skanuj0007 (386)

6.1. Naturalne uwarunkowania kształtujące przyrodę Polski

217

nosi 18°C, przy czym najchłodniej jest wówczas w górach i nad morzem, a najcieplej na niżu środkowej Polski. Najchłodniejszym miesiącem jest styczeń, w którym średnia temperatura dla okresu wieloletniego wynosi —3°C. Najcieplej w zimie jest na zachodzie kraju, najchłodniej w górach i na Suwalszczyźnie. Izotermy lipca mają przebieg równoleżnikowy, natomiast stycznia południkowy.

Przyczyny

przejściowego

charakteru

klimatu

Nad obszarem naszego kraju ścierają się różne masy powietrza, co jest wynikiem położenia w centrum Europy oraz równoleżnikowego układu krain geograficznych. Największy wpływ na kształtowanie klimatu Polski mają masy powietrza polar no--morskiego i polarno-kontynentalnego, decydujące o jego przejściowym charakterze, mniejszy napływające nad Polskę masy powietrza arktycznego, zwrotnikowo--morskiego i kontynentalnego. Masy powietrza polarno-morskiego powodują latem zachmurzenie, ochłodzenie i wzrost wilgotności, natomiast zimą przynoszą ocieplenie, odwilż i mgły Z masami powietrza polarno-kontynentalnego wiąże się piękna, sucha i upalna pogoda latem oraz słoneczna, sucha i bardzo mroźna zimą. Powietrze zwrotnikowo-morskie znad Morza Śródziemnego i Azorów napływa nad Polskę rzadziej i to ono jest czynnikiem sprawczym letnich upałów i częstych burz oraz zimowych gwałtownych odwilży. Powietrze zwrotnikowo-kontynentalne znad Azji Mniejszej i Bałkanów dociera do naszego kraju bardzo rzadko, przeważnie latem i wczesną jesienią, przynosząc słoneczną, suchą, złotą polską jesień. Masy powietrza arktycznego napływają zimą znad Morza Barentsa i Nowej Ziemi, natomiast wiosną znad Grenlandii. Są one siłą sprawczą pogody mroźnej i słonecznej, niekiedy z obfitymi opadami śniegu, a także krótkotrwałego, kwietniowo-majowego ochłodzenia, często z przymrozkami (tzw. zimni ogrodnicy).

Opady

atmosferyczne

Średnie opady w Polsce wynoszą ok. 600 mm rocznie. Ich rozkład w ciągu roku jest nierównomierny, 2/3 opadów rocznych przypada bowiem na miesiące letnie, zwłaszcza na lipiec. Ilość opadów zależy od ukształtowania powierzchni: w górach przekraczają one 1500—2000 mm (maksimum zanotowane w 1945 roku na Kasprowym Wierchu wyniosło 2396 mm), na nizinach i wyżynach waha się od 400 do 750 mm. W lipcu w Tatrach spada zazwyczaj ok. 1700 mm deszczu, a co ciekawsze, w wysokich partiach gór mniej niż w niższych (zjawisko inwersji opadowej), podobnie jak mniej deszczu pada na stokach zawietrznych niż dowietrznych. Stosunkowo dużo opadów występuje w pagórkowatym i obfitującym w jeziora pasie pojezierzy, natomiast Wielkopolska i Kujawy leżą w tzw. cieniu opadowym i charakteryzują się niższą niż średnia ilością opadów.

Wiatry

Rozkład ciśnienia atmosferycznego powoduje, że Polska znajduje się w strefie wiatrów zmiennych z przewagą zachodnich (północno-zachodnich i południowo--zachodnich), których udział stanowi ok. 6096. Wiatry wschodnie wieją głównie zimą, rzadsze są natomiast wiatry wiejące z południa i północy. Pewne odchylenia od tego schematu występują w górach i w strefie wybrzeża. W górach występują wiatry typu fenowego (halny), zaś w strefie wybrzeża (pas szerokości ok. 20—30 km) obserwuje się działanie bryz.