3582322646

W cieniu wielkiego romantyzmu emigracyjnego druga i trzecia generacja romantyków stworzyła w kraju poezje spisku i powstania. Stoczywszy walkę z naśladowcami lamentów nieszczęśliwego kochanka z IV cz. Dziadów poeci ci usiłowali narzucić współczesnym inny kanon poezji, przeciwstawiającej "miłosnym pieniom" męski czyn. odrzucającej bezpłodne marzenia dla walki i zwycięstwa w boju za ojczyznę. Rolę wieszcza takiej poezji pełnił w kraju Kornel Ujejski. Obok niej rozwijała się poezja romantycznej ludowości (Teofil Lenartowicz, Wadysław Syrokomla)._

Późnym dzieckiem romantyzmu był Cyprian Kamil Norwid, pierwszy znawca i twórczy krytyk słynnych poprzedników. Jego twórczość wykracza poza romantyzm. W1865 w przedmowie do cyklu Vade-mecum Norwid dowodził, że poezja poi. znalazła się "w krytycznej chwili", że romantyzm doszedł już do swego kresu, że zatem przyszedł czas aby zdjąć z literatury polskiej obowiązki, które nie należą do dziedziny sztuki, aby mogła powstać sztuka odpowiedzialna za siebie jako za sztukę, poezja nastawiona na poezję jako celową organizację języka. Taką poezję sam Norwid uprawiał, tworząc nowoczesną polską poezje intelektualną.

• Łempicki Świat rzeczywisty i świat książek

Nazwa romantyzm pochodzi od nazwy „powieść romantyczna". Niezwykle ważna w tej epoce jest literatura. Romantyków polskich wychowują książki. O biografii twórcy decyduje literatura, dochodzi do literaturyzacji życia, czyli przejmowania zachowań bohaterów literackich (zwłaszcza widoczne było to na podstawie Cierpień młodego Wertera - moda na samobójstwa, specyficzny ubiór).

Epoka (zwłaszcza pierwsza generacja romantyków) jest zdominowana przez literaturę: Mickiewicz, Krasiński, Norwid. Mamy do czynienia z kultem arcydzieł: Homer, Biblia, Jerozolima wyzwolona Tassa, Horacy, Petrarka. Poprzez wiedzę o literaturze rodzi się sztuka interpretacji. Docenia się dzieła wcześniejsze, Mickiewicz wręcz wielbił Horacego i cenił Petrarkę, wykładał w Lozannie literaturę łacińską. Norwid pisał o jedynej rzeczywistości, która go interesuje - o literaturze. Wszyscy są świadomi tradycji literackiej.

Przełom romantyzmu, utwory przełomowe to:

-    Ballady i romanse,

-    Sonety krymskie,

-    Maria,

-    Konrad Wallenrod.

Przełom to zmiany w literaturze. Doba prześwitu romantycznego o zawiązkach. Pojawia się pytanie: czy preromantyzm to jeszcze oświecenie czy może już romantyzm?

Przełom (zmiana w literaturze) romantyzmu (Ballady i romanse, Maria, Konrad Wallenrod) - istnieją dwie koncepcje przełomu:

1 EWOLUCYJNA - proces, w trakcie którego zachodziły przeobrażenia na zasadzie ewolucji (dwoista natura, heterogeniczność literatury (J. Kleiner. R. Przybylski, Clirzanowski). Ewolucja kumulatywna (tzw. dolewanie nowego wina do starych dzbanów).

1 REWOLUCYJNA - zerwanie z tradycja i teraźniejszością na drodze rewolucji, nagły zwrot w punkcie myślenia twórców romantyzmu (Żmigrodzka. Stiaszewska, Kowalczykowi).

Kontrowersję potwierdzają różnego rodzaju teksty naukowe z teorii literatury. Polemika dotyczyła również preromantyzmu.