MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ
PODSTAWA PROGRAMOWA
KSZTAA
CENIA W ZAWODZIE
TECHNIK ELEKTRYK 2106
Obecnie: 311 [08]
AkceptujÄ™: Zatwierdzam:
Minister Gospodarki Minister Edukacji Narodowej
 2
I. ZAA
OŻENIA PROGRAMOWO-ORGANIZACYJNE
KSZTAA
CENIA W ZAWODZIE
1. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA
1.1 Umiejętności zawodowe, stanowiące kwalifikacje w zawodzie
W wyniku realizacji kształcenia w zawodzie uczeń (słuchacz) powinien umieć:
- odczytać schematy ideowe, montażowe oraz rysunki techniczne elementów
konstrukcyjnych,
- dobrać i obrabiać materiały stosowane w elektrotechnice,
- wykonać połączenia elementów elektrycznych, elektronicznych i mechanicznych,
- dobrać materiały konstrukcyjne, przewodzące, elektroizolacyjne i magnetyczne,
- dokonać pomiarów wielkości elektrycznych i nieelektrycznych oraz zinterpretować
otrzymane wyniki,
- zaprojektować proste układy elektryczne,
- zdiagnozować stan elementów, układów i urządzeń elektrycznych,
- wykonać instalacje elektryczne i elektroenergetyczne,
- dobrać, instalować, użytkować i obsługiwać maszyny i urządzenia elektryczne oraz
aparaturÄ™ sterujÄ…cÄ… i pomiarowÄ…,
- zainstalować, użytkować i obsłużyć układy energoelektroniczne oraz dokonać
prostych napraw;
- oceniać i kwalifikować prace montażowe, konserwacyjne i naprawcze,
- wykonać badania eksploatacyjne instalacji elektrycznych zgodnie z
obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami;
- wykonać badania urządzeń w procesie produkcji i eksploatacji oraz dokonać
prostych napraw;
- zastosować skuteczną ochronę urządzeń elektrycznych przed skutkami zwarć,
przeciążeń i przepięć,
- dobrać, zainstalować i sprawdzić środki ochrony przeciwporażeniowej,
- prowadzić racjonalną gospodarkę energetyczną,
- posłużyć się komputerowym oprogramowaniem narzędziowym i użytkowym w
zakresie niezbędnym do wykonywanej pracy,
- wykorzystać literaturę techniczną ze szczególnym uwzględnieniem norm,
katalogów, poradników oraz przepisów budowy (PBUE) i eksploatacji (PEUE),
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny
pracy, przeciwpożarowymi i o ekologii,
- udzielić pierwszej pomocy w razie wystąpienia wypadku przy pracy ze
szczególnym uwzględnieniem porażeń prądem elektrycznym;
- posłużyć się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,
- skorzystać ze z
ródeł wiedzy ekonomicznej i prawnej,
 3
- poszukiwać aktywnie pracy i prezentować swoje umiejętności,
- skorzystać z przysługujących praw i obowiązków wynikających z kodeksu pracy,
- podjąć i rozliczyć działalność gospodarczą.
- samodzielnie rozwiązywać problemy i podejmować decyzję,
- komunikować się, wyszukać i przetworzyć informację,
- zaakceptować zmiany i przystosować się do nich,
- pracować w zespole,
- porozumieć się w językach obcych.
1.2 Wymagania psychofizyczne właściwe dla zawodu:
- zainteresowania techniczne,
- koordynacja senso - motoryczna,
- wyobraz
nia przestrzenna, konstrukcyjna i techniczna,
- podzielność uwagi,
- wysoki poziom spostrzegawczości,
- zamiłowanie do dokładnej i odpowiedzialnej pracy, ładu i porządku,
- odporność na warunki środowiska pracy,
- zdolność koncentrowania uwagi,
- pełne widzenie barw,
- dobra sprawność ruchowa kończyn górnych i dolnych.
1.3 Przeciwwskazania lekarskie
- wady wzroku nie dające się skorygować szkłami optycznymi,
- brak widzenia obuocznego,
- daltonizm,
- znaczny stopień zaburzenia ruchliwości w stawach biodrowych, kolanowych i
- skokowych,
- skłonność skóry do uczuleń,
- przewlekłe schorzenia układu oddechowego,
- zaburzenia węchu,
- epilepsja i inne stany chorobowe przebiegające z utratą przytomności
- wybitnie wzmożona pobudliwość ruchowa,
O przydatności do zawodu decyduje uprawniony lekarz.
2. SPECYFICZNE WYMAGANIA ZAWODU
 4
Do typowych zadań zawodowych technika elektryka należy:
- wykonywanie badań i kontroli urządzeń w procesie produkcji oraz eksploatacji,
interpretowanie wyników pomiarów,
- wykonywanie instalacji elektrycznych oraz przeprowadzanie badań
eksploatacyjnych tych instalacji,
- dobieranie, użytkowanie, instalowanie i obsługiwanie maszyn i urządzeń
elektrycznych oraz aparatury sterujÄ…cej i pomiarowej,
- instalowanie, użytkowanie i obsługiwanie układów energoelektronicznych oraz
dokonywanie prostych napraw,
- diagnozowanie stanu elementów, układów i urządzeń elektrycznych,
- stosowanie skutecznej ochrony urządzeń elektrycznych przed skutkami zwarć,
przeciążeń i przepięć,
- dobieranie, instalowanie i sprawdzanie środków ochrony przeciwporażeniowej,
- planowanie i nadzorowanie ruchu sieci elektroenergetycznej,
- prowadzenie budowy i eksploatacji linii napowietrznych i kablowych,
- prowadzenie racjonalnej gospodarki elektroenergetycznej,
- wykonywanie kalkulacji ekonomicznej wykonywanych prac,
- organizowanie stanowisk pracy,
- udział w pracach zespołów projektowych.
