Zarys budowy układu moczowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Budowa i funkcje pęcherza moczowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Choroby pęcherza moczowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Zapalenie pęcherza moczowego i dróg moczowych . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Inne infekcje układu moczowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Kamica moczowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Nietrzymanie moczu (NTM). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Nowotwory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Białkomocz i krwiomocz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Pęcherz neurogenny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Wady pęcherza moczowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Najczęściej wykonywane badania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Problemy z pęcherzem moczowym a dieta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Potrawy wzdymające i produkty moczopędne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Dieta podczas śródmiąższowego zapalenia pęcherza (IC) . . . . . . . . . . . . 67
Dieta niskohistaminowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Dieta stosowana w profilaktyce raka pęcherza moczowego i po jego
leczeniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Dieta w przypadku prostaty (u mężczyzn) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Zioła i inne produkty naturalne, pomocne w leczeniu dróg moczowych . . . . 81
Ziołowe receptury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Nalewki, soki, odwary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Mieszanki ziołowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Nasiadówki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Przepisy kulinarne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Dania główne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Dodatki: sałatki, pasztety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Desery . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
6
ZARYS BUDOWY
UKA
ADU MOCZOWEGO
Na układ moczowy składają się poszczególne elementy, ściśle ze sobą
współpracujące. Dzięki temu możliwe jest oczyszczanie organizmu ludz-
kiego z wielu szkodliwych toksyn oraz filtrowanie dostających się wraz
z pokarmem płynów. Główne narządy, które tworzą układ moczowy, to:
nerki,
moczowody,
pęcherz moczowy,
cewka moczowa.
Nerki to parzysty narząd, położony po obu stronach tułowia, nieco
poniżej wątroby, za żołądkiem. Swoim kształtem przypominają fasolę.
Nie są duże, mają średnio po około 150 g. Każda z nerek zbudowana jest
z części wewnętrznej, zwanej rdzeniem, oraz części zewnętrznej, zwanej
korą. Rdzeń nerki składa się ze struktur w kształcie stożka, zwanych pi-
ramidami. Szczyt każdej z nich tworzy brodawkę nerkową, składającą się
z ujść cewek zbiorczych. Piramidy oddzielone są słupami nerkowymi
określanymi jako kolumny Bertina. Każda nerka zbudowana jest z około
miliona mikroskopijnych jednostek, które nazywamy nefronami. Każdy
nefron składa się z kłębuszka nerkowego oraz dołączonego do niego ka-
nalika nerkowego (nazywanego również cewką nerkową). Głównym
elementem kłębuszka nerkowego są włosowate naczynia krwionośne,
których ściany są tak zbudowane, aby służyły jako filtr dla przepływają-
cej przez kłębuszek krwi. Przefiltrowane składniki krwi (głównie woda
i różne związki chemiczne) płyną kanalikiem nerkowym, gdzie ulegają
dalszym przemianom, których efektem końcowym jest mocz spływają-
cy do miedniczek nerkowych.
Nerki pełnią kilka zasadniczych i niezmiernie ważnych dla naszego
organizmu funkcji:
8
 oczyszczają krew ze szkodliwych substancji,
przesączają krew, a ze zbędnych substancji, wody i soli tworzony jest
mocz,
pobierają zbędny nadmiar wody i soli mineralnych, dbając o prawi-
dłowy skład krwi w organizmie,
dzięki hormonom oraz substancjom, które produkują, uruchamiają
skomplikowany mechanizm prowadzący do znormalizowanego skła-
du płynów ustrojowych,
odgrywają ogromną rolę w regulacji poziomu sodu, potasu, wapnia,
fosforu, a także gospodarki wodnej i kwasowo-zasadowej,
zapewniają utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi,
usuwają wraz z moczem szkodliwe produkty przemiany materii,
wpływają pośrednio na produkcję witaminy D3.
U zdrowego człowieka występują dwie nerki o długości 10 cm i sze-
rokości około 5 cm. Wytwarzają przeciętnie 1,5 litra moczu na dobę,
filtrując około 180 litrów płynu. Oczyszczają go, a substancje przydat-
ne organizmowi są z powrotem wchłaniane przez krew dzięki nefro-
nom. Mimo tego, iż są narządem parzystym, zdarza się, że z powodu
ciężkiej choroby lub potrzeby przeszczepu jedna z nich zostaje usunię-
ta. Nawet jedna nerka, która pracuje w sposób prawidłowy i spełnia
wszystkie swoje funkcje, jest w stanie utrzymać cały organizm w dobrej
kondycji.
