Sprawozdanie z obserwacji murarki
ogrodowej (Osmia rufa L.) na zajęciach
z Biologii wybranych grup organizmów
Bydgoszcz 2015
1. Charakterystyka gatunku
Murarka ogrodowa swoją polską nazwę zawdzięcza cechom biologicznym (zdolnościom
murowania w gniez
dzie przegród ziemnych) i środowisku, w którym najczęściej występuje.
Szczególne predyspozycje zadecydowały o tym, że przetrwała do dzisiejszych czasów, nie
tracÄ…c nic ze swego przywiÄ…zania do siedzib ludzkich.
W ostatnich latach gniazda i kokony tego
gatunku pozyskało wielu sadowników oraz
posiadaczy ogródków działkowych. W
oparciu o pierwotny materiał zarodowy
nastąpił szybki rozwój hodowli
prowadzonej metodami ekstensywnymi.
Doświadczenia wiodących gospodarstw
rozmnożeniowych pokazują, że chów
murarki ogrodowej może być istotnym
elementem jej ochrony. (Flaga 2002)
Fot.1. Murarka ogrodowa (Osmia rufa L.)
Stanowisko systematyczne Murarki ogrodowej wg. Stanisława Flagi (2002):
Królestwo  Zwierzęta (Animalia)
Typ  Stawonogi (Arthropoda)
Podtyp  Tchawkodyszne (Tracheata)
Gromada  Owady (Insecta)
Podgromada  Owady uskrzydlone (Pterygogenea)
Rząd  Błonkoskrzydłe (Hymenoptera)
Podrząd  Żądłowki (Aculeata)
Nadrodzina  Owady pszczołowate (Apoidea)
Rodzina  Miesiarkowate (Megachilidae)
Rodzaj  Murarka (Osmia)
Gatunek  Murarka ogrodowa (Osmia rufa L.)
Murarka ogrodowa występuje na terenie całego kraju. Wiosną należy do najczęściej
spotykanych pszczół samotnic. Preferuje środowiska zróżnicowane pod względem
florystycznym i bogate w różne formy zagospodarowania terenu. (Flaga 2002)
Murarka ogrodowa ma ciemną głowę i tułów. Jej tułów pokryty jest ciemnorudymi
włoskami. Na odwłoku samic znajdują się przepaski rudych włosków, u samców są one
białawe. Wierzchołek odwłoka u obu płci jest porośnięty czarnymi włoskami. Samica osiąga
większe rozmiary (długość 10 12 mm) niż samiec (8 10 mm). Żądło samic jest pozbawione
zadziorów. Czułki samców są znacznie dłuższe niż czułki samic.
2. Cel i opis doświadczenia
Celem naszych zajęć była obserwacja Osmia rufa podczas budowania gniazda we wcześniej
przygotowanych domkach dla pszczół, pomiar czasu spędzonego w gniez
dzie oraz póz
niejszy
pomiar i obserwacja zbudowanych komórek w gniazdach Murarki ogrodowej.
Fot.2. Domek dla gniazdujących pszczół wykonany z rury PCV i pustych łodyg trzciny
pospolitej (Phragmites australis (Cav.)Trin. ex Steud) (fot. E. Chmiel)
Domek dla Osmia rufa L. został wykonany z rury PCV, w której umieszczaliśmy wcześniej
przycięte do długości ok. 20 cm łodygi trzciny pospolitej, ich średnica wynosiła 5  10 mm.
Następnie wywiesiliśmy rury na zewnątrz ściany budynku w okolicy uczelni. W okolicy
domków rosły następujące rośliny pokarmowe:
- koniczyna biała
- iglica pospolita
- przetacznik ożankowy*
- bodziszek drobny
- glistnik jaskółcze-ziele
- ognik szkarłatny
- lipa szerokolistna
- jastrzębiec kosmaczek
- mniszek lekarski***
- jasnota biała**
- jasnota purpurowa**
- rozchodnik ostry**
- bluszczyk kurdybanek**
- stokrotka pospolita*
- babka lancetowata**
- przystęp biały
- lilak pospolity***
- klon pospolity**
Objaśnienie:
*** - rośliny oblatywane najchętniej i najliczniej
** - rośliny oblatywane dość często, ale mniej licznie
* - rośliny oblatywane sporadycznie
3. Wyniki i wnioski
Obserwacje i pomiar czasu czynności budowania gniazda wykonywany był od godziny
12:00 do 13:00, przy temperaturze 15ÚC i wilgotnoÅ›ci powietrza 44%. W tym czasie udaÅ‚o
się zaobserwować kilkukrotny powrót Murarki ogrodowej do gniazda. Czas zbierania
pyłku był różny co przedstawia poniższa tabela. Po przylocie pszczoła wchodziła przodem
do rurki, by następnie wyjść tyłem na zewnątrz.
Ryc.1. Budowa przykładowego gniazda murarki ogrodowej (Osmia rufa L.)
