości wywłaszczonych i wprowadzenie zapisu w art. 136 ust. 1 ugn zakazującego
zbycia nieruchomości wywłaszczonej bez zgody poprzedniego właściciela w okresie 15 lat od
daty wywłaszczenia. W ten sposób zagwarantuje się możliwość wystąpienia o zwrot
nieruchomości wywłaszczonych, w sytuacji kiedy cel nie został zrealizowany. Bądz
też
wprowadzenia zapisu w księdze wieczystej o roszczeniu o zwrot nieruchomości
wywłaszczonej na okres 15 lat  aby w tym czasie wywłaszczony mógł wystąpić o zwrot
nieruchomości jeżeli cel wywłaszczenia nie został zrealizowany.
26
ż 7. Drugie bardziej zachowawcze rozwiązanie to wprowadzenie wprost zapisu, że decyzja
wywłaszczeniowa oprócz przeniesienia własności na rzecz Skarbu Państwa albo jednostki
samorządu terytorialnego może ustanowić na czas nieoznaczony prawo użytkowania dla
podmiotu, który będzie realizował cel publiczny. W takiej sytuacji nastąpiłoby wyraz
ne
zalegalizowanie istnienia innego podmiotu niż gmina, a zarazem byłoby wskazanie wszystkim
wywłaszczającym sposobu w jaki mają postępować. Ustanawianie użytkowania jest o tyle
bezpieczne, że użytkowania nie można przenieść na inny podmiot i nie byłoby konieczności
zmiany przepisów o zwrocie nieruchomości wywłaszczonej, ponieważ oddanie
nieruchomości w użytkowanie nie stoi na przeszkodzie jej zwrotowi. Zgodnie z art. 138 ust. 1
ugn jeżeli nieruchomość lub jej część podlegająca zwrotowi została oddana w trwały zarząd
lub została obciążona prawem użytkowania, prawa te wygasają z dniem, w którym decyzja o
zwrocie wywłaszczonej nieruchomości stała się ostateczna.
ż 8. Zresztą pewnym  zarodkiem dla tej instytucji jest art. 122 i art. 132 ust. 8 ugn które
posługują się pojęciem   podmiotu, który będzie realizować cel publiczny . Nic nie stoi na
przeszkodzie aby dopuścić wywłaszczenie nieruchomości na rzecz  podmiotów, które będą
realizowały cel publiczny .
ż 9. Jeżeli będzie istniał opór legislacyjny przed przyjęciem takiej regulacji, to rozwiązaniem
kompromisowym może być zmiana art. 121 ugn poprzez dodanie ust. 5 dającego możliwość
ustanowienia w decyzji wywłaszczeniowej prawa użytkowania na rzecz podmiotu, który
będzie realizował cel publiczny (ewentualnie w przyszłości prawa zabudowy). W tym modelu
podmiot realizujący cel publiczny nabywałby prawo użytkowania. Prawo to jako niezbywalne
gwarantowałoby, że nie przekaże nieruchomości żadnemu innemu podmiotowi. Ponadto w
takiej sytuacji nie byłoby potrzeby zmiany przepisów regulujących zwrot nieruchomości
wywłaszczonych, ponieważ w przypadku kiedy nieruchomość stałaby się zbędna na cel
wywłaszczenia  stosownie do treści art. 137 ugn - na mocy decyzji o zwrocie nieruchomości
wywłaszczonej  automatycznie wygasałoby po 3 miesiącach użytkowanie, co wynika z art.
138 ugn.
