3582412686

Rewitalizacja Wzgórza Zamkowego w Kielcach

-<© EKONOMIA

„Ekonomia czyli budynek Starościński murowany pod dachem gontowym”. Oom mieszkalny starosty wystawiony nieco przed 1732 r.. ostatecznie ukończony po 1746 r. w XIX w. wraz ze stajniami i kuźnią wtoczony do zespołu więziennego istniejącego do 1980 r.

Wl KARI AT

Budynek Wikariatu byt parterowy, murowany, z wysuniętym od północy ryzalitem, dostawiony prostopadle do gmachu szkolnego zajmował swa długością cała szerokość działki należącej do seminarium. W twnetarzu z i8O0r. stwierdzano, że na 20 wikariuszy Jest 9 stancji mieszkalnych. Każda stancja składała się z 2 pomieszczeń, na dwie stancjo przypadała wspólna sień. W przeciągu 200 lat istenienia .    ,

wikanatu. jego poważniejsza przebudowa    „

dotyczyła skrócenia w z wiazku    A    {},■

regulacja u. wesołej w 1874r.    Iłfclfc

W 198-t r. został on w połowie m    Q

rozebrany pod budowę    |) 1 ; Wl

• ilkukonCfgnaCyjnego punktu AT    X

-i t <v h •-1 y    . i r    i k r M:..

rozciąga sie na całej głębokości pl. Żeromskiego

ALUMNAT

Budynek Alumnatu został całkowicie przebudowany. Pierwotnie było on o połowę krótrzy niż obecnie, a także węższy. Jego południowa ściana wystawiona była wzdluz linii wytyczone) przez ścianę szczytowa budynku głównego, oraz zupełnie inaczej rozplanowany. M. In. korytarz ciągnął siewzdłuz południowej ściany obwodowej, a nie północnej jak obecnie. Był dwupiętrowy, chociaż o wysokości niemal równej z budynkiem frontowym seminarium. Wschodnia ściana szczytowa alumnatu ustawiona ukośnie przedłużała linię podziału pomiędzy dziedzińcem a ogrodom. Pod budynkiem były dwa przejazdy „bremne murowane i sklepione" prowadziły one do fowarku i browaru.

SZPITAL

Ponieważ budynki seminarium i szkoły zajęły miejsce szpitala iw. Trójcy, wzniesiono nowy przytułek w sąsiedztwie seminarium, przy rozstaju dróg (obecnie skrzyżowanie ulic: Jana Pawia U1 Gwardii Ludowej) Byt to szpital drewniany, o dwuch zibach pczydrodze. W sieni prowadziły schody na górę i stal tu komin.

W izbie po lewej stronie, znajdowali się mężczyźni byty 4 okna z piecem kaflowym. Po przeciwległej stronie znajdowała się izba dla kobiet wyposażona również w cztety okna i pice kamienny’ -<© FOLWARK SEMINARYJSKI

Zabudowania falwarczne zajmowały teren pomiędzy ogrodem należącym do seminarium t browarem z Jedne) a ogrodem szpitalnym z drugie) strony. Stal tu budynek drewmany zwany folwarkiem. Składał sic z sieni, kuchni, dwóch izb i komórki. Wschodnia granica folwarku była szczelnie zabudowana. Na zabudów ta składały się stajnie i wozownie, dwie stodoły, wystawie na wozy.

-<© DWOREK JAWORSKIEGO

Do naszych czasów dotrwał dom zbudowany przez Jaworskiego, rwany obecnie dworkiem lęszczyków. Pierwszy w miarę dokładny opis dworku i towarzyszących muobiektów pochodzą z lat 1838 • 1848r.

Jest to parterowy drewniany dworek pięcłoosiowy, częściowo podpiwniczony, nakryty wysokim czterospadowym dachem łamanym i poprzedzony^, od frontu gankiem. Od zachodu dobudowano J, __ doń murwaną oficynę, zwaną źródłach    } -.LjŁ

lamusem sklepionym, która została    IŁ i. Jp**    iłg

:r ekizt.iconą p-rr poznejiz.l prz«'bjCowę    'TYM)

Zachowało sie też od ulicy Jana Pawia II

drewniane ogrodzenie, z murowanymi jL^jUyDDT' tg slupami. nakr_yte dzakiem. Posesja ta daje WMfiMTil i J pojecie o wyglądzie drewnianych    ?

kanonii, które otaczały kielecką kolegiatę w XVlil.

-<® SEMINARIUM

Uroczyste otwarcie seminarium miało miejsce 9 września 1727 r. Budowa seminarium okazała się być konieczna, w regionie znajdowało się około 1000 parafii. Wzgórze 2amkowe stało się centrum kościelnym, gdzie grupowały się ich ogromne majątki.

Przestrzeń na tyłach seminarium, kościoła i szkoły zajmował dziedziniec ze studnia i ogrodem otoczonym murem.

