WOA
ANIE DUSZ CZYŚĆCOWYCH
Bez wątpienia, nawet jedna myśl byłaby w stanie złagodzić nieszczę�
ścia tych cierpiących dusz. Stałoby się tak, gdyby o nich pamiętano,
a przyjaciele, których zostawili na ziemi, trudziliby się, by przyjść
im z pomocą lub ich wybawić.
Niestety! Ich serca na próżno żywią nadzieję tej pociechy. Prawdą
jest, że w naszym zwyczaju leży okazywanie żalu, ilekroć wspomi�
namy naszych zmarłych. Bez wątpienia, nasza wiara daleka jest od
potępienia łez i boleści - tego daru cierpienia. Potępia ona raczej nie-
czułość tych, którzy po niedawnej stracie swoich rodziców czy przy�
jaciół szybko o nich zapominają. Święci opłakiwali swoich przy�
jaciół, ale przede wszystkim myśleli o przyjściu im z pomocą.
Nie, nie łez domagała się święta Monika od świętego Augustyna,
kiedy mówiła do niego na łożu śmierci:  Proszę Cię, mój synu, pa�
miętaj o mnie przy ołtarzu, ilekroć będziesz składał Ofiarę Mszy
świętej . Święty Ambroży nie poprzez łzy chciał zaznaczyć swoje
przywiązanie do Cesarza Teodozjusza. Mówił tak:  Kochałem tego
władcę, a ponieważ kochałem, nie opuszczę go, aż wprowadzę do
odpoczynku, gdzie wzywają go jego cnoty. Ludu, przyjdz
cie i roz�
lejcie ze mną nad szczątkami tego władcy kadzidła waszych modlitw,
obfitość waszej miłości i żarliwość waszej pokuty .
Lecz cóż powiedzieć o łzach! O łzach, które obiecywały płynąć
bezustannie i nigdy nie wysychać. Nasze niestałe i egoistyczne serca
męczą się, przywołując imiona, które nie odpowiadają żadnym
echem. Męczą się, przywołując obrazy, które zniknęły bezpowrotnie
sprzed naszych oczu. Rzuceni w wir marności i światowej lekko�
myślności, nie chcemy powracać do zbyt poważnych i męczących
wspomnień. Po rozłące przychodzi zapomnienie, a cierpienia zmarłych
odsuwamy od siebie bardziej niż wszystkie inne cierpienia.
O CZYŚĆCU
Biedni zmarli! Przeminie kilka dni żałoby i żalu, odbierzecie
hołd bardziej dla zwyczaju niż z przekonania i będziecie po raz ko�
lejny pochowam w grobie straszliwszym i zimniejszym niż ten,
gdzie was po raz pierwszy złożono. Ten drugi grób to będzie zapom�
nienie... Zapomnienie trwałe, nieludzkie, nieuniknione, podobne do
całunu - ostatniego okrycia waszych szczątków obróconych w proch.
Zapomnienie ogarniające wasze milczące domostwa, których nikt
już więcej nie odwiedzi, zapomnienie waszego imienia, którego nikt
już więcej nie wypowie, zapomnienie przez najbliższych. Nikt was
nie wspomni w żadnej rozmowie, na żadnym spotkaniu, w sercach
waszych przyjaciół i waszych dzieci nie będzie dla was miejsca. Tak!
Głębokie zapomnienie, całkowite i nieuchronne, pomimo tak przej�
mującego pożegnania, pomimo przyrzeczeń i zapewnień przepeł�
nionych czułością*.
Pewnego dnia Pan nasz, Jezus Chrystus, spotkał nad brzegiem
sadzawki człowieka głęboko nieszczęśliwego. Twarz tego człowieka
była śmiertelnie blada, oczy zapadnięte i przygasłe, ciało wysuszone
i sztywne. Leżał sparaliżowany, nieruchomy przy brzegu sadzawki.