Moczowody mają za zadanie doprowadzać mocz do pęcherza, skąd
z kolei jest on wydalany przez cewkę moczową. Ich długość wynosi oko-
ło 30 cm. Innymi słowy, moczowody to dwa przewody, łączące ze sobą
nerki i pęcherz moczowy, a ich głównym zadaniem jest przesyłanie mo-
czu. Występują parzyście, jak nerki, lecz niekiedy zdarzają się odmiany
anatomiczne moczowodu  moczowody podwójne lub rozdwojone:
9
 Moczowód podwójny polega na istnieniu dwóch niezależnych mo-
czowodów po jednej stronie. Moczowody te posiadają oddzielne uj-
ścia w pęcherzu moczowym, a nerka z nimi połączona nazywana
jest nerką podwójną i zwykle jest nieco dłuższa od nerki prawidło-
wej. Ujścia pęcherzowe moczowodów podwójnych mają różne po-
łożenie, co często jest przyczyną nawracających infekcji układu mo-
czowego.
Moczowód rozdwojony to anomalia, polegająca na rozdwojeniu mo-
czowodu jedynie na pewnym odcinku, co skutkuje wystąpieniem
pojedynczego ujścia pęcherzowego. Moczowód rozdwojony zwykle
wykrywany jest przypadkowo podczas urografii i nie daje żadnych
dolegliwości. Czasami jedno z ramion ulega poszerzeniu, co jest wy-
nikiem zwężenia w miejscu połączenia obu moczowodów.
Pęcherz moczowy to zbiornik moczu. Zwykle ma objętość docho-
dzącą do 0,5 l, lecz dzięki możliwości rozciągania się, w ekstremalnych
sytuacjach może osiągać objętość nawet 3 l. Budowa pęcherza u kobiet
i u mężczyzn jest różna, co wynika między innymi z różnicy usytuo-
wania cewki moczowej oraz narządów płciowych. Jednak wspólną ce-
chą u obu płci jest umiejscowienie pęcherza moczowego w dolnej części
jamy brzusznej, za spojeniem łonowym. Dzięki temu pęcherz moczowy
chroniony jest przed urazami przez otaczające go wokół kości miednicy.
Wypełniony pęcherz ma kształt kulisty, a po opróżnieniu jest podobny
do lejka, skierowanego węższym końcem do dołu.
Cewka moczowa to ostatni element układu moczowego człowieka.
Jej zadaniem jest ostateczne wyprowadzanie moczu poza organizm. Bu-
dowa cewki moczowej u kobiet i u mężczyzn jest z oczywistych wzglę-
dów inna. Kobieca cewka moczowa jest krótka, ma zwykle nie więcej
niż 5 cm. U mężczyzn długość ta wynosi zwykle do 20 cm i za jej po-
średnictwem wyprowadzane jest także nasienie. U mężczyzn cewka
10
moczowa po wyjściu z pęcherza moczowego przechodzi przez środek
gruczołu krokowego, tak zwanej prostaty. Takie jej anatomiczne umiej-
scowienie powoduje często spotykane u mężczyzn w starszym wieku
trudności z oddawaniem moczu. Dzieje się tak wtedy, gdy powiększo-
na prostata zaczyna zaciskać światło cewki, co prowadzi najpierw do
zmniejszenia strumienia moczu, a w przypadkach znacznego przerostu
prostaty  nawet do jego zatrzymania. Prawidłowe utrzymanie moczu
w pęcherzu zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, zapewnia mięsień zwa-
ny zwieraczem cewki moczowej. Zwieracz jest przystosowany do utrzy-
mywania napięcia przez długi okres i odgrywa rolę w ciągłym, stałym
utrzymywaniu zamknięcia cewki moczowej w trakcie gromadzenia mo-
czu, zwłaszcza w sytuacji, gdy dochodzi do nagłego wzrostu ciśnienia
śródbrzusznego (np. w trakcie kaszlu, kichnięcia itp.). Mówiąc prościej:
zwieracz cewki moczowej odpowiedzialny jest za utrzymywanie moczu
wewnątrz pęcherza przez cały czas, dopóki nie jesteśmy gotowi w spo-
sób świadomy moczu wydalić. W dodatku, w wyniku świadomie wywo-
łanego skurczu, zwieracz zewnętrzny może zatrzymać strumień moczu
nawet podczas wydalania.
11