Otugl. oryglnatnię jednopiętrowy częściowo podpiwniczony budynek seminarium nakrywał trójspadowy dach. Sledeimastooslowa fasada pozbawiona była podziałów z wyjątkiem gzymsów nad okiennych i gzymsu wieńczącego. Do głównego budynku, od południa dostawiony został w formie oficyny murowany atumant. Biskup Szaniawki pisał w 1731 r. że w nowym seminarium, kierowanym przez księży świeckich żyjących we wspólnocie.

36 alumnów zapisanych w połowic dla kłem diecezjalnego, w połowic dla księży komunistów. Poza przedłużeniem alumantu w kierunku wschodnim, nic dokonano żadnej większej w tym okresie przebudowy seminarium.

Zarówno na parterze jak i na piętrze, dwa ciągi pomieszczeń rozdzielone były korytarzem. Południowa część budynku zostało podpiwniczona.

Klatka schodowa znajdowała się nie na osi gmachu Jak obecnie, ate w jego północno wschodniej części.Wybodowamy w XVIII w. wikariat stanął na terenie ogrodu przekazanego wikariuszom w I512r. przez prepozyta. Plac przekazany wikariuszom w początkach XV! w. oddzielały od siedziba prepozyta dwie posesje kanoniczne: kanonl żydowskiej i sieradowlcklej W latach 1889-1892 i ponownie w 1911 • 1914 roku. Nadbudowano wówczas piętro nad budynkiem głównym l gruntownie rozbudowano alumnat

-<© STAJNIE I WOZOWNIE PAŃSKIE

Od wschodu stajen biskupich znajdowała się kuźnia. Zachodnie skrzydło b/lo zajmowane przez „rosie konie". Na poddaszu była tutaj druga sieczkarnia. Dostęp do tej stajni umożlwiały wrota wielkie. Pozostała, północna część skrrydla zachodniego, na skutek różnicy poziomu terenu, przedstawiała się jako dwukondygnacyjna Wozownia druga przeznaczona była na karety. Obie wozownie byty tch samych rozmiarów, usytuwjne po przcctw.cglych Stronach podwórza.

Stajnie i wozownie doiwiettaly matę okienka. We wszystkich stajniach znajdowały się przegrody, i ztoby wzdłuż ścian.

Według informacji z I788r. pierwsza ze stajen mieściła 24 konie, druga zwana wielką 34. zai 18 koni - trzecia.

Po zachodnie) Stronic kompleksu stajen wybudowano oryginalną studnię, opisaną w 1764. r. Stajnie I wozownie biskupie, obiekt niegdyś

parterowy pozo-.:.'.! takim jedynie    j j g (j L ¹

w części południowe), w połowie    AM    /J7

XIX w. kompleks dawnych stajen    af

biskupich i ekonomii został przebudowany**    - W

na wiezienie, które funkcjonuje

nieprzerwanie do czasów współczesnych.    *^ł|**¹'**^ -<© SCHOLASTIA

Scholasterie zwaną również kanonią fundii Zagórze. Na planie z I820r. oznaczona została droga dawna do kanant fundii Zagorze, która ciągnęła się od ulicy Jana Pawła II wzdtuż Ganków opasających od południa cmentarz kołegiacki. w 1839 r. na działce, która dawniej natężała do scholastyka, stały dwa domy drewniane.

-<© SZKOLĄ

8udowę gmachu szkoły 24 kwietnia I724r. prez Biskupa Szamewskicgo. znajdował ssę na terenie obecnej bbHone-tcki. Naukę w szkole rozpocząto 4 września 1727r. Innauguracja roku szkolnego spotkała sic z protestom ze strony przedstawicieli Akademii Krakowksiej. Szkoła została podporządzkowana uczelni Krakowksiej, ale nauczyać w niej mieli księża komuniści. W szkole uczyto

3 profesorów uczy gramatyki, poezji    /i v

1 retoryki. Budynek szkolny, został wyżej    „    isM.

posadowiony od dawnego szpitala

1 probostwa, połączony byt od północy    \

z gankami, kloc łączyły pałac Biskupi £    i

z kolegiatą i kompleksem szkolnym.    K    L

Najstarszy zachowany plan szkoły    ż,.r*_aj9Fr -

pochodzi z l847r. Na piętrze    V

znajdowatysię cztery stancje.

każda z dwoma oknami. Pontwaz budynki TA.

seminarium i szkoły zajęły miejsce szpitala

św. Trójcy, wzniesiono nowy przytułek    ^

w sąsiedztwie seminarium. Wybudowana szkoła funkcjonowała do końca

XVIIIw. I780r. szkoła została włączono do sieci szkól podległych Komisji

Edukacji Narodowej.

-<© SPICHLERZ

Przy drodze, obecnej ul. Jana Pawła II stał spichlerz murowany z trzema oknami. Przy spichlerzu była brama od przejazdu drogi publicznej murowana I sklepiona

-«© OGRÓD KUCHENNY

Na południowym stoku Wzgórza Zamkowogo.^^^^^^^^^ za stajniami rozciągał się należący do    iJjPlKs

zamku og<Xd kuchenny. Prowadziła

do niego brama w sąsiedztwie stajen.    H

przy murze południowym zamku.

