1.2. Zmienne i wskaźniki
Zmiennymi, uwzględnionymi w badaniach diagnostycznych, były: kształcenie zintegrowane, komunikacja interpersonalna, uspołecznienie, współpraca, praca domowa, a także ocena opisowa.
Kształcenie zintegrowane
Definiuję je za W. Puśleckim, który uważa, że „kształcenie zintegrowane jest odmianą całościowy ch paradygmatów procesu zorganizow anego poznaw ania świata w systemie szkolnym. (...) Skuteczność stosowania tego paradygmatu w praktyce pedagogicznej zależy od funkcjonowania wielu wzajemnie ze sobą powiązanych uwarunkowań integrujących. Chodzi tutaj przede wszystkim o integrację psychiczną, społeczną, treściową, czynnościową, organizacyjną oraz metodyczną”1'.
Komunikacja interpersonalna
Rozumiem ją jako „podejmow aną w określonym kontekście wymianę werbalnych, wokalnych i niewerbalnych sygnałów (symboli) w celu osiągnięcia lepszego poziomu współdziałania”12.
Za komunikat przyjmuję wszystkie obserwowalne zachow ania uczestników tego procesu, które są dla odbiorcy źródłem informacji o nadawcy. Do komunikacji interpersonalnej zalicza się zatem wszystkie sygnały werbalne (nawet te nieuświadomione przez nadawcę)13.
Uspołecznienie
Zmienną tę rozumiem jako „rezultat procesu społecznego dojrzewania człowieka, wyrażający się w takim działaniu na rzecz innych ludzi i w takiej trosce o dobro ogółu, jak w działaniu i trosce na rzecz dobra w łasnego, w traktowaniu dobra ogólnego jako części dobra osobistego”14.
Współpraca
Zmienną tę ujmuję jako „współdziałanie ze sobą jednostek lub grup ludzi, wykonujących swoje cząstkowe zadania, aby osiągnąć jakiś wspólny cel. Współpraca opiera się na wzajemnym zaufaniu i lojalności oraz na podporządkowaniu się celowi, należycie uświadomionemu sobie przez wszystkie jednostki lub grupy”15.
Praca domowa
Przyjmuję następujące określenie definicyjne: jest to „forma obowiązkowych, wykonywanych zwykle w domu zajęć szkolnych uczniów, których celem jest rozszerzenie, pogłębienie i utrwalenie ich wiedzy oraz wdrożenie do samodzielności
W. Puślecki, Jedność w wielości zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Edukacja wczesnoszkolna w kontekście reformy systemu szkolnego, pod red. E. Marek. R. Więckowskiego, Akademia Świętokrzyska w Kielcach, filia w Piotrkowie Try bunalskim. Piotrków Trybunalski 2000, s. 28-29.
12 Z. Nęcki, Komunikacja międzyludzka. Oficyna Wydawnicza Antykwa, Kraków' 2000, s. 98.
13 Ibidem, s. 26-30.
14 W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny. Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2004, s. 305.
15 Ibidem, s. 318.
11