27
ż 10. Natomiast kwestia połączenia elektrowni wiatrowych z siecią przesyłową
(dystrybucyjną) nie wymaga odrębnej regulacji. W takim przypadku zastosowanie znajdzie
art. 124 ugn oraz ewentualnie służebność przesyłu. W tym zakresie przepis art. 124 ugn jak i
przepisy Kodeksu cywilnego regulujące służebność przesyłu nie rozróżniają z jakiego z
ródła
pochodzi energia. W związku z tym nie ma znaczenia
Rekomendacja
1) Skreślenie względnie zmiana zapisu zawartego w art. 113 ust. 1 ugn i wprowadzenie
w art. 112-126 pojęcie osoby prawnej, która będzie realizowała cel publiczny jako
uprawnionej do ubiegania się o wywłaszczenie
2) Wprowadzenie zapisu o zakazie przenoszenia własności, oddawania w użytkowanie
wieczyste (prawa zabudowy) nieruchomości wywłaszczonej przez okres 15 lat od
daty wywłaszczenia (art. 136 ust. 1a ugn)
3) Ewentualnie wprowadzenie wariantu mniej radykalnego tj. przy zachowaniu
dzisiejszej konstrukcji wprowadzenie zapisu w art. 121 ust. 5 ugn o następującej
treści
Na wniosek podmiotu osoby prawnej, która będzie realizowała cel publiczny w
decyzji o wywłaszczeniu można orzec o ustanowieniu prawa użytkowania na rzecz
tego podmiotu. W takim przypadku podmiot ten jest zobowiązany do pokrycia
kosztów należności, o których mowa w art. 132 ust. 5 i 6, oraz koszty ustalenia tych
należności.
28
Analiza możliwości uregulowania kwestii lokalizacji elektrowni
wiatrowych w polskim prawie planowania przestrzennego
ż 1. Z uwagi na specyfikę polskiego systemu zagospodarowania przestrzeni i prawa
budowlanego nie jest możliwe recypowanie całościowe jednego z rozwiązań przyjętych w
innych krajach. Każde takie rozwiązanie ma bowiem immanentny związek z ustrojem
danego, pozycją samorządu jak również z konstrukcją systemu planowania przestrzennego i
prawa budowlanego. Najbardziej możliwy do recypowania jest system ocen oddziaływania
inwestycji na środowisko, ponieważ z oczywistych względów wszystkie systemy wewnętrzne
krajów UE ma te uregulowania dostosowane do dyrektyw. Niemniej pewne rozwiązania,
techniki regulacji w zakresie planistycznym i architektonicznym mogą dać asumpt do
przyjęcia podobnych regulacji w Polsce. W naszym systemie prawnym musi być przyjęte
autonomiczne rozwiązanie tzw.  polska droga regulowania problemów lokalizacji
elektrowni wiatrowych.
ż 2. Obecnie brak jest szczególnej procedury lokalizacji elektrowni wiatrowych w polskim
prawie. Lokalizacja ta następuje bądz
w oparciu o plan miejscowy  co w przypadku gruntów
położonych poza obszarami miast nakłada konieczność wyłączenia gruntu z produkcji rolnej
lub leśnej, a w przypadku braku planu na podstawie decyzji o warunkach zabudowy, często
przy tym traktowane jako urządzenie infrastruktury technicznej.
ż 3. Konieczność uproszczenia procedur planistycznych oraz budowlanych w odniesieniu do
odnawialnych z
ródeł energii wynikać będzie również z omówionej powyżej unijnej
dyrektywy. Dyrektywa ta kładzie ponadto nacisk na określenie terminów rozpatrywania
wniosków i przejrzystość samej procedury. Może to być argument w trakcie procesu
legislacyjnego wykorzystany tak naprawdę w dowolny sposób, ponieważ pod hasłem
uproszczenia procedur lokalizacji służących pozyskiwaniu odnawialnych z
ródeł energii i
określeniu czytelnych ram czasowych procesu inwestycyjnego kryje się w Polsce po prostu
uregulowanie w jakiś sposób tej kwestii.
29
ż 4. Jednak uproszczenie procedury i nadanie jej przejrzystości w realiach polskiego systemu
prawnego nie może oznaczać rewolucji. Nie jest uzasadnione uchwalenie specustawy  która
dotyczyłaby tylko i wyłącznie elektrowni wiatrowych czy odnawialnych z
ródeł energii. Chodzi
raczej o szczególną regulację w ramach normalnej procedury planistycznej i
architektonicznej. Wprowadzenie kolejnej specustawy doprowadzi do zdeprecjonowania
tego pojęcia, a zarazem osłabi sens regulacji ogólnej regulacji planistycznej, jeżeli prawie
100 % infrastruktury będzie realizowane niezależnie od planów.