Potrącany przez przechodzących, wystawiony na niepogodę i sma�
gania wiatru. Tymczasem człowiek ten nie był dotknięty nieuleczalną
chorobą. By go uleczyć, nie trzeba było szukać uczonych lekarzy,
przemierzać gór i dolin w poszukiwaniu lekarstw i rzadkich ziół. Wy�
starczyło pomóc mu zejść do sadzawki w chwili, kiedy zstępował
tam Anioł Pański i poruszał wody. Jednak w mieście tak ludnym, jak
stolica Judei, pośród wielkiej liczby przybywających ze wszystkich
stron świata pielgrzymów, nie znalazł się nikt bliski, żaden przyja�
ciel, aby wyświadczyć mu tę prostą przysługę. A Jezus, spostrzegłszy
pewnego dnia tego paralityka, wzruszył się w swoim Boskim Sercu
i głosem pełnym litości zapytał:  Nieszczęśniku, czyż nie chcesz wy�
zdrowieć? . On odparł:  Ale Panie, czyż mogę wyzdrowieć? Nie ma
żadnego człowieka ani przechodnia, który pomógłby mi wejść do
sadzawki w chwili, kiedy Anioł tam zstępuje, aby poruszyć wody ;
Panie, nie mam człowieka, aby mnie wprowadził do sadzawki, gdy
i
R. P. F�lix, Discours sur les morts.
KONFERENCJA PI
TA
nastąpi poruszenie wody. Gdy ja sam ju ż dochodzę, inny wchodzi
przede mną (por. J 5,7).
Czyż ten nieszczęsny paralityk nie jest uderzająco podobny do
dusz, o których błagalnym wołaniu wam mówię?! Dusze te czekają
na brzegu morza Krwi, która zbawiła świat: nie mają jednak siły, aby
zebrać Jej owoce ani skorzystać z orzez
wiających kropel. Być może
spędzają tam już całe lata, na próżno wzywając i cierpiąc, bo nie ma
nikogo, kto by im pomógł...
Nieszczęśnik na tej ziemi zawsze znajdzie jakieś ukojenie. Naj�
bardziej nieszczęśliwi mają chociaż łzy. Kiedy wszystko nas zawie�
dzie, kiedy dosięgnie nas najwyższa niesprawiedliwość, w uciemię�
żeniu, kiedy znosimy bezprawną przemoc i gwałt, to pozostaje nam
ucieczka do Boga we własnym sercu, który tam zawsze na nas czeka.
Każde z naszych cierpień możemy uczynić ofiarą składaną Bogu.
Każdy nasz czyn możemy przemienić w skarb i przyszłą chwałę.
Natomiast cierpieć i tylko cierpieć, wiedząc, że cierpienie to nic nie
tworzy; przelewać łzy, wiedząc, że nic z nich nie wykiełkuje; znosić
cierpienie jedno za drugim, aż Sprawiedliwości Bożej stanie się za�
dość - oto stan tych dusz, który winien poruszyć najtwardsze serca.
Oto nieszczęście, które nie powinno być inaczej opłakiwane, jak tylko
krwawymi łzami, i na które pozostałby obojętny tylko ten, kto zdo�
łałby stłumić w duszy swojej wszelkie ludzkie odruchy i współczucie.
Och! Gdyby tak dusze te mogły obudzić się choćby na krótką
chwilę. Gdyby mogły przeniknąć tę grubą warstwę ziemi i mrocz�
nych, przepastnych miejsc spoczynku. Jakież wtedy doszłyby do
naszych uszu i serc jęki i rozdzierające wołania! Z jakąż siłą, mocą
i trwogą przywoływałyby nas na pomoc! Och! Miejcie litość -
błagałyby - wy, którzy kiedyś byliście naszymi przyjaciółmi. Skru�
U
szcie nasze kajdany, uwolnijcie nas. Wybawcie nas: wstańcie, prze�
'U
kroczcie nasze progi i miejsca dawnego zamieszkania; mówcie tak
głośno, jak głęboką jest cisza nad naszymi grobami. Kapłanie Chry�
stusowy, który jesteś sługą wszystkich nieszczęśników! Naucz to N
U
dziecko słyszeć zapomniany głos matki:  Wychowałam go, żyłam tylko
dla niego, był moim drogim dzieckiem. Będąc przy mnie w chwili
0
śmierci, chciał przedłużyć moje dni kosztem swoich. Zapytaj go, jak
to możliwe, że to wyznanie jest teraz tak bezsilne i nawet o mnie nie
wspomina. Kapłanie Chrystusowy! Podnieś głos jeszcze wyżej. Nie