Fot.3. Larwy Osmia rufa wewnÄ…trz gniazda
Tab. 1. Pomiar czasu Osmia rufa przy budowaniu gniazd
Czas spędzony na Sposób Czas pobytu Rodzaj
Lp. zewnÄ…trz rurki wchodzenia do wewnÄ…trz rurki deportowanego
gniazdowej gniazda gniazdowej materiału
1. 1 min 23 s przodem 1 min 32 s pyłek
2. 10 min 42 s przodem 2 min 16 s pyłek
3. 6 min 17 s przodem 1 min 34 s pyłek
4. 5 min 24 s przodem 1 min 12 s pyłek
5. 2 min 28 s przodem 1 min 17 s pyłek
6. 4 min 15 s przodem 2 min 04 s pyłek
7. 3 min 27 s przodem 1 min 02 s pyłek
8. 10 min 24 s przodem 1 min 54 s pyłek
9. 2 min przodem 1 min 20 s pyłek
10. 5 min 30 s przodem 2 min 20 s pyłek
11. 6 min 24 s przodem 22 s pyłek
12. 46 s przodem 1 min 48 s pyłek
13. 4 min 11 s przodem 2 min pyłek
-
14. przodem 48 s pyłek
15. 13 min 10 s przodem 3 min 12 s pyłek
16. 9 min 48 s przodem 6 min 3 s pyłek
17. 7 min 56 s przodem 2 min 57 s pyłek
18. 12 min 24 s przodem 4 min 32 s pyłek
19. - przodem 1 min 30 s pyłek
20. 5 min 22 s przodem 4 min pyłek
21. 16 min 3 s przodem 8 min 35 s pyłek
22. 7min 22 s przodem 5 min 6 s pyłek
23. 15 min 26 s przodem - pyłek
-
24. przodem 2 min 57 s pyłek
25. 6 min 19 s przodem - pyłek
Tab. 2. Pomiar gniazd Osmia rufa
Długość Średnica Długość Długość Grubość
Liczba
Lp. gniazda rurki komórek pyłku błotka
komórek
[cm] [mm] [mm] [mm] [mm]
1. 10,5 7 4 10 8 2
2. 16,5 7 5 10 9 2
3. 9 6 4 12 7 2
4. 12,8 6 6 8 8 2
5. 14,5 6 6 12 6,8 2
6. 10,5 7 2 11 5 3
7. 17 8 1 10 4 3,5
8. 6,5 7 4 9 6,5 2,5
9. 8,6 6 13 10 6 3
10. 19,8 7 4 22 7,6 2,4
11. 20,6 8 3 18 8,4 2,6
12. 19,9 9 6 23 7,8 2,2
13. 20,1 8 4 16 7,9 2,7
14. 19 9 4 22 5,9 2,5
15. 19,8 8 4 17 6,8 2,3
16. 20,2 10 3 19 5,7 3,2
17. 20,4 7 7 11 4,9 2,8
18. 19,6 9 5 12 8,9 3,6
19. 19,8 7 10 18 9,4 3,8
20. 19,9 8 4 16 7,7 2,9
21. 20,1 9 4 13 8,4 2,7
19,7 9,1 7
22. 9,6 7,2 1,4
18,8 7,7 3
23. 42,5 9,5 3,2
17,1 7,8 6
24. 11,5 8,8 1,6
18,2 9,5 2
25. 11,6 9,9 2,1
17,8 8,3 5
26. 8,6 5,8 1
19,1 9,4 6
27. 11,3 9,6 1,6
1. Osmia rufa wg naszych obserwacji zbierała pyłek od 46 s do 16 min.
2. Najkrótszy czas jaki spędziła wewnątrz rurki to 22 s, a najdłuższy to 8 min 35 s.
3. W czasie naszych obserwacji pszczoły transportowały do gniazd tylko pyłek.
4. Średnia długość gniazda w rurce wynosiła 17 cm.
5. Średnica rurki, w której gniazdowały murarki miały średnio 7,8 mm.
6. Średnia liczba komórek w gniez
dzie wyniosła 5.
7. Średnia długość komórek wyniosła 14,6 mm.
8. Średnia długość pyłku w komórkach wyniosła 7,4 mm.
9. Średnia grubość błotka w gniazdach wyniosła 2,5 mm.
10. Do roślin najchętniej i najczęściej oblatywanych przez Osmia rufa należały: lilak pospolity
(Syringa vulgaris L.) i mniszek lekarski (Taraxacum officinale).
11. Nie zaobserwowano w gniazdach komórek zaatakowanych przez pasożyty.
Literatura:
1. Flaga Stanisław,  Pszczoła murarka ogrodowa , Polski Klub Ekologiczny, Kraków 2002
2. http://www.siechnice.gmina.pl/uploads/pub/news/news_977/zajawki/thumbnails/
normal_04a992028a3aa007977f2341139c4bb10b3e07a3.jpg?rand=16
3. http://pl.wikipedia.org/wiki/Murarka_ogrodowa