ż 5. Takie uproszczenie powinno polegać na wyłączeniu spod zakresu uzyskiwania
jakiegokolwiek zezwolenia planistycznego elektrowni wiatrowych o małej mocy i niedużych
gabarytach np. turbina o wielkości nie wyższej niż 12 m i o mocy nie większej niż 2 MW
powinny podlegać wyłącznie procedurze rejestracji (zgłoszenia), co może nastąpić poprzez
zmianę zapisu w prawie budowlanym.
ż 6. Dominującą rolę w planowaniu elektrowni wiatrowych należy pozostawić gminom i to
one powinny przynajmniej teoretycznie dysponować kluczowym instrument dla lokalizacji
tych inwestycji. Chodzi bowiem o upowszechnienie tych z
ródeł energii i stworzenie prostych
i przejrzystych regulacji, a nie kreowanie otoczki wyjątkowości wokół turbin wiatrowych.
ż 7. W przypadku elektrowni wiatrowych o większych parametrach oraz również zespołów
turbin (farmy, parki elektrowni wiatrowych) należy wprowadzić szczególny tryb dla
lokalizacji. Pierwsza możliwość to wprowadzenie w projekcie noweli ustawy o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym zapisu dopuszczającego budowę elektrowni wiatrowych
poza obszarami urbanizacji. Przy przyjęciu takiego rozwiązania możliwe byłoby wydanie
decyzji w sprawie urbanistycznego planu realizacyjnego dla budowy wiatraków na terenach
rolnych. Byłoby to rozwiązanie analogiczne do przyjętego w niemieckim prawie. Należy się
jednak zastanowić czy nie za daleko idącym rozwiązaniem jest dopuszczenie lokalizacji poza
obszarami lokalizacji każdej inwestycji, o której mowa w art. 6 pkt 2 ugn (tak projekt noweli
ustawy planistycznej z dnia 30 grudnia 2008 r.). Zapis ten będzie sprzyjał dekoncentracji
elektrowni wiatrowych, jeżeli zostaną one zaliczone do kategorii celu publicznego. Jest to
uregulowanie skrajnie liberalne i grożące dezintegracją krajobrazu. W zasadzie w tym
zakresie będzie panowała całkowita dowolność. Dlatego powinno się wziąć pod uwagę nie
30
generalne odesłanie do art. 6 pkt 2 ugn, ale bardzo szczegółowe wymienienie typu inwestycji
mogących być realizowanymi poza obszarami urbanizacji.
ż 8. Druga możliwość to wprowadzenie kwestii lokalizacji farm elektrowni wiatrowych jako
przedmiotu regulacji miejscowych przepisów urbanistycznych. Ale ten wariant również
zakłada konieczność jednoznacznego określenia jakie inwestycje w odniesieniu do wiatraków
mogą być realizowane poza obszarem urbanizacyjnym. W tym przypadku racjonalne
uregulowanie kwestii lokalizacji elektrowni wiatrowych  wraz z zapisaniem zasady ich
koncentracji - na poziomie krajowych przepisów urbanistycznych, da możliwość narzucenia
pewnego wzoru regulacji dla wszystkich gmin. Przy tym można założyć, że w wielu
przypadkach rady gmin nie podejmując uchwał w tym zakresie, podporządkują się regulacji
przyjętej na szczeblu krajowym.
