3582317204

Współpraca i bezpieczeństwo w Europie Zięba, Bezpieczeństwa parisłw zrzeszanych w NATO i Unii Europejskiej Adaptacja wielostronnych instytucji bezpieczeństwa do nowych uwarunkowań

• Aby sprostać zmienionym zagrożeniom i skutecznie podejmować nowe wyzwania po zimnej wojnie, państwa zachodnie dokonały redefinicji swoich koncepcji bezpieczeństwa i podjęły działania mające na celu adaptację swoich wielostronnych struktur współpracy w sprawach bezpieczeństwa i obrony do nowych uwarunkowań. Generalnie adaptacja struktur europejskich i euroatlantyckich dokonywała się na trzech płaszczyznach: 1) poszerzania kompetencji; 2) reform wewnętrznych, w tym budowania zdolności obronnych; 3) partnerstwa i rozszerzenia o nowych członków.

NATO

■ NATO stanęło przed poważnym wyzwaniem określenia swojej racji bytu w sytuacji, gdy na progu lat 90 znikł przeciwnik w postaci ZSRR i Układu Warszawskiego. Na szczycie rzymskim w dniach 7-8 listopada 1991 roku postanowiono, że NATO pozostanie systemem zbiorowej obron 16 państw członkowskich, ale będzie prowadzić dialog i rozwijać współpracę z państwami nieczłonkowskimi, w tym z byłymi przeciwnikami z Układu Warszawskiego.

•    Poszerzenie kompetencji NATO dokonało się w odpowiedzi na potrzebę stworzenia nowych możliwości działania sojuszu w sprawach innych niż obrona terytorialna. Art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego zawiera casus foedeńs, czyli zobowiązanie do udzielenia przez sojuszników pomocy wszelkimi dostępnymi, w tym przy użyciu siły zbrojnej środkami w razie agresji na jednego lub kilku z nich dokonanej w Europie lub Ameryce Północnej. Pomoc ta ma być udzielona w formie, .jaką strony uznają za konieczną". To ostatnie zastrzeżenie oznacza, że pomoc sojusznicza nie może być automatyczna. Zobowiązanie zawarte w traktacie dotyczy tzw. obrony terytorialnej.

•    Rada Północnoatlantycka obradująca w Oslo 4 czerwca 1992 roku przed szczytem KBWE Helsinki II, oświadczyła o gotowości Sojuszu do wsparcia misji pokojowych zapowiedzianych przez KBWE. Zaproponowała udostępnienie zasobów Sojuszu oraz pomoc ekspertów. Pół roku później, 17 grudnia 1992 roku Rada Północnoatlantycka oświadczyła, że Sojusz jest gotów udzielić wsparcia operacjom pokojowym prowadzonym pod egidą Rady Bezpieczeństwa ONZ. W ślad za tym NACC opowiedziała się za przeprowadzeniem wspólnych operacji pokojowych zarządzonych przez ONZ lub KBWE.

•    Zgoda Sojuszu Północnoatlantyckiego na prowadzenie operacji wojskowych poza obszarem państw członkowskich {out of area) oznaczała modyfikację jego doktryny strategicznej i prowadziła do wyjścia poza dyspozycję art. 5 Traktatu waszyngtońskiego, który dopuszcza jedynie udzielanie pomocy, włącznie z użyciem środków wojskowych, w przypadku aktu agresji na jedną ze stron porozumienia. Przyjęte rozwiązanie zwiększało możliwości oddziaływania NATO na kształtowanie bezpieczeństwa międzynarodowego na obszarze euroatlantyckim. Niemniej było aktem podjętym bez zgody państw pozostających poza Sojuszem. Czyniło z NATO organizację o podwójnych zadaniach: obrony terytorialnej i instrumentu bezpieczeństwa zbiorowego.

•    Reforma wewnętrzna NATO - po przełomie politycznym Jesieni Ludów 1989 roku na szczycie londyńskim w dniach 5-6 lipca 1990 roku pojawiła się pierwsza zapowiedź transformacji NATO, ale tylko jako organizacji wojskowej. W przyjętej wówczas Deklaracji londyńskiej o przeobrażonym Sojuszu Północnoatlantyckim przywódcy państw członkowskich zapowiedzieli ograniczenie rozmiarów i roli broni jądrowej w ogólnej strategii Sojuszu. Równocześnie wstępnie zgodzili się na odchodzenie od koncepcji obrony na wysuniętych rubieżach w kierunki koncepcji zredukowanej, czyli wysuniętej obecności wojskowej, a także zmodyfikowanie zasady elastycznej reakcji, aby dać wyraz zmniejszeniu roli broni jądrowej.

1