1109145473

Halina Soczówka, Sylwia Krajewska

normalnych, w którym rezultaty wartościowe kosztów oraz rozmiary produkcji w dużym stopniu mają charakter przybliżony (przeciętny), przy czym przeciętny obraz ma służyć wyrównywaniu wahań. Rachunek kosztów planowanych jest rachunkiem kosztów, w którym prezentuje się koszty przewidywane do uzyskania w przyszłości³⁹.

Drugie z wymienionych kryteriów - sposób rozliczania kosztów na produkty - jest podstawą wyróżnienia rachunku kosztów pełnych i rachunku kosztów zmiennych. Rachunek kosztów pełnych wykształcił się historycznie jako pierwszy. Podstawowe cechy tego rachunku to podział rzeczywistych kosztów całkowitych przedsiębiorstwa na koszt) bezpośrednie i koszty pośrednie oraz rozliczanie kosztów pośrednich na produkty za pomocą różnego rodzaju wielkości wyrażanych wartościowo lub ilościowo, które mają odzwierciedlać ąuasi-związki przyczynowo-skutkowe między kosztami pośrednimi a wytwarzanymi produktami⁴⁰. Model rachunku kosztów pełnych zakłada, że na poziom kosztów wpływa tylko jedna zmienna objaśniająca - rozmiary produkcji, co powoduje, że w krótkim okresie przy niepełnym wykorzystaniu potencjału rachunek ten nie generuje informacji odpowiednich do podejmowania decyzji⁴¹.

System rachunku kosztów zmiennych zapoczątkował nową erę w rozwoju systemu częściowego rachunku kosztów. Jego podstawowe cechy to podział kosztów całkowitych przedsiębiorstwa na koszty stałe i zmienne oraz wycena wyrobów gotowych, półproduktów i produkcji niezakończonej tylko według kosztów zmiennych. Koszty stałe mogą być grupowane w jednolitym bloku lub z wyodrębnieniem w nim np.: kosztów stałych produkcji, zarządu i sprzedaż)'⁴².

Zarówno rachunek kosztów pełnych, jak i rachunek kosztów zmiennych może, w zależności od treści kosztów, które są jego przedmiotem, przyjmować postać rachunku kosztów rzeczywistych, rachunku kosztów normalnych lub rachunku kosztów planowanych⁴³.

Wobec niedostatków informacyjnych omówionych klasycznych modeli rachunku kosztów pełnych i zmiennych rozwijają się nowe systemy rachunku kosztów, które są odpowiedzią na zapotrzebowanie na nowoczesne narzędzia zarządzania w przedsiębiorstwie.

Do nowoczesnych systemów rachunku kosztów wykorzystywanych w control-lingu można zaliczyć:

³⁹    Ibidem, s. 48-49.

⁴⁰    I. Sobańska, Tworzenie rachunkowości..., s. 20.

⁴¹    Rachunek kosztów..., red. A. Jarugowa, s. 56,58.

⁴²    I. Sobańska, Tworzenie rachunkowości..., s. 23-24. ^4:1 Rachunek kosztów..., red. A. Jarugowa, s. 56.