ż 9. Zasada koncentracji elektrowni wiatrowych na poziomie przepisów urbanistycznych,
powinna się przekładać na wskazanie obszarów, na których mogą być lokalizowane duże
elektrownie wiatrowe, co oznaczałoby automatycznie zakaz wznoszenia wiatraków poza
tym obszarem. Zapis ten mógłby brzmieć następująco:
- jeden obszar, gdzie dopuszczalna jest lokalizacji turbin wiatrowych o wysokości
powyżej 12 m
ż 10. Wreszcie trzecia najbardziej radykalna metoda, którą można wziąć pod uwagę, to
wprowadzenie bardziej zaawansowanej specjalnej regulacji, a mianowicie
 skoncentrowanych obszarów lokalizacji elektrowni wiatrowych [SOLEW]. Tylko w tych
obszarach  w przypadku braku planu - powinna być dopuszczalna lokalizacja turbin
wiatrowych o wysokości większej niż 12 m. SOLEW byłby drugim typem rodzaju  obszarem
obok obszaru urbanizacji. W uchwale określany byłby obszar którego granice wyznacza się
na mapie zasadniczej, podając minimalne i maksymalne parametry instalacji. SOLEW
powinien również narzucić kolor turbin  tak aby wkomponowały się w otoczenie itd.
Należałoby wprowadzić dwa tryby wprowadzania SOLEW
- SOLEW jako element studium i planu miejscowego poprzez wprowadzenie zapisu, iż w
planach miejscowych w razie potrzeby określa się obszar SOLEW
31
- w przypadku braku planu  SOLEW mógłby być określany na podstawie niezależnej od
planu uchwały rady gminy będącej aktem prawa miejscowego (analogicznie jak w
przypadku uchwały o scaleniu i podziale nieruchomości). Taki obszar mógłby zostać
utworzony poza obszarem urbanizacji. Zakazane powinno być jednak lokalizowanie
pojedynczych wiatraków poza obszarami urbanizacji.
ż 11. Procedurę uchwalenia SOLEW należałoby wzorować na regulacji dotyczącej scalenia i
podziału  eliminując jednak te zapisy, które niepotrzebnie przedłużają dziś procedurę
scalania i podziału. Należy ściśle określić termin na podjęcie takiej uchwały, który nie
powinien być dłuższy niż 6 miesięcy.
Jako załącznik do wniosku należałoby wymagać decyzji środowiskowej o ile jest wymagane
zgodnie z ustawą środowiskową. Istotnym elementem procesu podejmowania uchwały
byłoby uzyskanie zgody na podłączenie obszaru do sieci.
ż 12. Jeżeli po 6 miesiącach okazałoby się, że nie ma warunków przyłączenia do sieci czy są
inne przeszkody formalne  rada gminy podejmowałaby uchwałę o odstąpieniu do określenia
SOLEW.
ż 13. Procedura przyjęcia SOLEW mogłaby być wszczęta z urzędu, bądz
na wniosek
podmiotów mogących zadysponować na cele budowlane co najmniej 50 % powierzchni
projektowanego terenu SOLEW.
ż 14. Istotna rola powinna przypaść również wojewodom. Powinni oni być tym ogniwem,
który w przypadku bierności organów gminy, oraz projektów obejmujących swoim zasięgiem
kilka gmin, wydawałby rozporządzenie o ustaleniu SOLEW. Zarządzenie o określeniu granic
SOLEW byłoby podobna do rozporządzenia o ustanowieniu obszaru ograniczonego
użytkowania. Jednak ta ścieżka powinna być dopuszczalna tylko w przypadku bierności
gminy trwającej dłużej niż 6 miesięcy od dnia złożenia kompletnego wniosku o wydanie
uchwały. Natomiast tylko ten tryb powinien być stosowany (w przypadku braku planów) dla
obszarów elektrowni o znaczeniu powiatowym  tj. wychodzących poza zakres jednej gminy.
W takiej sytuacji wydania zarządzenia o SOLEW powinno wymagać uzgodnienia z zarządem
województwa.
32
ż 15. W przyszłości należałoby wprowadzić mechanizm w prawie energetycznym, który
dawałby gwarancje zakupu energii wytwarzanej w SOLEW przez przedsiębiorstwo
przesyłowe za określoną cenę. Inwestorzy mieliby więc gwarancję, że inwestycja ma sens. W
tej kwestii tj. uproszczenia procedur przyłączenia do sieci  konieczne jest jednak
wypracowanie odpowiednich (sensownych) mechanizmów w prawie energetycznym. Nie
może być tak, że polskie regulacje skłaniają do spekulowania i rezerwowania fikcyjnych
przyłączeń inwestycji, tylko po to żeby za kilka lat je odsprzedać.
