3582279390

Badania

weryfika

cyjne

Badania

diagno

styczne

Obseiwacja i eksperyment pedagogiczny

nej refleksji. Bez wsparcia jej o badanie empiryczne i własne doświadczenia pedagogiczne zazwyczaj zostaje pozbawiona wystarczającej siły nośnej jako źródła wiedzy przydatnej w rozwiązywaniu problemów natury wychowawczej. Słowem, w miarę skuteczne uprawianie teorii wchowania nie może się obyć bez praktyki pedagogicznej.

Prowadzenie badań empirycznych

Przeprowadzanie badań —jako sposób uprawiania teorii wychowania - jest i prawdopodobnie pozostanie sprawdzianem jej naukowego charakteru (por. A. M. de Tchorzewski, 1993a). Można się jedynie zastanawiać i dyskutować, jaki typ badań powinien być przez nią preferowany i jakie problemy warto by nimi objąć. Wydaje się, iż na obecnym etapie rozwoju teorii wychowania niebagatelne znaczenie dla wzbogacenia jej dorobku naukowego mają badania weryfikacyjne, których celem jest ustalenie różnego rodzaju zależności pomiędzy zmiennymi niezależnymi i zależnymi, czyli określonymi czynnikami (metodami lub formami) oddziaływań a ich następstwami w sferze zachowań, postaw i innych cech osobowości dzieci i młodzieży. Przy czym najważniejszym warunkiem poprawności tego rodzaju badań jest nie tyle drobiazgowa analiza zmiennych zależnych, ile szczegółowy i wielostronny opis zmiennych niezależnych.

W teorii wychowania nie sposób byłoby rezygnować także z badań diagnostycznych, dotyczących wyłącznie opisu określonych cech lub dynamiki fiinkcjonowania badanych faktów i zjawisk bez specjalnego wnikania w istniejące między nimi relacje (powiązania). Prawdopodobnie badania tego typu nadal będą preferowane przez teoretyków wychowania. Trzeba jednak zdać sobie sprawę z tego, że to nie one decydują o dalszym rozwoju teorii wychowania jako odrębnej dyscypliny pedagogicznej. Przekonują o tym przynajmniej niektóre, wieloletnie i kosztowne badania diagnostyczne prowadzone u nas jeszcze do niedawna w ramach tzw. problemów węzłowych. Stanowią one również wymowny przykład tego, jak pedagogika (także teoria wychowania) pełniąc służebną rolę wobec naczelnych władz oświatowych czy politycznych narażona jest na bezwolną rezygnację z autentycznych aspiracji naukowych.

Metodami użytecznymi dla badań weryfikacyjnych w teorii wychowania są niewątpliwie obserwacja i eksperyment pedagogiczny, a także wszystkie pozostałe metody wykorzystywane w badaniach diagnostycznych, takie jak techniki socjometryczne, wypracowania, ankiety, wywiady, skale ocen i testy oraz tzw. analiza dokumentów i indywidu-

Sposoby iprawiania teorii wychowania 23