bój się pokazywać mojego wizerunku całego w płomieniach. Nie oba�
wiaj się wstydu i wyrzutów sumienia tego beztroskiego młodzieńca,
który pocieszając się w samotności, oddaje się niskim przyjemnoś�
ciom. Zapytaj go, gdzie jest wiara, którą przyrzekał. Co się stało
z jego czułością i wiernością, którą mi okazywał aż do chwili śmierci,
co z tymi dowodami przywiązania, tak żywymi i głębokimi? Zapytaj
go, jak mam go dzisiaj błagać. Jakimi rozdzierającymi wołaniami
mam uprosić pomoc i wsparcie? Och! Nic go nie wzrusza... Widzę, że
na zawsze umarłam w jego sercu. Powiedz też naszym przyjaciołom
i obcym, którzy nie są z nami związani więzami krwi, ale są naszymi
braćmi w wierze, powiedz tym, którzy beztrosko przemierzają to roz�
szalałe morze ludzkiego życia; powiedz im, że fale te, które kiedyś
nas uniosły, uniosą też ich. Powiedz im, aby się zatrzymali i zasta�
nowili. Czyż może być cierpienie bardziej gorzkie i głębsze, a jedno�
cześnie bardziej samotne niż nasze...? Och! Bracia, ojcowie, mężowie,
przyjaciele błagamy was i prosimy z głębi tego płonącego jeziora...
A
aski! Jedna kropla wody, jedna modlitwa, jeden post, jedna jałmużna,
jedno podanie ręki, a będziemy uratowani. Bracia, ojcowie, mężowie
zrozumcie, że jeśli my cierpimy, to po części też z waszego po�
wodu .
Tak, ta dusza cierpi z naszego powodu.
Ta matka cierpi, ponieważ była zbyt pobłażliwa dla swego syna,
ponieważ nie utemperowała go w czasie wybryków młodości i nie
naprawiła jego krzywd. Ten ojciec cierpi z powodu swych niewier�
ności, nieobecności i braku czasu dla tych, których miał obowiązek
wychowywać. Ta oblubienica cierpi, ponieważ zwróciła swe serce
tylko do swego męża, a należało ono tylko do Boga. Cierpi, ponieważ
miała przesadne i ślepe upodobanie dla swego męża. Ten przyjaciel
cierpi, ponieważ był wspólnikiem niewierności swego przyjaciela,
ponieważ uczestniczył w kłomiach, pomagał mu w sianiu zamętu
i nieuczciwościach. A my teraz zostawiamy ich samych, dz
wiga�
KONFERENCJA PI
TA
jących ciężar sprawiedliwości! W zamian za tę nieszczęsną pobłaż�
liwość, którą mieli dla nas, my nie idziemy im z pomocą, nie chcemy
odciążyć ich w cierpieniach i zaoszczędzić wielkich tortur!
Och! Gdybyście wiedzieli, że w tej chwili, kiedy do was prze�
mawiam, wasz ojciec, matka czy najdroższe wam istoty giną w po�
żarze lub pod osuwającą się ziemią i teraz właśnie zalewa ich woda
lub pożera ogień. Jeśli dla ich uwolnienia trzeba byłoby ryzykować
życie, jeśli pomoc im oznaczałaby pójście w płomienie, a wyciąg�
nięcie ręki sprawiłoby okrutny ból. Nie zawahalibyście się ryzyko�
wać, wejść w płomienie czy przypalić sobie rękę. Gdybyście się wa�
hali, czy to ze strachu, czy z egoizmu lub jakiejkolwiek innej, nik�
czemnej pobudki, mielibyście powód do wstydu. Patrzylibyście na
siebie, zupełnie słusznie, jak na istoty najniewdzięczniejsze i najokrut�
niejsze.
Opowiada się pewną historię - z czasów wypraw krzyżowych,
jakie wiedli nasi ojcowie na Wschodzie - o chrześcijańskim rycerzu
wziętym w niewolę przez barbarzyńców. Wrzucony do ciemnego
lochu, bez nadziei na zebranie wymaganego okupu, wiedział, że czeka
go tylko niewola lub śmierć.
Niespodziewanie szlachetny zamysł ogarnął jego córkę - młodą
i delikatną dziewczynę. Zupełnie sama, bez przewodnika, przemie�
rzyła daleką drogę. Udało jej się przejść rozległe pustynie. Dotarła
do brzegu morza i tam pracowała, by zdobyć pieniądze na przeprawę.