ż 16. Zarządy województwa powinny dysponować tylko opiniodawczymi kompetencjami.
Jest dyskusyjne czy w każdym przypadku wystąpienia z wnioskiem o SOLEW  wnioskodawca
byłby zobligowany do uzyskania opinii zarządu województwa. SOLEW nie przekraczający
granic jednej gminy nie może być bowiem uznany ze cel publiczny o znaczeniu powiatowym.
Jednak można rozważyć wzmocnienie roli województwa poprzez wprowadzenie instytucji
 Regionalnego programu rozwoju elektrowni wiatrowych w województwie . W takiej
sytuacji byłyby on wiążący dla gmin przy tworzeniu SOLEW. Taki program przygotowany w
uzgodnieniu m.in. z Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki  powinien też wskazywać
przydział mocy jaki jest możliwy do zaakceptowania w danym województwie ze względu na
możliwość przyłączenia do sieci. Byłby on inkorporowany do planu zagospodarowania
przestrzennego województwa.
Program ten pełniłby rolę ramowej strategii rozwoju energii wiatrowej, ale ze wskazaniem
obszarów w sposób ogólny, gdzie uzasadnione jest lokalizowanie elektrowni wiatrowych.
Dokument ten podlegałby corocznej aktualizacji  nie tyle co do mocy wiatru  ale
dopuszczalnych limitów przyłączenia do sieci. Przy tym organy gminy byłyby związane tymi
ustaleniami, poprzez konieczność uzgodnienia SOLEW.
ż 17. Teren położony w granicach SOLEW powinien być wyłączony z zakresu działania art. 7 i
11 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych i tym samym powinno się dopuścić budowę
wiatraków na obszarach nie wyłączonych z produkcji rolnej. SOLEW nie mógłby być
ustanawiany na obszarach przeznaczonych pod zabudowę i leśnych. Natomiast dopuszczalne
byłoby ustanawianie SOLEW na terenach rolnych nawet nie wyłączonych z produkcji rolnej.
33
Ustawowo można zakazać lokalizacji elektrowni wiatrowych na określonych terenach np.
wpisanych do rejestru zabytków.
ż 18. Regulacje w zakresie preferencyjnych taryf (cen gwarantowanych) zakupu energii
odnawialnej, powinny promować e instalacje zlokalizowane w ramach skoncentrowanych
obszarów lokalizacji elektrowni wiatrowych. Bez skutecznej regulacji co do podłączania
elektrowni wiatrowych do sieci i preferencyjnych sieci, istotnie osłabia się sens regulowania
elektrowni wiatrowych.
Propozycje
1. Wprowadzenie w ustawie planistycznej możliwości lokalizacji elektrowni wiatrowych poza
obszarami urbanizacji.
2. Wprowadzenie specjalnego obszaru, w którym poza planem dopuszczalna byłaby budowa
elektrowni wiatrowych. Kształt regulacji tej instytucji mógłby być analogiczny jak
projektowanych przepisów urbanistycznych.
3. Ewentualnie specjalny rozdział dotyczący lokalizacji elektrowni wiatrowych w ustawie
planistycznej, lub wprowadzenie regulacji dotyczącej skoncentrowanych obszarów lokalizacji
elektrowni wiatrowych w prawie energetycznym.