Wymienione zadania mogą być realizowane w różnych miejscach pracy, jak np.:
- zakłady energetyczne, elektrownie i sieci elektroenergetyczne,
- zakłady przemysłu wydobywczego, hutniczego, transportu wodnego i kolejowego,
- zakłady gospodarki komunalnej,
- przedsiębiorstwa produkujące i eksploatujące maszyny oraz urządzenia
elektroenergetyczne,
- zakłady usługowe naprawiające maszyny elektryczne, urządzenia
elektroenergetyczne oraz sprzęt elektryczny powszechnego użytku ( w tym zakłady
rzemieślnicze),
- biura projektowe,
- placówki zajmujące się dystrybucją maszyn i urządzeń elektroenergetycznych.
Technicy elektrycy mogą być zatrudnieni między innymi na stanowiskach:
- mistrzów, technologów, techników laborantów lub techników ds. pomiarów;
- konserwatorów urządzeń i sprzętu elektrycznego;
- mistrzów, kierowników zmiany, przy montażu, instalowaniu, konserwacji i
obsługiwaniu przemysłowych urządzeń i sieci elektroenergetycznych;
- kierowników ds. gospodarki elektroenergetycznej w średnich i małych zakładach
przemysłowych;
- elektryków dyżurnych;
- asystentów projektantów w biurach projektowych i konstrukcyjnych,
- specjalistów do spraw kontroli technicznej w zakładach produkcyjnych,
- specjalistów do spraw dystrybucji i serwisu urządzeń elektrycznych.
 5
Zawód technik elektryk jest zawodem szerokoprofilowym. W końcowym etapie
kształcenia w szkole (w klasie/semestrze programowo-najwyższym), powinno być
realizowane przygotowanie specjalistyczne. Specjalizację można realizować poprzez
rozszerzenie odpowiednich treści nauczania przedmiotów zawodowych oraz praktyki
zawodowe w przyszłych miejscach pracy. Przygotowanie specjalistyczne powinno
odzwierciedlać lokalne potrzeby kadrowe. Uczniowie (słuchacze) w zależności od
potrzeb miejscowego rynku pracy i własnych zainteresowań mogą uzyskać
specjalizacjÄ™ z zakresu (np.):
- energoelektroniki,
- maszyn elektrycznych,
- elektroenergetyki,
- instalacji elektrycznych,
- i innych.
Wybrane specjalizacje mogą być realizowane: w zakładzie pracy (w takim
przypadku zakład jest zobowiązany zrealizować program ustalony dla danej
specjalizacji i zapewnić uczniom (słuchaczom) odpowiednio przygotowane
stanowiska dydaktyczne), w funkcjonującym w mieście/rejonie centrum kształcenia
praktycznego lub w szkolnym laboratorium (jeśli szkoła dysponuje takimi
warunkami).
Przy planowaniu kształcenia w zawodzie konieczne jest rozeznanie potrzeb
lokalnego rynku pracy. Po rozpoczęciu kształcenia, szkoła zobowiązana jest śledzić
wymagania rynku pracy, związane z poziomem kształcenia zawodowego.
Umiejętności złożone ujęte w opisie zawodu zostały pogrupowane w trzy bloki
programowe:
- ogólnoelektryczny,
- produkcja i eksploatacja maszyn i urządzeń elektrycznych,
- techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa.
Blok ogóloelektryczny - integruje kształtowanie umiejętności z zakresu:
- podstaw elektrotechniki i elektroniki,
- miernictwa elektrycznego.
Blok produkcja i eksploatacja maszyn i urządzeń elektrycznych - integruje
kształtowanie umiejętności z zakresu:
- wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej,
- budowy systemu elektroenergetycznego,
- z
ródeł i odbiorników energii elektrycznej,
- układów energoelektronicznych w urządzeniach elektroenergetycznych,
- eksploatacji energii elektrycznej,
- zasad bezpiecznej pracy przy obsłudze urządzeń elektrycznych
- pomiarów parametrów urządzeń elektrycznych i określania zależności
między nimi.
 6
Blok techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa - integruje kształtowanie
umiejętności z zakresu:
- technik wytwarzania (od podstawowych operacji do złożonych),
- praktycznego wykorzystania wiadomości z technologii i materiałoznawstwa
elektrycznego,
- diagnozowania i usuwania nieprawidłowości w pracy maszyn, urządzeń i
instalacji elektrycznych,
- naprawy urządzeń elektrycznych,
- zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz prawa pracy,
- gospodarki rynkowej.
3. WARUNKI TECHNICZNE
Szkoła podejmująca kształcenie w zawodzie powinna mieć dostęp do następujących
laboratoriów:
Laboratorium elektryczne wyposażone w minimum 5 stanowisk pomiarowych
zawierających: zasilacz stabilizowany 0 - 24 V napięcia stałego, zasilacz napięcia
sinusoidalnego 12 - 24 V; 50Hz, generator funkcji, oscyloskop o paśmie 20 MHz z
sondami pomiarowymi, mierniki analogowe i cyfrowe, mostek RLC oraz gotowe
zestawy pomiarowe zawierające elementy i układy elektryczne i elektroniczne
umożliwiające wykonanie ćwiczeń.
W laboratorium powinny być co najmniej dwa komputery typu IBM z
oprogramowaniem niezbędnym do szybkiej obróbki wyników wykonanych pomiarów.
Laboratorium maszyn i urządzeń elektrycznych wyposażone w minimum 5
stanowisk pomiarowych zabezpieczonych ochroną przeciwporażeniową, zgodną z
obowiązującymi przepisami oraz wyposażonych w wyłączniki awaryjne i wyłącznik
awaryjny centralny. W laboratorium powinny być zgromadzone i przystosowane do
badań podstawowe aparaty i maszyny elektryczne: styczniki, przekaz
niki,
bezpieczniki, transformatory jednofazowe i trójfazowe, przekładniki prądowe i
napięciowe, akumulatory, silniki prądu stałego (szeregowe, bocznikowe, szeregowo -
bocznikowe i obcowzbudne), silniki indukcyjne jednofazowe ze zwartÄ… fazÄ…
pomocniczą i rozruchową fazą dodatkową, prądnice prądu stałego oraz gotowe
zestawy zawierające inne maszyny elektryczne umożliwiające realizację ćwiczeń, a
także powinny znajdować się mierniki analogowe i cyfrowe, w tym miernik do
pomiaru rezystancji izolacji i rezystancji uziemienia oraz oscyloskop o paśmie
przenoszenia 20 MHz.
