Leopold Staff jako poeta młodopolski.
Twórczość poetycką zaczynał Staff jako modernista, ale już w pierwszym tomie
jego poezji odnajdziemy próby przezwyciężenia dekadenckich nastrojów. Świadczy
o tym tytuł cyklu: "Sny o potędze". Znajdziemy w nim inspirowaną przez
nietzscheanizm i romantyzm filozofię poetycką Staffa, wg której obowiązkiem
człowieka jest praca nad samym sobą, doskonalenie się wewnętrzne, ustawiczne
dążenie do duchowej potęgi. Na początku wspomnianego zbioru poetyckiego
umieścił poeta wiersz pt. "Kowal". Nadczłowieczeństwo rozumiał poeta jako
usilne dążenie do wyrobienia w sobie wartości, głównie etycznych, przez pracę i
olbrzymi wysiłek. Miejsce dekadenckiego pesymizmu zajął w utworze optymizm,
wiara w możliwość uzyskania siły. Marzenia o potędze zastępują rezygnację i
niemoc. Mamy tutaj do czynienia ze staffowską filozofią pracy nad wewnętrzną
siłą człowieka. Wiersz ma charakter symboliczny:
-kowal-symbol tęsknoty do siły, męstwa, wielkości
-trud kowala-kształtowanie charakteru, osobowości człowieka
-kruszce drogocenne-osobowość bogata w różne możliwości
-serce-charakter człowieka, postawa moralna, nadczłowiek
Symbole wyrażają optymistyczny stosunek poety do natury ludzkiej, do ludzkich
możliwości. Podkreślają wolę i zapał człowieka do pracy nad sobą-by stać się
silnym, mężnym. Sens życia widzi Staff w pracy nad wewnętrzną siłą człowieka.
Wiersz głosi hasło doskonalenia wewnętrznego. Czyn, do którego wzywa poeta
dzieje się w marzeniu ("Sny o potędze"). Sens życia mieści się w tęsknocie do
doskonałości, w dążeniu do ideałów (nie w ich realizacji).
Wśród wierszy Staffa znajdują się i takie , w których odnajdziemy nastroje
typowe dla ówczesnej mody, w których dominuje melancholia, smutek i pesymizm.
Cechy te zawiera jeden z najbardziej znanych utworów poety pt. "Deszcz
jesienny". Przypomina on nastrojem "Na Anioł Pański" Tetmajera. Powtarzający
się refren onomatopeiczny wyraża wspólne dla obu utworów uczucie smutku. W
utworze mamy 3 obrazy-wizje, które potęgują nastrój smutku i rozpaczy:
I. wieczorne mary senne - Odziane w łachmany szukają ustronnego miejsca na
groby. Idą powoli tworząc korowód (w czasie dżdżu). Mary przybierają postać
ludzi młodych ale zrozpaczonych ("z oczu im lecą łzy"), tułacze ich życie jest
tragiczne, beznadziejne, szukają więc ustronia żeby umrzeć.
II. obraz nieszczęść ludzkich - Poeta dostrzega cierpienia innych, jest
przeniknięty współczuciem wobec nieszczęść ludzkich.
III. ogród poety zniszczony przez szatana
-kwiaty kwitnące posypał popiołem
-trawniki zarzucił bryłami kamienia
-zamienił ogród w pustynię
-posiał szał trwogi i śmierć przerażenia
-szatan przerażony swym dziełem "położył się na kamiennym pustkowiu" i tłumił
łzy, gdyż w piersi swej czuł ogromną rozpacz. Przeraził się efektem uczynionego
zła.
-szatan symbol zła
-melancholie, smutek i rozpacz potęguje nastrój
jesiennego,dżdżystego,kończącego się dnia.
Wieczór i mgła powodują dominację barw: szarość żałobnej czerni. Refren
powtarza informację o kroplach deszczu uderzających o szyby, które wydają
dźwięki podobne do płaczu.
Treść utworu jest bardzo sugestywna, wywołuje refleksje, że życie jest pasmem
cierpień, wędrówką w bezkresną dal, której towarzyszą rozstania, ból, śmierć i
bezsensowne zniszczenia wszystkiego co piękne i radosne. Refren dopowiada, że
to tylko majaki człowieka patrzącego przez szyby i przez jesienny, miarowy
deszcz.
"Przedśpiew" - w poszukiwaniu wewnętrznej harmonii
W wierszu spotykamy się z afirmacją życia i filozofią pogodnego życia
pojmowanego jako harmonijne współistnienie pozornie sprzecznych elementów: bólu
i radości, śmierci i życia, trwania i przemijania. Choć poeta wie, że marzenie
człowieka o szczęściu rzadko się spełnia-wierzy jednak na przekór schyłkowym
teoriom o bezsensie i chaosie świata, że istnieje ład i harmonia. W wierszu
znajdujemy odwołanie do filozofii epikurejskiej (radość życia) i stoickiej
(spokój i opanowanie) oraz do głównego hasła renesansu: "Żyłem i z rzeczy
ludzkich nic nie jest mi obce". Klasycyzm w utworze polega na:
-opowiedzeniu się za zwięzłością i klarownością treści
-zastosowaniu formy stroniącej od przepychu na rzecz prostoty i umiaru
-ogłoszeniu harmonii duchowej, pogody i równowagi
-optymizmu popartego wyraźnie argumentami czerpanymi z filozofii św. Franciszka
z Asyżu: "w łzach widzieć słodycz smutną, dobroć chorą w grzechu"
-tytuł wiersza-Przedśpiew-wstęp, wprowadzenie do liryki
-śpiew-zapowiedź działania poetyckiego, deklaracja liryki afirmacyjnej:
"śpiewać będę wam pochwałężycia"