34
Schemat SOLEW
Regionalny program rozwoju
elektrowni wiatrowych
Wniosek
Przyszłego operatora
PZP
województwa
Plan miejscowy Uchwała Rady Gminy
SOLEW SOLEW
Zarządzenie
Wojewody
SOLEW
Pozwolenie
na budowę
35
Potencjalne możliwości zintegrowania lokalizacji elektrowni
wiatrowych ze zgodą środowiskową
ż1. W celu wprowadzenia skutecznego mechanizmu realizacji elektrowni wiatrowych, czy
nawet szerzej odnawialnych z
ródeł energii, konieczne jest stworzenie nowej relacji pomiędzy
procesem planistycznym a uzyskaniem zgody środowiskowej. Ten wymóg komplikuje jednak
cały proces, ponieważ zakłada przynajmniej minimalną nowelizację ustawy z dnia 3
paz
dziernika 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku oraz o udziale społeczeństwa
w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
ż 2. Jeżeli przyjęto by wariant uchwał (rozporządzeń) określających Skoncentrowane Obszary
Lokalizacji Elektrowni Wiatrowych, to w tym przypadku istotny etap konsultacji społecznych
powinien być przeniesiony na etap sporządzania raportu środowiskowego, który powinien
być obligatoryjny dla skoncentrowanych obszarów lokalizacji elektrowni wiatrowych.
Decyzja środowiskowa stanowiąca konieczny załącznik do wniosku o podjęcie uchwały
(rozporządzenia) miałaby już w sobie skonsumowane konsultacje społeczne. Na etapie
podejmowania uchwały SOLEW te konsultacje byłyby już zminimalizowane.
ż 3. Należy w takim przypadku rozważyć (podobne warianty reform są opracowywane w
Szwecji) czy przyjęcie uchwały (rozporządzenia) SOLEW i narzucenie konkretnych
parametrów wiatraków nie mogłoby powodować, że same realizacja wiatraków byłaby już
tylko rejestrowana. Takie rozwiązanie uprościłoby budowę elektrowni wiatrowych ale w
kontrolowanych przez władze strefach. Należy jednak wyrazić obawę, iż polskie
uregulowania w zakresie uzyskania zgody środowiskowej niestety są zbyt mało elastyczne
aby móc usprawnić proces uzyskiwania pozwolenia na budowę np. poprzez odstąpienie od
obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę  tylko rejestracja  w przypadku kiedy
inwestor uzyskał zgodę środowiskową.
ż 4. Ponowna ocena środowiskowa byłaby dokonywana w takim przypadku w ramach
procedury SOLEW (o ile byłoby to konieczne)
36
ż 5. Koniecznym warunkiem stworzenia prostego modelu lokalizacji elektrowni wiatrowych
jest pewne zintegrowanie planowania przestrzennego z kwestią oceny oddziaływania na
środowisko. Połączenie to prowadzi jednak w wielu przypadkach to zastąpienia pewnych
elementów procedury planistycznej procedurą środowiskową.
37
Analiza możliwości uregulowania zagadnienia budowy elektrowni
wiatrowych w polskim prawie nieruchomości
ż 1. Pierwsze podstawowe założenie to jednoznaczne określenie jakie elektrownie wiatrowe
wymagają uzyskania pozwolenia na budowę, a jakie wyłącznie będą podlegały pod
procedurę rejestracji. W tym zakresie można wprowadzić specjalny przepis, które będzie
określał takie minimalne warunki techniczne jakim mają odpowiadać małe instalacje
domowe. Taka regulacja będzie konieczna w celu implementacji dyrektywy z grudnia 2008 r.
ż 2. Procesowi rejestracji mogłyby podlegać turbiny wiatrowe instalowane na dachach,
ścianach domów oraz podwórkach, których wysokość np. nie przekracza 12 m, jeżeli średnica
turbiny nie przekracza 2 m.
ż 3. Szczegółowe zasady usytuowania budowli elektrowni wiatrowych można określić w
rozporządzeniu określającym warunki techniczne tych obiektów. Rozporządzenie takie może
być wydane na podstawie art. 7 Prawa budowlanego. Rozporządzenie to może zawierać
bardzo dokładne zasady lokalizacji, wizualnego wyglądu masztów elektrowni wiatrowych.