Udała się wreszcie do Europy. Bez wytchnienia przemierzała miasta,
gdzie odwołując się do litości wszystkich, pukała od domu do domu,
prosząc o wsparcie, aby uzbierać wymaganą przez barbarzyńców sumę
okupu za swego ojca. Kiedy wszystko było zebrane, nie zwlekając,
udała się w drogę powrotną, po raz drugi stawiając czoła przeciw�
nościom i cudem przebywając drogę morską; dotarła w końcu do
ojca. Dzięki nadludzkim wysiłkom, w zamian za zdobyty z takimi
trudami okup, udało jej się uratować tego, który dał jej życie. Udało
jej się wyrwać go z kajdan niewoli.
To jeszcze dziecko, a jaka odwaga! Co za energia i siła uczuć
córki!
CZYŚĆCU
My również, podobnie jak ta dzielna dziewczyna, jesteśmy wraż�
liwi, miłosierni i kochający. Bóg dał nam serce! Kiedy ktoś pogrą�
żony w strasznej rozpaczy prosi nas o pomoc, nie zastanawiamy się,
czy jest naszym krewnym, czy przyjacielem, czy łączą nas więzy
krwi. Natychmiast dajemy mu to, czego mu potrzeba byleby żył, by�
leby został ocalony! Nie odmówimy żywności, rzeczy czy pieniędzy,
byleby tylko uratować nieszczęśnika od śmierci, wybawić go z nie�
woli lub ocalić od jakiejś tragedii...
Po cóż to mówię? Bo te cierpiące dusze nie wymagają od nas ani
ofiary z życia, ani ze zdrowia, z wolności czy z całego naszego ma�
jątku! Wasi rodzice, wasi bracia i siostry, ci, których kochacie, wasi
bliscy, którzy liczą na was, nie oczekują niczego więcej, jak tylko tej
kropli wody, o którą na próżno prosił bogacz A
azarza, odwołując się
do jego litości.
Proszą was te dusze o jedną żarliwą modlitwę, o jeden czyn po�
kuty płynący z miłości i wiary, o jedno dzieło pobożności dla uzys�
kania odpuszczenia ich kar, o jedną przyjętą za nich Komunię świętą,
o jeden dobry czyn miłosierdzia wobec ubogich, z myślą o nich wy�
pełniony. O pamięć przed Bogiem was proszą, czynem poświad�
czoną i z miłości płynącą!
Cóż j eszcze mogę dodać?
Wam, którzy zmarnowaliście życie, doszliście do ruiny i utraty
nadziei, którzy wątpicie, czy uda się wam zmazać waszą winę i zyskać
łaskę nawrócenia - radzę z dobrego serca - posłuchajcie słów naszego
Pana i zanim przyjdzie śmierć, zanim was Bóg pozbawi zarządu i każe
się rozliczyć, czyńcie miłosierdzie komu możecie, zarówno żywym,
jak i zmarłym. Zanim przyjdzie dzień, kiedy dusza opuści ciało,
zanim skalana tysiącem nieprawości stanie w pełnym świetle Naj�
wyższego Sędziego: pozyskujcie sobie przyjaciół niegodziwą mamoną,
aby, gdy wszystko się skończy, przyjęto was do wiecznych przybytków
(por. A
k 16,9). Pozyskajcie sobie przyjaciół, którzy wprowadzą was
do wiecznych przybytków. Niech pójdą za wami ubodzy, ułomni,
samotni i zrozpaczeni, którym przyszliście z pomocą. Niech ciężar
grzechów waszych przeważy wielkość miłosierdzia.
KONFERENCJA PI
XA
Miłosierdzia dostępują ci, którzy je czynią, a Bóg, ujęty hojnością,
z jaką dzielicie się dobrami tego świata, napełni dusze wasze skruchą
i przebaczeniem. Sprawcie, aby i wasze pieniądze, i wszelkie dobra
nie tylko wam samym służyły, ale zjednały wam przyjaciół w oczach
Boga.
Zapewnijcie sobie pomoc i opiekę świętych dusz czyśćca.