W laboratorium powinny być co najmniej dwa komputery typu IBM z
oprogramowaniem niezbędnym do szybkiej obróbki wyników wykonanych pomiarów.
Laboratorium napędu elektrycznego (energoelektroniczne) wyposażone w
minimum 5 stanowisk pomiarowych zabezpieczonych ochroną przeciwporażeniową,
zgodną z obowiązującymi przepisami oraz wyposażonymi w wyłączniki awaryjne i
 7
wyłącznik awaryjny centralny. W laboratorium powinny być zgromadzone i
przystosowane do badań zestawione na stałe układy pomiarowe napędowe,
stanowiska treningowe do badania układów energoelektronicznych, zestawy układów
automatyki, stosowanych w elektroenergetyce oraz stanowisko do diagnozowania
uszkodzeń podzespołów urządzeń energoelektronicznych.
W laboratorium powinny być co najmniej dwa komputery typu IBM z
oprogramowaniem niezbędnym do szybkiej obróbki wyników wykonanych pomiarów.
Zajęcia praktyczne powinny być realizowane w odpowiednio przygotowanych do
tego celu pomieszczeniach wyposażonych w:
- stoły ślusarskie dostosowane do obróbki ręcznej materiałów,
- narzędzia do obróbki ręcznej,
- oprzyrzÄ…dowanie do lutowania,
- stanowiska do montażu układów elektrycznych i elektronicznych,
- stanowiska do montażu i demontażu maszyn i urządzeń elektrycznych,
-stanowiska do montażu instalacji elektrycznej.
4. WARUNKI KADROWE
Dla zapewnienia prawidłowego procesu dydaktycznego szkoła musi pozyskać
następujących specjalistów:
elektryk o specjalności ogólnej
elektryk specjalista z zakresu maszyn elektrycznych
elektryk specjalista z zakresu aparatów i instalacji
elektrycznych
elektryk specjalista z zakresu elektroenergetyki
elektronik specjalista z zakresu energoelektroniki
elektryk specjalista o dowolnej specjalności i praktyce
eksploatacyjnej z uprawnieniami do
eksploatacji urządzeń do 1kV i przeszkoleniu z
zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy
Warunkiem koniecznym jest, aby nauczyciele prowadzący zajęcia w
laboratoriach posiadali odpowiednie przeszkolenie w zakresie obsługi urządzeń
elektrycznych do 1kV, udokumentowane zaświadczeniem wydawanym przez
Stowarzyszenie Elektryków Polskich, po zdaniu odpowiednich egzaminów, zgodnie z
obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami w tym zakresie.
5. KSZTAA
CENIE W RÓŻNYCH TYPACH SZKÓA
I FORMACH
ORGANIZACYJNYCH
 8
Kształcenie w zawodzie może odbywać się w różnych typach szkół (dla
młodzieży i dorosłych) określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa
zawodowego z 1993 r.
Przy opracowywaniu planów i programu nauczania dla zawodu, cele i treści
kształcenia pogrupowane w blokach programowych powinny znalez
ć się w
programach nauczania poszczególnych przedmiotów zawodowych lub w innych
formach organizacyjnych (np. modułach kształcenia).
Programy nauczania przedmiotów zawodowych winny zawierać tak dobrane
wykazy umiejętności i odpowiadające im treści kształcenia, by pomiędzy
poszczególnymi przedmiotami występowała wzajemna korelacja; jest to szczególnie
istotne w przypadku zajęć teoretycznych i laboratoryjnych.
Przy realizacji programu nauczania należy uwzględniać wiadomości i umiejętności
opanowane w szkole będącej podbudową programową kształcenia w zawodzie.
Przy tworzeniu planów nauczania w szkołach dla dorosłych należy więcej czasu
przewidzieć na kształcenie praktyczne (przy odpowiednio mniejszej ilości godzin
przeznaczonych na kształcenie teoretyczne).
Ze względu na wyeksponowanie takich umiejętności jak: komunikacja
interpersonalna, kreatywność, mobilność, dokonywanie oceny swoich umiejętności,
praca w grupie - konieczne jest stosowanie odpowiednio dobranych metod i technik
nauczania - uczenia się ze szczególnym uwzględnieniem metod aktywizujących,
takich jak: wszelkie metody dialogowe prowadzÄ…ce do rozwiÄ…zywania postawionych
problemów, metoda sytuacyjna, metoda przypadków, gry dydaktyczne symulacyjne i
decyzyjne oraz szczególnie przydatna w kształceniu praktycznym metoda
przewodniego tekstu. Koniecznym jest wprowadzenie do praktyki szkolnej - metody
projektów.
6. POWI
ZANIE KSZTAA
CENIA ZAWODOWEGO Z
KSZTAA
CENIEM OGÓLNYM
W procesie kształcenia zawodowego niezbędna jest korelacja między
przedmiotami ogólnokształcącymi i zawodowymi. Dla osiągnięcia założonych celów
kształcenia zawodowego, uczeń (słuchacz) wcześniej powinien umieć:
- z matematyki - wykonywać działania na wielomianach,
- posługiwać się funkcjami trygonometrycznymi a
szczególnie umieć analizować ich przebiegi,
- analizować przebieg funkcji liniowej,
- rozwiązywać równania pierwszego i drugiego
stopnia,
- rysować przebieg funkcji na podstawie jej zapisu
arytmetycznego,
- na podstawie przebiegu wykresu funkcji opisywać jej
właściwości.
- z fizyki - wykonywać działania na wektorach,
 9
- interpretować podstawowe prawa z zakresu
elektrostatyki, prÄ…du elektrycznego, magnetyzmu i
elektromagnetyzmu,
- interpretować budowę materii
- z chemii - analizować budowę atomu,
- interpretować reakcję utleniania i redukcji,
- z informatyki - obsługiwać komputer w podstawowym zakresie,
- z przedmiotów - określać wpływ działalności człowieka na
przyrodniczych środowisko naturalne,
Szczególnie ważne jest aby nauczyciele przedmiotów: przysposobienie obronne
oraz ochrona i kształtowanie środowiska nawiązywali w realizacji treści kształcenia
do specyfiki pracy technika elektryka, a przede wszystkim wpływu prądu
elektrycznego na organizmy żywe, udzielania pierwszej pomocy przy porażeniach
prądem elektrycznym oraz wpływu energetyki zawodowej (elektrownie i linie
przesyłowe) na środowisko naturalne człowieka.