Należy zmierzać do narzucenia jednolitych kolorów masztów (najlepiej białych bądz
jasnych),
jak również umieszczania reklam na tych masztach. Wiatraki nie powinny przekraczać
zasięgiem turbin granic nieruchomości. Celem warunków technicznych oprócz zapewnienia
bezpieczeństwa konstrukcji i sąsiednich nieruchomości, jest również stworzenie uregulowań
hamujących niszczenie krajobrazu. Pod hasłem uproszczenia procedur planistycznych musi
być więc przemycone pewne zawężenie dowolności lokalizacji elektrowni wiatrowych. Takim
przykładem tej dowolności są turbiny wiatrowe wśród zabudowań w bliskim sąsiedztwie
domów mieszkalnych. Zakres tego rozporządzenia powinien zależeć od tego czy przyjęte
zostaną przepisy urbanistyczne co do lokalizacji elektrowni wiatrowych. W najgorszym
scenariuszu, jeżeli kwestia lokalizacji elektrowni wiatrowych pozostanie dalej
niedopowiedziana, to właśnie rozporządzenie o warunkach technicznych jakim mają
odpowiadać elektrownie wiatrowe może wprowadzić pewien element ładu.
38
Zdjęcie turbina wiatrowa w Radomiu wśród sąsiednich zabudowań ( z
ródło nieznane)
ż 4. Również w prawie budowlanym musi znalez
ć wyraz zasada koncentracji wiatraków, w
przypadku braku planu miejscowego zezwolenie na realizację dużej elektrowni wiatrowej
poza obszarami wskazanymi na ten cel w uchwałach (rozporządzeniach) powinno wymagać
uzgodnienia np. z Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki oraz właściwą gminą.
ż 5. Budowa elektrowni wiatrowych wymagająca pozwolenia na budowę, poza
skoncentrowanymi obszarami lokalizacji wiatrowych powinna być dopuszczalna tylko
wyjątkowo, jeżeli nie sprzeciwiają się temu względy społeczne i krajobrazowe i jest to
uzasadnione z uwagi na politykę energetyczną.
ż 6. Nie można wykluczyć również analizując cały aspekt potencjalnych możliwości 
wprowadzenie spec ustawy regulującej wydawanie zezwoleń na realizację elektrowni
wiatrowych.
39
Lokalizacja elektrowni wiatrowych na Morzu Bałtyckim (offshore)
ż 1. Całkowicie odrębna regulacja powinna dotyczyć lokalizacji elektrowni wiatrowych na
Morzu Bałtyckim. W tym przypadku w ogóle nie powinny mieć zastosowanie ogólne przepisy
zagospodarowania przestrzennego czy prawa budowlanego.
ż 2. W tym zakresie kierunek regulacji wyznacza Komunikat Komisji do Parlamentu
europejskiego, Rady, Europejskiego komitetu ekonomiczno-społecznego oraz Komitetu
Regionów - Morska energia wiatrowa: Działania niezbędne do realizacji celów polityki
energetycznej w perspektywie roku 2020 i dalszej /* KOM/2008/0768.  Morska energia
wiatrowa odgrywa ważną rolę w dążeniu do osiągnięcia celów nowej polityki energetycznej
dla Europy. W chwili obecnej udział energii wiatrowej w całkowitej produkcji energii
elektrycznej jest istotny tylko w kilku państwach członkowskich, ale jej znaczenie wzrasta:
ponad 40 % nowej zdolności wytwórczej energii elektrycznej w sieci europejskiej w 2007 r.
pochodziło z energii wiatrowej, co oznacza, że jest to najszybciej rozwijająca się technika
wytwarzania energii z wyjątkiem gazu ziemnego[1]. Scenariusz zastosowany w drugim
przeglądzie strategicznym w dziedzinie energii[2] sugeruje, że do 2020 r. energia wiatrowa
będzie stanowić ponad jedną trzecią całkowitej produkcji energii ze z
ródeł odnawialnych, zaś
do roku 2030 prawie 40 % tej produkcji, co oznacza łączną kwotę inwestycji rzędu co
najmniej 200-300 mld EUR (lub około jedną czwartą wszystkich inwestycji w elektrowniach)
do 2030 r.