Umarli mówią nam: czemu jesteście głusi na nasze prośby i wo�
łania, czemu nasz ból was nie wzrusza, czemu gardzicie tym, co niesie
nam ukojenie! Nasze cierpienia Bóg koi za waszą przyczyną! Sądzicie,
że okażecie nam swój żal i swoją miłość, organizując wystawny pogrzeb?
Ustawiliście na miejscu naszego spoczynku pomniki, które sycą
raczej waszą pychę, podtrzymują pamięć, ale czy przynoszą nam praw�
dziwą pomoc? Czemu służy ten przepych, cały ten luksus i splendor?
Jeśli będzie trzeba, raczej zburzcie te mauzolea, rozbijcie na drobne
kawałki te pomniki i kamienie, by dać za nas jałmużnę i ofiarę. Pra�
gniemy waszej miłości i modlitwy, waszego poświęcenia i Eucha�
rystii za nas i z nami ofiarowanej.
O to proszą zmarli. Jeśli ich posłuchamy naprawdę, nasza miłość
będzie błogosławiona. Zmarli nie będą niewdzięczni. Pewnego dnia,
uwolnieni za naszą przyczyną od cierpień, pomogą nam swoim orę�
downictwem. Kiedy wzniesiemy się do niebiańskiej ojczyzny, będą
w naszym orszaku. Będą śpiewać wokół nas hymn wdzięczności, a tym
samym zwiększą wieczną radość i wieczne szczęście, naszą nagrodę
i naszą chwałę.
O CZYŚĆCU
ANEKS 6
MODLITWY ZA ZMARA
YCH
M o d litw a św iętej G e r t r u d y za d u s z e zm arłych
Boże miłosierny, z Tronu chwały Twojej wejrzyj na biedne dusze
w czyśćcu cierpiące, wejrzyj na ich męczarnie, na łzy, które przed Tobą
wylewają, usłysz ich błagania i jęki, zmiłuj się nad nimi, odpuść ich
grzechy.
Za wszystkie przestępstwa, których się dopuściły, za zaniedbania
w służbie Twojej świętej popełnione, ofiaruję Ci najświętsze życie, wszystkie
zasługi Jezusa Chrystusa, wszystkie Jego pokuty, posty, czuwania, modli�
twy, prace, boleści, Krew i Rany, Mękę i Śmierć niewinną, którą w naj�
gorętszej miłości cierpiał za nas Najmilszy Syn Twój.
Proszę, abyś tym ubłagany, raczył przyjąć te ukochane dusze do
rajskiej szczęśliwości, by wielbiły Ciebie na wieki. Przez Chrystusa, Pana
naszego. Amen.
M o d l it w a św iętej Ge r t r u d y
DO ŚWI
TYCH DUSZ CZYŚĆCOWYCH
Niech Jezus Chrystus, dla was ukrzyżowany i umarły, zmiłuje się
nad wami, bolejące dusze! Niech Krwią swoją ugasi trawiące was pło�
mienie! Polecam was tej Niepojętej Miłości, która Syna Bożego z nieba
na ziemię sprowadziła i na okrutną śmierć wydała. Ach! Niech się użali
nad waszymi męczarniami, tym litościwym wejrzeniem, jakie wisząc
na Krzyżu, miał dla wszystkich nieszczęśliwych. A na okup wasz ofia�
ruję tę synowską miłość, jaką Pan Jezus w Bóstwie swym kocha Przed�
wiecznego Ojca, a w Najświętszym Człowieczeństwie - Najmilszą
Matkę swoją; który żyje i króluje na wieki wieków. Amen.
KONFERENCJA PI
TA
M o d l i t w y d o M a t k i B o ż e j z a d u s z e z m a r ł e
O Maryjo, Matko dusz w czyśćcu cierpiących, uproś im uwolnienie
z czyśćca i wieczny odpoczynek w niebie. Amen.
Najświętsza Panno Pomocy Nieustającej, Matko Litościwa, racz
spojrzeć na te biedne dusze, które Sprawiedliwość Boża w płomieniach
czyśćca zatrzymuje. Drogie Twemu Boskiemu Synowi, którego zawsze
kochały, teraz cierpią tęsknotę i głód ogromny, by Go ujrzeć i posiąść
na wieki. Nie mogą jednak nic uczynić, aby zerwać te więzy, a ogień
okrutny trawi je nieustannie.
