3582428800

WOH

TEMAT NUMERU

dr bab. n. med. Joanna Szczepańska, dr n. med. Elżbieta Pawłowska Praca recenzowana

Pierwsza pomoc

w urazowych uszkodzeniach zębów stałych

Streszczenie: Autorki przedstawiaj obecne poglqdy nq temqt udzielqniq pierwszej pomocy w przypodkoch urozowych uszkodzeń zębów stołych. No podstowie literatury i własnych doświadczeń proponujg tokze optymalny czas zgłoszenia się pacjenta do lekarza po różnych typach urazów zęba. Omawiane sq również rodzaje tymczasowego szynowanio zębów po urazach oraz czas ich unieruchomienia. Summary: The outhors mtroduce the current views concerning the first oid in traumotic dentol injuries of permonent teeth. On the bosis of literaturę and own experiences the propositions of the optimum time attend of the patient to doctor ofter dwerse type of injuries are presented. The types and durotion of teeth splinting are discussed os well.

Udzielenie właściwej pierwszej pomocy. zależnie od rodzaju urazu, wpływa zasadniczo na przebieg procesu gojenia. a tym samym na funkcjonalne i estetyczne zachowanie zęba. Pod pojęciem .optymalne postępowanie* w przypadku urazu rozumie się zarówno odpowiednio przeprowadzone czynności, jak i istotny dla danego urazu czas udzielenia pierwszej pomocy. Uszkodzenia mogą dotyczyć twardych tkanek korony zęba (odłamania w obrębie szkliwa i zębiny z obnażeniem lub bez obnażenia miazgi), tkanek przyzębia (wstrząśnienie. zwichnięcie całko wite i częściowe z przemieszczeniem lub bez przemieszczenia zęba) oraz twardych tkanek korzenia zęba i/lub wyrostka zębodolowego (złamanie korzenia, ściany zębodolu. wyrostka zębodolowego).

Postępowanie po urazie

Czynności wykonywane po urazie należałoby podzielić na te przeprowadzane w miejscu wypadku, np. przez rodziców lub pielęgniarkę w szkole, oraz pomoc udzielaną przez fachowy personel stomatologiczny. W przypadku urazów takich jak wybicie zęba dużo ważniejszą rolę odgrywa czas niż specjalistyczne umiejętności. W innego typu uszkodzeniach nie jest możliwe wykonanie jakiegokolwiek zabiegu poza gabinetem lekarskim. Ze względu na pomyślne rokowanie, jedne rodzaje urazów' wymagają natychmiastowej (wciągu kilku minut) interwencji, w innych natomiast pomoc może zostać udzielona nawet po kilku godzinach.

Tab. 1 przedstawia zasady postępowania w^r przypadku urazów zębów stałych w miejscu wypadku. Na podstawie literatury i własnych doświadczeń autorki proponują także optymalny czas zgłoszenia pacjenta do lekarza po ostrym urazie zęba.

Andrcasen i wsp. (I) uważają, że z praktycznego i logistycznego punktu widzenia tylko w przypadku złamania wyrostka zębodolowego leczenie powinno być podjęte do 3 godzin po urazie (natychmiastowa podjęcie leczenia - acute nppronch). W sytuacji całkowitego, częściowego i częściowego bocznego zwichnięcia zęba. intruzji i ekstruzji oraz złamania korzenia zęba. aby zminimalizować infekcję bakteryjną i zapewnić szybkie zdrowienie miazgi, więzadla przyzębnego i kości, pierwsza pomoc powinna być udzielona w- ciągu 3 godzin (lub do 24 godz.) (subacute approach). W przypadku wybicia zęba można udać się do stomatologa po dłuższym czasie, jeśli ząb został już umieszczony W' zębodole. Natomiast przy wstrzą-śnieniu i częściowym zwichnięciu zęba należy rozpocząć leczenie w okresie do 24 godzin od wystąpienia urazu, a w wypadku złamania korony bez obnażenia miazgi nawet po tym czasie (leczenie opóźnione i późne).

Całkowite zwichnięcie zęba

Fo wybiciu zęba. oprócz zerwania ciągłości włókien ozybnej. przy przedłużającym się wysuszeniu powierzchni korzenia dochodzi do obumierania komórek ozębnej. Odwodnieniu ulega także miazga (2-5). W procesie gojenia po zabiegu repluntacji idealna regeneracja wymaga odbudowy aparatu więzadlo-wego oraz wbudowania funkcjonalnie zorientowanych włókien kolagenowych w kość i kostniwo.

Zwichnięcie całkowite zęba. niezależnie od stopnia rozwoju korzenia, rokuje najlepiej, kiedy ząb jest replantowany prawie natychmiast, jeśli natomiast z powodu obfitego krwawienia z zębodolu niemożności opłukania zabrudzonego np. ziemią zęba lub obaw opiekuna dziecka co do słuszności wprowadzenia zęba do zębodolu. należy jak najszybciej umieścić ząb w środowisku wilgotnym, aby nie doszło do obumarcia komórek periodontium. Najpierw należy płukać ząb przez 10 sekund pod zimną bieżącą wodą. trzymając za koronę, aby usunąć zanieczyszczenia (2). Najtrudniejsza sytuacja jest w^rtedy. gdy nie ma bezpośredniego dostępu do wody bieżącej, nie mówiąc już o świeżym mleku czy fizjologicznym roztworze soli. jedynym wyjściem będzie wówczas umieszczenie zęba we własnej ślinie w' czystym naczyniu i natychmiastowe udanie się do stomatologa.

Przed zabiegiem replantacji wykonywanym w gabinecie lekarskim poleca się przepłukanie zębodolu i obmycie powierzchni korzenia (bez dotykania go) fizjologicznym roztworem soli przy pomocy strzykawki z igłą. trzymając ząb w ręku lub w kleszczach. Wykonanie znieczulenia jest wskazane