2918586916

150

KRONIKA, SPRAWOZDANIA

w Polsce. Taką szansę stwarzała prezentowana w Galerii na Wzgórzu Zamkowym wystawa Lubin - polskie zagłębie niezależnego drukarstwa, przygotowana przez studentów dziennikarstwa z Uczelni Zawodowej Zagłębia Miedziowego. Ekspozycja zgromadziła setki niezależnych gazet z lat 80. Wśród prezentowanych tytułów pojawiły się tak znane, jak Solidarność Zagłębia Miedziowego czy Z dnia na dzień (redagowany we Wrocławiu, ale drukowany od czasu do czasu właśnie w Lubinie). Znalazło się także miejsce dla wydawnictw dziś już niemal zupełnie zapomnianych, w rodzaju Żądła Robola.

Debatę poprzedził dokument, zrealizowany przez studenta lubińskiej uczelni, odtwarzający pamiętne wydarzenia z 31 sierpnia 1982 r., gdy w centrum miasta -w czasie manifestacji - zginęli trzej lubinia-nie. Film opowiada także o drukarzach, wydawcach i kolporterach prasy podziemnej, spośród których w pamięci studentów pozostaną Stanisław Śnieg - autor głośnej książki o lubińskim Sierpniu - i Zdzisław Sokołowski. Ten ostatni zajmował się kolportażem w czasie stanu wojennego. Po projekcji filmu był tak wzruszony, ze nie mógł powiedzieć do mikrofonu ani słowa. Okazało się, że jednym z zabitych, którego przypomina film, był brat jego żony. Dokument stal się dla wszystkich czymś ważnym. Nie tylko dla tych, którzy pamiętali tamten czas, ale i dla studentów, którzy zrozumieli, że to, co się wydarzyło w ich mieście blisko ćwierć wieku temu, nadal boli.

Tamte wydarzenia, sprzed ponad 20 lat, połączyły wszystkich. Jeden z białoruskich dziennikarzy nucił piosenkę Włodzimierza Wysockiego, którą ilustrowana była inauguracyjna prezentacja wystawy. Inny mówił, że na Białorusi przeżywają dziś to samo, co my, Polacy, 16 lat wcześniej. Czy rzeczywiście? Czy można mówić o głębszych analogiach w dochodzeniu poprzez niezależne media do wolności?

Gołym okiem widać różnice. Na Białorusi niezależne media to dzieło profesjonalnych dziennikarzy. Takie gazety, jak „zaaresztowana” (takiego zwrotu używają białoruscy dziennikarze) Pahonia, niewiele ustępują współczesnym standardom wydawniczym, także i tym, które reprezentuje oficjalna prasa białoruska. Zupełnie inaczej było z bibułą z lat 80. Miała ona w zdecydowanej większości formę zbliżoną do biuletynu, jakże odmienną od organów prasowych partii. Uboga szata graficzna, skromna winieta, a czasem jedynie jej namiastka, jednolity tekst często niezłamany, niemal nieczytelny druk, brak fotografii - świadectwa technicznego ubóstwa niezależnej prasy to zarazem największa jej siła. Dzięki nim była natychmiast rozpoznawana przez czytelników. Ale potrafili oni też szybko zdemaskować falsyfikaty, wytwarzane tą samą techniką, czyli z wykorzystaniem prymitywnych powielaczy, przez służby specjalne. Próby wprowadzania opinii publicznej w błąd poprzez podsuwanie fałszywych gazet są ponadczasowe, czego ostatnio dowiodły „podróbki” Głosu znad Niemna. Ale i reakcje tych, których próbuje się oszukać, są ponadczasowe.

Natomiast zasięg oddziaływania jest zupełnie odmienny - krąg odbiorców jest bardzo wąski. Podobnie z nadawcami. Jest ich na Białorusi coraz mniej. Mażejka mówi wprost, że większość tych, co kończą studia dziennikarskie, idzie do pracy w państwowych mediach. I dodaje, że być może takich jak on, ci młodsi traktują jak skończonych idealistów, dla jakich dziś po prostu nie ma już miejsca.

Aleksander Woźny

Sekcja Czasopiśmiennicza VIII Międzynarodowej Konferencji Naukowej Kraków - Lwów: książki - czasopisma - biblioteki XIX i XX wieku

Kraków 16-18 listopada 2005 r.

VIII Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Kraków - Lwów: książki - czasopisma - biblioteki” została zorganizowana w roku jubileuszu sześćdziesięciolecia Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Organizatorami byli pracownicy Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa pod kierunkiem i przewodnictwem prof. dr hab. Haliny K o s ę t k i - dyrektora Instytutu.