Niech się wzruszy Serce Twoje, Matko Litościwa, pospiesz z pomocą
tym duszom, które Cię zawsze kochały, a teraz wzdychają do Ciebie.
Dziećmi są Twoimi, okaż się im Matką, pomóż im, nawiedz
je, osłódz

im męki, skróć ich cierpienia i nie zwlekaj z wybawieniem. Niech
osiągną pełnię miłości i na wieki wielbią Przenajświętszą Trójcę; Boga
Jedynego, który żyje i króluje na wieki wieków. Amen.
ANEKSY
ANEKS 7
TRAKTAT O CZYŚĆCU
ŚW. KATARZYNY Z GENUI1- FRAGMENTY
XIV
O radościach i cierpieniach dusz czyśćcowych
2.
Aby czyny nasze były doskonałe, muszą się spełniać w nas, ale bez
nas; nie my mamy dawać pierwszy impuls. Działanie Boże ma się do�
konywać jedynie w Bogu samym, tak żeby Bóg, nie zaś człowiek, był
pierwszym jego motorem.
3.
To ostateczne działanie Boże dokonuje się przez miłość prostą i czystą,
bez naszej zasługi; przenika ją ono na wskroś i rozpala tak silnie, że
ciało, w które dusza jest przyodziana, zdaje się płonąć jakby wielkim
ogniem i nie może nigdy znalez
ć spoczynku, aż do śmierci.
4.
I zaprawdę, ta miłość Boża, która zalewa duszę (wedle tego, jak mi
się to przedstawia), daje radość wielką, że niepodobna tego wyrazić,
choć równocześnie nie umniejsza w niczym jej cierpień. Dusze czyść�
cowe cierpią głównie z tego powodu, że przez ich własne winy miłość
Boża jest w nich zatamowana, i to cierpienie jest tym większe, im wyższy
jest stopień miłości, do jakiej Bóg uczynił je zdolnymi.
5.
Tym sposobem doznają one równocześnie wielkich radości i wielkich
cierpień, a jedno drugiemu nie stoi na przeszkodzie.
św. Katarzyna z Genui, Traktat o czyśćcu, Viator, Warszawa 2003, s. 46-48.
KONFERENCJA PI
TA
ANEKS 8
OCZYSZCZAJ
CY OGIEC
MIA
OŚCI BOŻEJ1
I. P r zy czyny c ie r pie ń d u s z w c zy ść c u
Istnieją trzy powody, dla których Światło Boże, Mądrość Boża,
ogień Miłości Bożej lub boskie światło kontemplacji sprawia w duszy
ciemność i męczarnie:
1. W z n io sł o ść i n a d m ia r Św iatła Bo ż e g o
Boskie światło kontemplacji, skoro przenika do duszy, nie będącej
jeszcze dostatecznie oświeconą, sprawia w niej ciemności duchowe.
Nie tylko bowiem przekracza miarę jej pojemności, lecz również za�
ciemnia i pozbawiają możności posługiwania się naturalną inteligencją.
Z tych przyczyn święty Dionizy i inni teologowie mistyczni nazywają
kontemplację wlaną promieniem ciemności. Odnosi się to do duszy
jeszcze nie oczyszczonej i nie oświeconej ostatecznie, w której Bóg
swoim nadmiernym światłem nadprzyrodzonym zwycięża i wyniszcza
jej naturalne siły rozumowe. I ta jest przyczyna, że ten jasny promień
ukrytej Mądrości Bożej, który zsyła On do duszy jeszcze nie przeo�
brażonej, sprawia gęste mroki w rozumie.
Światło i mądrość tej kontemplacji są bardzo jasne i czyste. Dusza
zaś, do której to światło przenika, jest ciemna i brudna. Stąd pochodzi
jej wielkie udręczenie, gdy się jej owo światło udziela. Jest tu podobnie
jak z oczyma chorymi, zaprószonymi czy słabymi, którym ból sprawia
to, że muszą patrzeć na jasne światło. To udręczenie duszy z powodu
jej nieczystości jest bardzo wielkie, gdy ją to światło Boże zalewa. Ta
jasna światłość przenikają bowiem w tym celu, by usunąć wszystkie jej
nieczystości.
św. Jan od Krzyża, Noc ciemna, II5-13 - synteza, op. cit., s. 456-487.
ANEKSY