II. PODZIAA
GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE
 10
Minimalna liczba godzin w cyklu kształcenia
Nazwa bloku programowego
w % dla podbudowy programowej *
szkoły szkoły liceum
podstawowej zasadniczej ogólnokształcącego
ogólnoelektryczny
16 15 14
produkcja i eksploatacja maszyn
50 55 50
i urządzeń elektrycznych
techniki wytwarzania
14 10 16
i gospodarka rynkowa
Razem
80** 80** 80**
*)
podział na bloki programowe dotyczy zarówno kształcenia młodzieży jak i
dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej),
**)
20% pozostaje do rozdysponowania przez autorów programu nauczania na
dostosowanie do potrzeb lokalnego rynku pracy i specjalizacji
III. PODSTAWY PROGRAMOWE KSZTAA
CENIA W
BLOKACH PROGRAMOWYCH
 11
Ogólnoelektryczny
Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
- scharakteryzować podstawowe zjawiska zachodzące w polu elektrycznym,
magnetycznym i elektromagnetycznym,
- przewidzieć wpływ pola elektromagnetycznego na organizm ludzki,
- rozróżnić elementy obwodów elektrycznych i elektronicznych oraz określić ich
funkcje w obwodzie,
- zastosować podstawowe prawa elektrotechniki do obliczania obwodów
elektrycznych prądu stałego i przemiennego oraz układów elektronicznych,
- oszacować wartości wielkości elektrycznych w prostych obwodach elektrycznych i
układach elektronicznych,
- przewidzieć skutki stanów nieustalonych w obwodach jak również wpływ
odkształcenia prądu lub napięcia na pracę urządzeń elektrycznych,
- posłużyć się przyrządami pomiarowymi i zmierzyć podstawowe wielkości
elektryczne oraz wykorzystać zależności między nimi,
- zastosować odpowiednie metody pomiarowe oraz określić dokładność pomiaru,
- zanalizować działanie typowych elementów i układów elektronicznych oraz
scharakteryzować ich podstawowe parametry,
- wykorzystać komputer do obróbki wyników wykonanych pomiarów,
- korzystać z katalogów, norm, dokumentacji technicznej,
- stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy pomiarach elektrycznych,
- przewidzieć zagrożenia występujące w środowisku pracy,
- odpowiednio postępować w razie wypadku przy pracy, pożaru i w innych
sytuacjach zagrożenia.
Treści kształcenia
Pole elektryczne i magnetyczne: Analiza praw, zjawisk oraz wielkości
zwiÄ…zane z polem elektrycznym i magnetycznym. Obwody magnetyczne.
Rozwiązywanie i projektowanie obwodów magnetycznych.
Obwody elektryczne prądu stałego i przemiennego: Obliczanie i badanie
obwodów prądu stałego z wykorzystaniem praw elektrotechniki. Metody pomiaru
wielkości elektrycznych. Podstawowe pojęcia, wielkości, zależności i prawa w
obwodach z prÄ…dem sinusoidalnym jednofazowym. Obliczanie i badanie prostych
obwodów prądu sinusoidalnego. Zjawisko rezonansu w obwodach elektrycznych.
Badanie obwodów ferrorezonansowych. Energia i moc prądu przemiennego. Metody
pomiaru energii i mocy prądu elektrycznego. Sprzężenie magnetyczne w obwodach.
Wykorzystanie zjawiska elektromagnetyzmu.
 12
Obwody elektryczne prądu przemiennego trójfazowego: Wielkości
charakterystyczne i ich zależności. Układy symetryczne i niesymetryczne połączeń
odbiorników. Pomiary mocy w układach trójfazowych. Analiza i wykorzystanie
zjawisk fizycznych w układach trójfazowych. Zachowanie w sytuacjach zagrożenia.
Przebiegi odkształcone: Pojęcia podstawowe. Przykłady powstawania
wyższych harmonicznych prądu i napięcia. Wpływ odkształcenia prądu lub napięcia
na pracę odbiorników.
Czwórniki i filtry: Klasyfikacja, schematy, podstawowe parametry,
charakterystyki, zastosowanie. Badanie czwórników i filtrów.
Stany nieustalone: Przyczyny powstawania i ich analiza. Wpływ stanów
nieustalonych w obwodach na pracę odbiorników.
Elementy elektryczne i elektroniczne: Rezystory, potencjometry, termistory,
warystory, hallotrony, kondensatory, cewki, dławiki, transformatory, kontaktrony
(oznaczenia, budowa, zastosowanie). Półprzewodniki: budowa, zjawiska zachodzące
w półprzewodnikach, domieszkowanie. Złącze p-n: powstawanie, właściwości,
rodzaje złącz oraz zjawiska zachodzące w złączu. Diody. Tranzystory. Elementy
optoelektroniczne. Tyrystory. Przyrządy półprzewodnikowe dużej mocy: konstrukcja,
parametry, charakterystyki. Badanie elementów elektrycznych i elektronicznych.
Układy elektroniczne: Zasilacze. Układy prostownicze. Układy prostowników
sterowanych. Tyrystorowe układy regulacji napięcia. Stabilizatory. Wzmacniacze:
podstawowe pojęcia, parametry, charakterystyki, podział i przeznaczenie
wzmacniaczy. Wzmacniacze operacyjne: parametry, zastosowanie. Komparatory.
Generatory: podstawowe pojęcia, parametry, podział i przeznaczenie generatorów.
Układy cyfrowe: funktory logiczne bramek; analiza i synteza prostych przykładowych
układów kombinacyjnych; podstawowe parametry, rodziny technologiczne,
oznaczenia katalogowe układów; bramki; przerzutniki; układy funkcjonalne
kombinacyjne (konwertery kodów, układy arytmetyczne, multipleksery i
demultipleksery) oraz sekwencyjne (rejestry, liczniki); pamięci półprzewodnikowe.
