- systemy zorientowane na pomiar celu procesów zarządzania w krótkim czasie (zajmujące się zyskiem zwane tradycyjnymi)
- systemy zorientowane na wspieranie procesów w celu zachowania konkurencyjności w długim okresie i wzrostu wartości firmy (zajmujące się celami strategicznymi - zwane współczesnymi). Zalicza się do nich między innymi: rachunek cyklu życia produktu, rachunek kosztów celu, rachunek redukcji kosztów Kaizen oraz rachunek kosztów działań.
Tradycyjne systemy rachunku kosztów i wyników są wykorzystywane nadal w praktyce ale spełniają rolę pomocniczą względem strategicznych systemów. Są one szczególnie użyteczne w integrowaniu działań strategicznych z działaniami bieżącymi i kontrolą realizacji celu długookresowego w krótkich okresach. Systemy te są szeroko stosowane - jako główne - w małych i średnich firmach.
Rachunek kosztów może być prowadzony wg różnych wariantów i w różnej postaci. Jego budowa zależy:
• Od zakresu kosztów rozliczanych na produkty
• Od czasu i sposobu ujęcia oraz prezentacji kosztów
Ze względu na zasięg czasowy informacji o kosztach i stopień napięcia norm kosztów, wyróżnić można następujące systemy rachunku kosztów i wyników:
■ RACHUNEK KOSZTÓW RZECZYWISTYCH
■ RACHUNEK KOSZTÓW NORMALNYCH
• RACHUNEK KOSZTÓW POSTULOWANYCH
Natomiast z punktu widzenia kryterium zakresu rzeczowego kosztu produktu wyodrębnia się:
• RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH
• RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCH
Wybór odmiany i wariantu rachunku kosztów zależy od decyzji i kierownictwa jednostki gospodarczej. Wywierają na nią wpływ takie czynniki jak wielkość jednostki gospodarczej i jej struktura organizacyjna, rozmiary produkcji, zróżnicowanie asortymentowe.