ż 3. Należy absolutnie odrzucić ideę przyjęcia planu zagospodarowania przestrzennego
morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej  taka
instytucja pozostanie raczej teoretyczną konstrukcją. Natomiast lokalizacja inwestycji w
obszarze Bałtyku i właściwe uregulowanie tego jest wyzwaniem na miarę XXI wieku.
To, że do tej pory nie zostało wydane w Polsce jeszcze żadne zezwolenie na budowę
elektrowni wiatrowej offshore. Pierwszą jaskółką jest wniosek dotyczący  Budowy zespołu
elektrowni wiatrowych  Pomorze Offshore na obszarze morskim na wysokości m. Dębki
40
oraz podmorskiego kabla połączeniowego od obszaru elektrowni wiatrowej do linii
brzegowej , który obecnie znajduje się na etapie uzyskiwania zgody środowiskowej.
ż 4. W tym zakresie wydaje się jak najbardziej uzasadnione wprowadzenie specustawy
regulującej kwestię morskiej energii wiatrowej. Regulacja ta powinna przewidywać
stworzenie przede wszystkim narodowego planu (strategii) rozwoju energii wiatrowej na
Morzu Bałtyckim np. na okres do 2020 r. i wskazywać miejsca szczególnie ważne z punktu
widzenia interesu publicznego dla lokalizacji takich instalacji. Będzie to miało ogromne
znaczenie w niemal pewnej walce z ekologami o potencjalne oddziaływanie farm bałtyckich
na co raz to nowe obszary Natura 2000. Takie stworzenie kilku strategicznych obszarów z
punktu widzenia Polski da oręż w walce z ekologami i zawsze można będzie odwołać się do
szwedzkiej praktyki lokalizacji wiatraków na Bałtyku. Poza tymi miejscami lokalizacja
wiatraków na Bałtyku (w polskie strefie) byłaby niedopuszczalna. Plan ten powinien
koncentrować się na obszarach polskiej strefy ekonomicznej oddalonej od brzegu, w celu
zminimalizowania protestów mieszkańców oraz ekologów. Instalacje powinny przebiegać w
bezpiecznej granicy od obszarów Natura 2000 tj. Przybrzeża Wody Bałtyku, Zatoki
Pomorskiej oraz A
awicy Słupskiej.
ż 5. W oparciu o ten narodowy plan właściwy organ powinien wydawać zezwolenie na
realizację elektrowni wiatrowej. Konstrukcja ustawy powinna być wzorowana na klasycznym
układzie specustaw. Byłoby to skorelowanie lokalizacji z wydaniem pozwolenia na budowę.
ż 5. Organem właściwym do wydania takiego zezwolenia realizacyjnego powinien być
wojewoda. W tym zakresie nie bardzo widzę sens dawania jakichkolwiek kompetencji
organom samorządowym.
ż 6. Zakres przedmiotowy specustawy można przy tym nie ograniczać wyłączenie do energii
wiatrowej, obejmując jej zakresem również gazociągi itp.
ż 7. Specustaw może wprowadzać podobny mechanizm koncesyjny jaki obowiązuje przy
budowie autostrad.
41
ż 8. Specustawa ta powinna regulować w przeciwieństwie do innych spec ustaw kwestie
inwestycji trans granicznych  elektrownia na obszarze dwóch stref np. polska i niemiecka.
ż 9. Wariant mniej radykalny to wprowadzenie specjalnej regulacji do ustawy z dnia 21
marca 1991 r. o i stworzenie specjalnej procedury podobnie jak to ma miejsce w ustawie o
transporcie kolejowym. Polegałoby to na wprowadzeniu specjalnego rozdziału
zatytułowanego Szczególne zasady i warunki przygotowania inwestycji dotyczących
elektrowni wiatrowych obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej.
Rekomendacja
Opracowanie projektu spec ustawy regulującej kwestie budowy elektrowni wiatrowych na
Bałtyku względnie narodowej strategii rozwoju elektrowni wiatrowych. Konieczna specjalne
regulacja odrębna od lokalizacji elektrowni wiatrowych na lądzie.
42