Przetwarzanie A/C i C/A. Badanie układów elektronicznych analogowych i
cyfrowych.
 13
Produkcja i eksploatacja maszyn i urządzeń
elektrycznych
Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
- sklasyfikować, rozpoznawać, dobierać i oceniać stan techniczny elementów
składowych i podzespołów urządzeń elektrycznych,
- sklasyfikować urządzenia elektryczne, energoelektroniczne oraz maszyny
elektryczne - wykonywać oględziny i przeglądy,
- zaprojektować proste układy urządzeń elektrycznych,
- dobrać zabezpieczenia urządzeń elektrycznych,
- zorganizować stanowiska pracy do montażu i badań urządzeń elektrycznych,
- wykonać i uruchomić podzespoły obwodu głównego w urządzeniu elektrycznym,
- zastosować i eksploatować układy automatyki w urządzeniach elektrycznych,
- zinterpretować i wykorzystać dane zawarte na tabliczkach znamionowych urządzeń,
- zlokalizować i usunąć zakłócenia w urządzeniach elektrycznych,
- dobrać filtry zabezpieczające urządzenia przed zakłóceniami,
- dobrać układy do kompensacji mocy biernej,
- dobrać warunki chłodzenia urządzeń elektrycznych,
- dobrać zasilanie do odbiorników elektrycznych,
- dobrać urządzenia elektryczne do różnych rodzajów maszyn roboczych,
- zbadać układy elektryczne,
- zanalizować działanie układu na podstawie uzyskanych wyników z pomiarów,
- zinterpretować przebiegi czasowe napięć i prądów w układach elektrycznych,
- zastosować zasady prawidłowej eksploatacji urządzeń energoelektronicznych,
- określić zabiegi konserwacyjne warunkujące prawidłową eksploatację urządzeń
elektrycznych,
- zlokalizować uszkodzenia i dokonywać podstawowych napraw występujących
w urzÄ…dzeniach i maszynach elektrycznych.
- zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach
elektrycznych,
- odczytać schematy elektryczne,
- posłużyć się katalogami wyposażenia elektrycznego urządzeń,
- posłużyć się dokumentacją techniczną i katalogami urządzeń elektrycznych,
energoelektronicznych oraz maszyn elektrycznych,
Treści kształcenia
Przewody i kable: Budowa, oznaczenia i zastosowanie w instalacjach
elektrycznych do 1 kV. Przewody specjalne. A
ączenie przewodów. Obciążalność
przewodów. Wielkości znamionowe (przekrój, napięcie znamionowe).
 14
Aparaty i urządzenia niskiego napięcia: Klasyfikacja, budowa i
zastosowanie łączników ręcznych i automatycznych, schematy sterowania
wyłącznikami przemysłowymi. Zasady doboru i montażu łączników. A
Ä…czniki
bezstykowe. UrzÄ…dzenia rozruchowe i regulacyjne, A
ączniki niskiego napięcia w
urzÄ…dzeniach dz
wigowych i zasilajÄ…cych trakcjÄ™ elektrycznÄ…. Ogniwa i akumulatory.
Instalacje elektryczne: Rodzaje instalacji wg PBUE. Układy sieciowe.
Izolatory. Osprzęt elektroinstalacyjny. Rodzaje i sposób montażu instalacji. Warunki
pracy instalacji. Zasady projektowania instalacji. Dobór przewodów. Pomiary
sprawdzajÄ…ce w instalacjach elektrycznych.
UrzÄ…dzenia zasilajÄ…ce i rozdzielcze: Rozdzielnice skrzynkowe i tablicowe.
Zunifikowane urządzenia rozdzielcze dla budownictwa ogólnego. Rezerwowe z
ródła
zasilania. Zespoły elektrycznych linii pionowych. Przewody szynowe, magistralne,
rozdzielcze i ślizgowe.
Oświetlenie: y
ródła światła. Oprawy oświetleniowe. Projektowanie oświetlenia.
Podstawowe wielkości z
ródeł światła. Żarówki, świetlówki i lampy wyładowcze.
Wymagania stawiane oprawom oświetleniowym. Zasady oświetlania wnętrz i
oświetlenia zewnętrznego. Oświetlenie awaryjne.
Zabezpieczenia instalacji elektrycznych: Zwarcia w sieciach niskiego
napięcia. Obliczanie wielkości charakterystycznych. Środki ochrony przed skutkami
oddziaływania cieplnego, przed prądem przetężeniowym, przed skutkiem napięcia i
przepięciami.
Inne instalacje: Instalacje sygnalizacyjne, dzwonkowe, domofonowe, instalacje
alarmowe. Instalacje sterujÄ…ce z zegarami programowanymi. Instalacje specjalne.
Odbiorniki: Typowe urządzenia grzejne domowe i przemysłowe.
Energooszczędne urządzenia grzejne. Urządzenia chłodnicze.
Wytwarzanie energii elektrycznej: Elektrownie cieplne. Elektrownie wodne.
Niekonwencjonalne z
ródła energii.
Stacje elektroenergetyczne: Urządzenia stacji. Układy połączeń obwodów
głównych. Pomiary w stacjach. Ochrona przepięciowa stacji. Rozwiązania
konstrukcyjne stacji.
Linie wysokiego napięcia: Budowa linii. Przewody. Izolatory. Budowa linii
napowietrznych. Układanie kabli elektroenergetycznych w różnych warunkach.
Eksploatacja linii napowietrznych i kablowych. Lokalizacja i sposoby usuwania
uszkodzeń w liniach kablowych i liniach napowietrznych. Bezpieczeństwo i higiena
pracy przy eksploatacji i montażu linii kablowych i linii napowietrznych.
Aparaty wysokiego napięcia: A
ączniki - podział, przeznaczenie, budowa,
działanie. Bezpieczniki, przekładniki prądowe i napięciowe - zastosowanie.
 15
Automatyka zabezpieczeniowa: Zakłócenia w systemie elektroenergetycz-
nym. Prąd zwarciowy i jego składowe. Ochrona zwarciowa. Przepięcia. Odgromniki.
Zabezpieczenia linii elektroenergetycznych, transformatorów i silników. Zasady
doboru zabezpieczeń.