ZAGOSPODAROWANIE WZGÓRZA ZAMKOWEGO. Z CZASÓW ISTNIENIA BRAMY KRAKOWSKIEJ

Został oznaczony na mapie z 1804r. I

Afwsiał to być typowy dta tego okresu I (Ł    Em    aStk

ogórd włoski użytkowo • ozdobny, na \ |    , H

co wskazują wybudowane tu altany

1    aleje.

2    ogrodem kuchennym graniczyła myśliwnia.

guberniantej, zdjęto barokowe hełmy z wież

i zastąpione je niskimi graniastymidaszkami, aby nic

stanowiły konkurencji dla wysoko wzniesionych

kopuł cerkiewnych. Jednocześnie usunięto z frontu

pa ląc u XVII- wieczne posągi posłów szwedzkich I mosklewktch.

Aby otworzyć widok widok na cerkiew od strony

uł. Jana Pawia II wyburzono dopeiro co wyremontowaną

Bramę Krakowską i ganki. Szukając pretekstu dla

zburzenia ccrwfci. zaprojektowano w jej micsjcc muzeum

etnograficzne. Ostatecznie cerwkle zburzoną w 1933r.

-<© MYŚLIWNIA

Myśliwnia znajdowała się w ogrodzie kuchennym, za czasów kardynała Lipskiego mieszkali w niej myśliwi, i były tu również stajenki dla psów. Drewniany budynek wysławiony przed 1745 r. istniał Jeszcze w 1789

BROWAR

-<© FOLWARK PODZAMKOWY

Folwark podzamkowy. został zbudowany na Podzamczu, za dolną bramą (lima domu pisarza i praczki) nad stawem. Zabudowania stały na działce ok. 0.5ha. powstał jeszcze przed budową pałacu. W XVII wiecznym drcwnmaym budynku folwarku miesiła się izba dla urzędnika, piekarza. Oprócz budynku mieszkalnego, zlokalizowano również oborę, gumno z dwiema dużymi stodołami oraz dwa spichtcrzc. który znajdował się tam Już w 164Sr.

Zajmował obszar O.śha. llsytuwany byt pomiędzy zachodnim murem zamkowym a stawem. XVII wieczny budynek był drewniany, młeśoł sień. izbę słodową J i komorę. Gorzelnia skaldala sie z sieni, izby i komory. Był to budynek parterowym, z dwuspadowym 1 dachem, skierowanym facjatą do ut. 2amkowej. Z drugie) strony znajdowała się pompa wodnaz której czcpano wodo z obecnego dzisiaj żródedetka 8iruty.

KANONIA SZEWNA

KANONIA SZYDLÓWEK KANONIA BRZECHÓW

-<© KUSTODIA

Druga strona ulicy Śliskiej zajmowatą rozległa posesja należąca do kustosza. Graniczyła ona od wschodu i północy z dzlakami mieszczańskimi.

Po porzarze z 1800r w miejsce drewnianej kustodii, wybudowano murowany dóm. Z drobiazgowego opisu z 1760r wiemy, że kustodia otoczona była ze wszystkich stron zwartym parkanem. Dom kustosza, budynki gospodarcze i dom zwany folwarkiem sąsiadujące z miejskimi domostwami zajmowały wschodnią część posesji. WzdluZ ulicy śliskie) ciągnął się sad. a pozostałą część posesji, wzdłuż północne) i zachodniej granicy, zajmowała gumno.

W domu kustosza, w kolejności w jakiej wymieniono zostały w inwentarzu spichlerz, studnia, wozownia, sjania. chlewy, obory, folwark.

Gumno z dwoma stodołami, jedną z nich poprzedzał ogród na warzywa.

◄©SZLACHTUZ -<© ORANŻERIA -<© KOSTNICA -<@MLYN NAD STAWEM

-<© STAW

istnienie stawu odnotowano w dokumencie l540r.. Staw w tamtym okresie zajmował o wiele większą powierzchnię niż obecnie.^ Zasilały go wody Srłnicy. Ozisiaj czerpię A wodę ze źródła wypływającego z pod M wzgóza zamkowego. Przy stawie dodatkowo były dwie sadzawki, o których wspomina się w dokumentach V z I66$r Jak I746r. Regulacja    T

sprowadzająca staw do obecnego stanu’ nastąpiła w 1881 r

OGRÓD WŁOSKI

Po zachodniej stronie pałacu rozciągał się

ogród. Ogrodzony mur.oml ogrodowymi:    --- ^

zachodnimi, południowym I północnym.

stanowiły one część ogrodzenia całego    ^f    —

budynku. Ogród zaprojektowany był na

plante kwadratu pomiędry wieżami

pałacu. Osiowo wytyczona ołejka c-d    "

schodów loggi ogrodowej, do Baszty    f'

Prochowej przedłużała oś główną całego

założenia przestrzennego zamku. Sięgając ^    ~—¹

do opisu z I668r. dowiadujemy się o studnia.

na osi ogrodu, pomiędzy szkarpami ograniczającymi od zachodu

centralny taras.

1 23456789 10

Praca dyplomowa Autor: Emil Marciniec Promotor: dr hab inż. arch. Lucjan Kamionka