3582322290

RZEKI Masa i prędkość rzeki tworzy energię pozwalającą wykonać pracę. Praca geologiczna rzeki polega na: a) erodowaniu (niszcząca praca rzeki b) transportowaniu c) osadzaniu transportowanego materiału. NISZCZĄCA DZIAŁALNOŚĆ RZEK Erodowanie - niszcząca praca rz. Niesiony materiał jest narzędziem erozji rz. Materiał przenoszony przez rz. : a) w stanie roztworu - rozpuszczaniu b) w stanie zawieszenia suspensja c) wleczony lub toczeniu po dnie - trakcja. OBCIĄŻENIE/ŁADUNEK RZ. - Całkowita ilość materiału niesiona przez rz. tymi sposobami. To obciążenie/ładunek rz. określa zdolność transportową rz. czyli NOŚNOŚĆ. Ładunek rzeki wleczony po dnie powoduje rozluźnienie i oderwanie poszczególnych fragmentów tego dna, ♦ ścierania dna rz. (EROZJA DENNA) oraz brzegów (EROZJA BOCZNA). Tempo erozji dennej zależy od ilości, prędkości, jakości okruchów niesionych oraz od twardości podłoża (lcm łupków ilastych -6 lat 1 cm granitów- 50 lat, 1 cm bazaltów-100 lat. Procesy erozyjne prowadzą do powstania doliny rzecznej U-kształtnej {RYS} lub (doliny lodowcowe - V-kształtne{RYS}). W konsekwencji rzeka obniża dno swojej doliny. Najniższy poziom jaki rzeka może osiągnąć to poziom będący przedłużeniem akwenu do którego wpada rz. - tzw. POZIOM PODSTAWOWY LUB PODSTAWA EROZYJNA.Wyróżniamy STADIA EROZYJNE RZ. 1. st. Młodociane (przewaga erozji dennej) 2. st. dojrzałe (przewaga erozji bocznejl.Można wyróżnić trzy odcinki rz.: 1. gómv (duży spadek, przewaga erozji dennej) 2. środkowy (przewaga er. bocznej) 3. dolny (przewaga er. bocznej, mały spadek) WODY NA ZIEMI 1 .Atmosferyczne - w postaci gazowej, kroplisto-ciekłej    mgła, chmura), stałej (grad,szron). Są

przedmiotem badań meteorologii 2.Powierzchniowe - bezpośrednio na skorupie ziemskiej.Stanowią hydrosferę(rzeki,morza)-fazę stałą(śnieg i lód) - bada kriologia -morza i oceany - oceanologia ;jeziora -limnologia ;rzeki - patomologia -lodowce i lądolody - glacjologia 3.WODY PODZIEMNE występują pod powierzchnią ziemi,wypełniają pory i szczeliny w skałach.Są przedmiotem badań hydrogeologii Skały,w kt.występuje woda podziemna maj ą wpływ na jej skład chemiczny,właściwości fiz. (woda płynąc przaz skałę rozpuszcza zawarte w niej minerahAKrążenie wody w przyrodzie Motorem-kt. wprawia w ruch system hydrologiczny jest energia słoneczna.Woda opadowa może być czasowo zatrzymana w obiegu - jest to zjawisko retencji Retencja: -jeziorowa; gruntowa-pod ziemią; zbiomikowa-sztuczny zbiornik zbudowany przez człowieka zatrzymuje nadmiar wody w okresie deszczu,zasila w czasie suchym; lodowcowa-zalrymanie wody w postaci lodu w lodowcu; organiczna-w organizmach żywych; Geneza wód podziemnych 1 .Wody infiltracyjne- powstające dzięki onfiltracji wód opadowych w głąb litosfery 2.Wody kondensacyjne-powst. W wyniku kondensacji pary wodnej z powietrza wypełniającego pory i szczeliny w skałach (klimat suchy, np. Afryka) 3.Wody juwenilne-wydzielone z krzepnącej magmy 4.Wody rehktowe-w. dawnych epok gelogicznych (resztki mórz, izolowane warstwą nieprzepuszcz.) Wody w strefie : *aeracji(ponad zwierciadłem wody podziemnej): -para wodna; -w. wsiąkowa (-w. kapilarna) -woda związana; -w. Zawieszona ;*saturacji(nawodnienia)=WODONOSIEC -w. zaskóme(przypowierzchniowe); -w.gruntowe; -w.wgłębne; -w.głębinowe Woda związana -podlega siłom molekularnym, kt. wiążą ją z ziarnami mineralnymi w skale wbrew siłom ciężkości *w. higroskopijne-ziama mineralne adsorbują z powietrza drobiny pary wodnej, kt.pokrywa ziarno warstwą grubości tysięcznej mikrona *w. błonkowa-po osiągnięciu stanu max. nasiąkliwości higroskopijnej trwa proces wiązania wody - powstaje druga warstewka - w. Błonkowa W. kapilarna - jej występowanie jest związane ze zjawiskiem włoskowalości(w kapilarach-wąskich rurkach zanurzonych w cieczy poziom wody podnosi się do pewnej wysokości i opada-jest to woda kapilarna - występuje na granicy aeracji i saturacji Powodem podnoszenia lub opadania kapilarnego są siły spójności w wodzie i siły przylegania ze strony ciała stałego w stosunku do wody NISZCZĄCA I TWÓRCZA DZIAŁALNOŚĆ LODOWCÓW I LĄDOLODÓW. Lodowce - dzięki temu, że mają zdolność przesuwania się erodują podłoże. Etapy powstawania lodowca: 1.Śnieg. 2.Fim3.Lód Wokół pola firnowego (zlodowacony śnieg) w szczelinach skalnych zamarza woda, wskutek czego następuje silne wietrzenie mechaniczne skał. Ódłamłri skalne (głazy i rumosz skalny) spadają ze zboczy na pole firnowe i wgłębiają się w ciało lodowe. Materiał ten przemieszcza się wraz z ruchem lodowców. Przesuwający się jęzor lodowca niszczy skały i odrywa elementy podłoża niszcząc brzegi i dno doliny. Wyrywanie i ścieranie skał przez lodowiec prowadzi do usuwania materiału skalnego i żłobienia terenu .Proces ten nazywa się egzeracją. Lodowce górskie (tworzą doliny)mają kształt wydłużonych jęzorów. Lądolody (lodowce kontynentalne) Mogą zajmować obszar nawet kilkuset kilometrów kwadratowych. Objawem erozyjnej działalności lodowców są:- rysy lodowcowe na skałach po których on się przesuwał - wyełady - płaskie wyślizgane powierzchnie skalne - barańce (mutony) - kopulaste wyniosłości podłoża po którym spływał lodowiec(bardziej odporne na egzerację lodowca) Kształt doliny lodowcowej: W profilu poprzecznym jest V - kształtny.Profil podłużny jest tez inny niż rzeki. Nie wykazuje, spadku w jednym kierunku, może również wznosić się do góry. Tam gdzie tworzy się lodowiec (na obszarze firnowym) powstają nieckowate formy zwane cyrkami lodowcowymi lub karami np. Mor. Oko W procesie erozji lodowcowej ważną rolę odgrywa woda. Woda pod lodowcem może znaleźć sięw warunkach ciśnienia hydrostatycznego. Woda pod ciśnieniem