Gospodarka elektroenergetyczna: Jakość energii elektrycznej. Obliczanie
strat w sieciach rozdzielczych i przesyłowych. Metody oszczędzania energii. Poprawa
współczynnika mocy. Dystrybucja energii elektrycznej.
Zwarcia i przepięcia: Prąd zwarciowy i jego składowe. Obliczanie zwarć
metodą PN. Ochrona zwarciowa - dławiki zwarciowe i gaszące. Przepięcia.
Ochronniki.
Transformatory: Zasada działania. Analiza pracy transformatora. Transforma-
tory energetyczne. Transformatory specjalne. Eksploatacja transformatorów. Naj-
częstsze uszkodzenia występujące w transformatorach..
Maszyny indukcyjne: Budowa i zasada działania silnika indukcyjnego oraz
zjawiska występujące podczas jego pracy. Wielkości charakteryzujące pracę silnika
indukcyjnego. Bilans mocy i sprawność. Moment elektromagnetyczny maszyny
indukcyjnej. Praca silnikowa maszyny indukcyjnej. Silniki indukcyjne o budowie
specjalnej. Typowe uszkodzenia silników indukcyjnych.
Maszyny synchroniczne: Budowa i zasada działania maszyn synchronicznych.
Analiza pracy i właściwości ruchowych maszyn synchronicznych. Zastosowanie
maszyn synchronicznych. Praca równoległa prądnic synchronicznych. Silnik
synchroniczny. Maszyny synchroniczne o wykonaniu specjalnym. Typowe
uszkodzenia maszyn synchronicznych.
Maszyny prądu stałego: Budowa i zasada działania maszyny prądu stałego.
Podział maszyn prądu stałego i ich zastosowanie. Podstawowe układy połączeń.
Prądnice prądu stałego. Silniki prądu stałego. Maszyny specjalne prądu stałego.
Typowe uszkodzenia maszyn prądu stałego. Zasady eksploatacji.
Maszyny komutatorowe prądu przemiennego: Podział maszyn komutatoro-
wych prÄ…du przemiennego i ich zastosowanie. Silniki komutaturowe jednofazowe:
silnik szeregowy, bocznikowy, repulsyjny.
Przekształtniki i prostowniki: Prostowniki i przekształtniki niesterowane oraz
sterowane fazowo. Przekształtniki i energoelektroniczne łączniki prądu przemiennego.
Falowniki i przekształtniki rezonansowe. Przekształtniki i energoelektroniczne
łączniki prądu stałego.
 16
Konstrukcja i montaż urządzeń energoelektronicznych: Konstrukcja
obwodów energetycznych i elektronicznych. Konstrukcja kompletnych urządzeń
energoelektronicznych. Zabezpieczenia urządzeń energoelektronicznych:
Zabezpieczenia przed przepięciami, przetężeniami i zwarciami.
Zastosowanie przemysłowe urządzeń energoelektronicznych: Napęd
energoelektroniczny. Przekształtniki stosowane w urządzeniach powszechnego
użytku. Przekształtniki używane do nagrzewania indukcyjnego i w procesach
elektrochemicznych. Przekształtniki spawalnicze. Bezprzerwowe systemy zasilania.
Eksploatacja urządzeń energoelektronicznych. Lokalizacja i usuwanie uszkodzeń w
urzÄ…dzeniach energoelektronicznych.
Układ napędowy i jego elementy: Definicja elektrycznego układu
napędowego. Podstawowe wielkości i równania opisujące układ napędowy.
Charakterystyki mechaniczne silników elektrycznych oraz napędzanych urządzeń.
Układ napędowy z silnikami prądu stałego. Układ napędowy z silnikami prądu
przemiennego. Dobór silnika napędowego i przekształtnika.
Elementy sterowania, regulacji i zabezpieczenia: Elementy sterowania i
regulacji. Zabezpieczenia układów. Elementy pomiarowe wielkości regulowanych.
Ochrona przeciwporażeniowa w urządzeniach elektrycznych. Działanie
prądu na organizm ludzki. Środki ochrony podstawowej i dodatkowej. Równoczesna
ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim. Wymagane czasy samoczynnego
wyłączania. Połączenia wyrównawcze. Pomiary uziemienia ochronnego. Sprawdzenie
skuteczności ochrony. Pomoc porażonym prądem elektrycznym.
Wymagania kwalifikacyjne w zakresie eksploatacji. Dokumentacja
techniczna. Oględziny i przeglądy. Praca przy urządzeniach do 1 kV i powyżej 1 kV.
Dopuszczenie do pracy.
Pomiary elektryczne: prÄ…du, napiÄ™cia, współczynnika mocy cosÕ, impedancji i
częstotliwości. Analiza przebiegów odkształconych. Wyznaczanie prądów w stanach
dynamicznych i czasów działania maszyn i aparatów. Określenie stałej czasowej
nagrzewania. Pomiar mocy czynnej i biernej w trójfazowej sieci. Pomiar rezystancji
izolacji oraz pomiar rezystancji instalacji uziemiajÄ…cej. Wyznaczanie charakterystyki
maszyny roboczej. Dobór nastaw zabezpieczenia termicznego.
 17
Techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa
Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
- zorganizować stanowisko pracy, zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny
pracy, przeciwpożarowymi i o ochronie środowiska,
- rozróżnić i dobrać materiały stosowane w elektrotechnice,
- wykonać proste operacje z zakresu obróbki ręcznej metali i tworzyw sztucznych,
- posłużyć się przyrządami pomiarowymi wielkości mechanicznych,
- posłużyć się nowoczesnymi elektronarzędziami,
- posłużyć się dokumentacją techniczną, instrukcjami, schematami montażowymi i
ideowymi,
- montować podzespoły mechaniczne urządzeń, maszyn i aparatów elektrycznych,
- montować układy i obwody elektryczne na podstawie dokumentacji technicznej,
- dokonać demontażu i montażu urządzeń, maszyn i aparatów elektrycznych,
- uruchomić urządzenia, maszyny i aparaty elektryczne,
- zlokalizować i usunąć proste uszkodzenia,
- sporządzać sprawozdania i protokóły z badań i pomiarów urządzeń elektrycznych,
- wyjaśnić poszczególne etapy procesu produkcyjnego,
- scharakteryzować współczesne normy dotyczące kontroli jakości,
- skalkulować cenę wytworzonego urządzenia,
- sporządzić różne dokumenty (faktura, rachunek, weksel, czek, polecenie przelewu),
- zawierać różnego rodzaju umowy,
- skorzystać z kredytu i leasingu,
- wyjaśnić podstawowe pojęcia i mechanizmy gospodarki rynkowej,
- sporządzić dokumenty niezbędne do podjęcia działalności gospodarczej,
- sporządzić plan przedsięwzięcia gospodarczego,
- prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów,
- sporządzić deklaracje podatkowe i ubezpieczeniowe oraz rozliczać się z urzędem
skarbowym,
- zaprezentować swoje umiejętności i sporządzić list intencyjny,
- skorzystać z kodeksu pracy.
