1109145018

Zasady współpracy lekarza z laboratorium 17

1.5. Błąd przedlaboratoryjny

Zmienność przedanalityczną czyli tzw. błąd przedlaboratoryjny można zdefiniować jako zmianę stężenia/aktywności badanej substancji w materiale biologicznym, spowodowaną niewłaściwym przygotowaniem pacjenta do badania lub niestandardowym postępowaniem z badanym materiałem przed rozpoczęciem procedur analitycznych.

Źródłem błędów mogą być: niewłaściwe pobranie materiału (np. do nieodpowiednich probówek), błędne oznakowanie próbek, niewłaściwy transport i przechowywanie materiału, zbyt późne oddzielenie surowicy lub osocza od elementów morfotycznych, niewłaściwe warunki wirowania, niewłaściwe zabezpieczenie próbek (np. parowanie próbek w niezamkniętych probówkach itp.).

Lekarz pierwszego kontaktu powinien poinformować pacjenta, że zarówno niewłaściwa dieta (głodzenie lub spożycie posiłku bezpośrednio przed badaniem) jak i stosowane leki mają istotny wpływ na wynik badań laboratoryjnych. Przykładowo: po posiłku rośnie stężenie glukozy, triglicerydów, hormonu wzrostu, gastryny i wapnia jonizowanego, spada natomiast stężenie fosforanów, bilirubiny, kwasu moczowego, potasu i chlorków. Parametr}- biochemiczne, hematologiczne i koagulologiczne podlegają również zmianom w okresie cyklu menstruacyjnego oraz w ciąży.

Tabela 1.5. Wpływ zmiany pozycji ciała (z leżącej na stojącą), wysiłku fizycznego i pory dnia na wybrane parametry biochemiczne we krwi

Parametr biochemiczny (w surowicy)	Zmiana pozycji ciała (wzrost o 5-10%)	Wysiłek fizyczny (wzrost o 10-40%)	Zmienność dobowa (%) godz. 8.00-14.00
ALT	t	t	25
AST	-	t	56
Albumina	t	-	6
Cholesterol	t	-	25
Immunoglobuliny	t	t	-
Kreatynina	-	t	15
Fosforan	-	t	11
Mocznik	-	-	22
Żelazo	-	t	37
Sód	-	-	-

Istotne jest również, aby pacjent miał pobraną krew w warunkach spoczynkowych, tzn. w pozycji siedzącej, po 15-20 minutowym odpoczynku. Wysiłek fizyczny, zależnie od jego intensywności i czasu trwania, może wpływać na wartości wielu parametrów pomiarowych (tab. 1.5).

Tabela 1.5 nie uwzględnia zmienności dobowej hormonów, których aktywności wyraźnie podlegają wpływom pór dnia (śwuatła i ciemności), stresu i aktywności fizycznej. Przykładowo: stężenie kortyzolu i hormonu wzrostu jest 2-