Treści kształcenia
Materiały stosowane w elektrotechnice: Metale i stopy. Materiały
przewodzące, oporowe i elektroizolacyjne. Dielektryki. Tworzywa sztuczne. Materiały
magnetyczne i niemagnetyczne. Powłoki ochronne i dekoracyjne.
Obróbka ręczna metali i tworzyw sztucznych. Nowoczesne narzędzia i
elektronarzędzia do obróbki ręcznej. Pomiary wielkości mechanicznych. Trasowanie
na płaszczyz
nie. Piłowanie metali i ich stopów oraz tworzyw sztucznych. Cięcie,
 18
gięcie, prostowanie prętów, płaskowników, blach. Wiercenie otworów w różnych
materiałach. Gwintowanie otworów i powierzchni zewnętrznych. Nitowanie - rodzaje
nitów, technika nitowania.
Montaż mechaniczny: Konstrukcje, obudowy - modularyzacja i unifikacja.
Prowadnice i łożyska. Przekładnie. Pokrętła. Wyłączniki. Połączenia mechaniczne -
rozłączne i nierozłączne. Montaż i demontaż wałków, przekładni zębatych, dz
wigni.
Wymiana sprężyn, łożysk, śrub. Montaż mechaniczny transformatorów, wentylatorów,
złącz, gniazd, wyłączników, bezpieczników, potencjometrów, styczników i
przekaz
ników.
Technika wytwarzania urządzeń i maszyn elektrycznych: Zasady
montażu urządzeń i maszyn elektrycznych. Połączenia elektryczne - lutowane,
zaciskane, rozłączne. Złącza - rodzaje, właściwości i zastosowanie. Montaż obwodów
drukowanych. Montaż instalacji elektrycznych. Wykonywanie wiązek i kabli.
Projektowanie prostych układów elektrycznych. Uruchamianie i regulacja układów i
urządzeń elektrycznych. Zasady organizacji miejsca pracy zgodnie z wymaganiami
ergonomii higieny i bezpieczeństwa pracy. Barwy i znaki bhp; estetyka miejsca pracy.
Dokumentacja techniczna urządzeń: Schematy elektryczne urządzeń.
Rysunki maszynowe: rzuty, widoki i przekroje, wymiarowanie, uproszczenia w
rysunku maszynowym.
Proces produkcyjny: Analiza potrzeb. Przygotowanie produkcji. Dokumentacja
konstrukcyjna i technologiczna. Przygotowanie stanowisk. Produkcja. Kontrola
jakości (normy ISO 9000).
Gospodarka rynkowa: Podmiot gospodarczy. Działalność gospodarcza.
Prywatyzacja. Papiery wartościowe. Organy podmiotu gospodarczego. Rynek pracy.
Bezrobocie. Prezentacja swoich umiejętności. Obowiązki i prawa pracownika. Podatek
dochodowy od osób fizycznych. Podejmowanie działalności gospodarczej: Tworzenie
planu przedsięwzięcia gospodarczego. Formalności związane z podejmowaniem
działalności gospodarczej. Ubezpieczenia społeczne i gospodarcze. Pozyskanie
majątku trwałego i obrotowego: leasing i kredyt. Koszty działalności. Podatki. Formy
płatności. Wynik finansowy. Rentowność. Prowadzenie podatkowej księgi
przychodów i rozchodów. Marketing.
ZALECENIA DOTYCZ
CE OCENIANIA
 19
Szkoła zawodowa zobowiązana jest do kontroli stopnia opanowania umiejętności i
wiadomości, założonych w opisie kwalifikacji absolwenta. W trakcie nauki
sprawdzanie powinno obejmować wszystkie umiejętności zawodowe, stanowiące
kwalifikacje w zawodzie. Przygotowując się do oceniania należy zgromadzić zestaw
narzędzi pomiaru dydaktycznego.
Ważną grupę narzędzi do oceniania powinny stanowić testy zawierające
zadania wielokrotnego wyboru, krótkiej odpowiedzi, dokończenia myśli.
Uwzględniając taksonomię celów zaleca się pewne kluczowe słowa lub zwroty przy
formułowaniu zadań, i tak, np:
- zrozumienie - opisz, porównaj, wytłumacz, przedstaw innymi słowami;
- zastosowanie - zastosuj, rozwiąż, sklasyfikuj, wybierz, spożytkuj, użyj;
- analiza - dlaczego?, znajdz
przyczynę lub uzasadnienie, dokończ rozumowanie,
wyciągnij wnioski, wydedukuj, podaj przykłady świadczące o, sformułuj
konkluzjÄ™;
- synteza - rozwiąż problem (więcej niż jedna poprawna odpowiedz
), sformułuj
przewidywania, zaproponuj, zaplanuj, napisz, rozwiń;
- ewaluacja - osÄ…dz
, oceń, zdecyduj, oszacuj, wyraz
swojÄ… opiniÄ™.
Sprawdzenie opanowania umiejętności praktycznych powinno w większości
przypadków odbywać się w sytuacji zbliżonej do rzeczywistych warunków pracy a
więc: sprawdzenie metody pomiarowej, wykonania pomiaru, zestawienia i
opracowania wyników pomiaru w laboratoriach specjalistycznych. W tym przypadku
należy przygotować zadanie typu:
- dobierz metodÄ™ pomiarowÄ…,
- dobierz przyrzÄ…dy pomiarowe,
- wykonaj potrzebne pomiary,
- samodzielnie opracuj wyniki i przedstaw wraz z wnioskami.
Przy kilkustopniowej skali ocen (od niedostatecznej do celującej) należy ustalić
zbiory wymagań (zadań) dla każdej pozytywnej oceny oddzielnie, czyli oddzielne
wymagania na ocenÄ™ miernÄ… (wymagania konieczne), oddzielne - na ocenÄ™
dostatecznÄ… (wymagania podstawowe), oddzielne - na dobrÄ… (wymagania rozszerzone)
i bardzo dobrą (wymagania dopełniające). Nie ustala się wymagań na ocenę
niedostatecznÄ… i celujÄ…cÄ….
Wymagania konieczne: Uczeń (słuchacz) opanował wiadomości i umiejętności w
ograniczonym zakresie Ocena mierna jest zatem wynikiem progowym promocji w
szkole i jednocześnie informuje o bardzo słabym przygotowaniu zawodowym.
Ocenę mierną uzyskuje uczeń (słuchacz), który np:
- zna podstawowe prawa elektrotechniki,
- potrafi czytać schematy podstawowych układów elektrycznych,
- potrafi scharakteryzować podstawowe elementy i podzespoły układów elektrycznych
i elektronicznych,
- potrafi opisać zasady działania urządzeń elektrycznych,
- potrafi opisać podstawowe parametry urządzeń elektrycznych,
- potrafi przeprowadzać proste kalkulacje kosztowe,
- zna elementarne zagadnienia ekonomii,
 20
- wie co zawiera kodeks pracy.
Wymagania te dotyczą również opanowania umiejętności:
- wykonywania podstawowych pomiarów i badań układów i urządzeń elektrycznych
na podstawie zadanej instrukcji zawierającej: schematy układów pomiarowych,
wykaz niezbędnych przyrządów i urządzeń wraz z podanym sposobem ich użycia,
- wykonywania prostych operacji, pod ścisłą kontrolą nauczyciela, związanych z
obróbką ręczną metali i tworzyw sztucznych oraz z techniką montażu
mechanicznego i elektrycznego, na podstawie zadanej dokumentacji
technologicznej; nauczyciel jest zobowiązany do udzielania ciągłego instruktażu
bieżącego.
Wymagania podstawowe: Uczeń (słuchacz) opanował wiadomości i umiejętności w
zakresie wystarczającym; ocenę dostateczną otrzymuje wówczas, gdy potrafi
wyjaśnić:
- działanie podzespołów i układów elektrycznych,
- wpływ elementów na parametry i charakterystyki układów elektrycznych,
- działanie podzespołów lub bloków funkcjonalnych urządzeń elektrycznych,
oraz opanował umiejętności:
- wykorzystania wzorów stosowanych w elektrotechnice do obliczania wartości
wielkości elektrycznych,
- doboru przyrządów pomiarowych i wykonania podstawowych pomiarów i badań
układów i urządzeń elektrycznych na podstawie zadanej instrukcji zawierającej
schematy układów pomiarowych,
- wykonywania prostych operacji, związanych z obróbką ręczną metali i tworzyw
sztucznych oraz z techniką montażu mechanicznego i elektrycznego, na podstawie
zadanej dokumentacji technologicznej ; rola nauczyciela ogranicza siÄ™ do
omówienia procesu technologicznego w ramach instruktażu wstępnego
sprawdzenia rezultatów wykonanych czynności oraz udzielenia uczniowi uwag
podczas instruktażu końcowego.
Ponadto potrafi:
- -opisać podstawowe prawa ekonomii,
- -stworzyć prosty plan przedsięwzięcia gospodarczego,
- -aktywnie zadbać o swój dalszy rozwój zawodowy,
- -aktywnie szukać pracy,
Wymagania rozszerzone dotyczą stosowania wiadomości i umiejętności w
sytuacjach typowych; co oznacza opanowanie przez ucznia (słuchacza) umiejętności
praktycznego posługiwania się wiadomościami według podanych mu uprzednio
wzorców. Stopień dobry otrzymuje uczeń (słuchacz), który spełnia wymagania
wymienione na ocenę dostateczną, a ponadto cechuje go większa samodzielność w
wykonawstwie typowych zadań zawodowych. Potrafi korzystać zarówno z
dokumentacji technicznej jak również z innych z
ródeł informacji technicznej i
ekonomicznej. Dla przykładu, potrafi:
- zastosować prawa elektrotechniki do obliczania obwodów elektrycznych,
- obliczyć wartości i wykreślić przebiegi czasowe napięć i prądów,
 21
Wymagania te dotyczą również opanowania umiejętności:
- doboru odpowiedniej metody pomiarowej, wykonania pomiarów i samodzielnego
przygotowania sprawozdania,
- samodzielnego wykonywania operacji, związanych z obróbką ręczną metali i
tworzyw sztucznych oraz z techniką montażu mechanicznego i elektrycznego, na
podstawie zadanej dokumentacji technologicznej ; rola nauczyciela ogranicza siÄ™
do omówienia procesu technologicznego w ramach instruktażu wstępnego i
sprawdzenia rezultatów wykonanych czynności oraz udzielenia uczniowi uwag w
ramach instruktażu końcowego.
Wymagania dopełniające dotyczą stosowania wiadomości i umiejętności w sytuacjach
problemowych,, np.:
- analizowania pracy układów i urządzeń elektrycznych, na podstawie uzyskanych
wyników pomiarów oraz lokalizacji uszkodzeń,
- dokonywania kontroli jakościowej elementów i układów ,
- analizowania wpływu napięć zasilających na pracę układu,
- analizowania wpływu elementów regulacyjnych na pracę poszczególnych
podzespołów urządzenia jak również samego urządzenia.
- zaplanowania i samodzielnego wykonania wszystkich operacji, zwiÄ…zanych z
projektowaniem, montażem i uruchomieniem prostych urządzeń elektrycznych,
- napraw urządzeń i maszyn elektrycznych w podstawowym zakresie.