1636661548

Nauczyciel rozdaje mapkę i prosi o zaznaczenie kolorem regionu, na którym mieszkamy. Zadaje pytanie: dlaczego nasz region oznaczony został jako „mieszany”? Jakie wydarzenia mogły mieć wpływ na taki stan rzeczy?

Nauczyciel wyjaśnia proces wymiany demograficznej, który nastąpił w 1945 roku, używając przykładów ludności napływowej z początku zajęć. Na większość określeń, które funkcjonują, oddziaływał w przeszłości silnie język niemiecki. Germanizmy te mają jednak na ogół zasięg szerszy, wspólny dla całej Polski północnej lub jej części. Wpływem niemieckim można objaśniać częste użycie strony biernej, np. panna młoda została pożegnana, książka została przeczytana, wszystko zostało kupione, ale chyba najbardziej „wpadającym w ucho” i charakterystycznym jest określenie: usiądź się.

Wyjaśnienie pojęć: archaizm i neologizm

Teraz

Nauczyciel prosi o wykonanie rurki z arkusza brystolu i poleca uczniom, aby ugniatali kulki z papieru gazetowego. Następnie prosi, żeby wpychali te kulki do rurki. W końcu walec się napełnia. Próba umieszczenia tam każdej następnej porcji papieru powoduje wypadnięcie z drugiej strony. Nauczyciel wyjaśnia, że rurka to alegoria języka a gazety to słowa. To, co wypada - to archaizmy, a wpychane są neologizmy.

Następnie objaśniamy znaczenie pojęcia „proces”. Najpierw wybrany uczeń szuka objaśnienia słowa w słowniku. Czyta je głośno.

Nauczyciel prosi o podanie przykładów „procesów zmiennych” w naszym życiu, lub sam je proponuje, np.

pranie białej bielizny przed epoką pralek (w skrócie: tarka do prania, pranie ręczne, dziś automaty i pralnie)

podroż z miasta do innej miejscowości (kiedyś pieszo lub konno, dziś nowoczesne środki transportu)

kontakt pomiędzy rodzinami (kiedyś list, dziś mail)

Nauczyciel wyjaśnia, że podobne przyspieszenie nastąpiło w języku. Uczniowie są jego obserwatorami -zarówno przy spieszenia, jak i języka. Nauczyciel zwraca uwagę na to, że język, podobnie jak rodziny, o których była mowa na początku, „mieszają się”, języki najpierw mieszają się, a następnie poszczególne wyrazy „odchodzą”, zanikają. Wpływ na to ma także proces globalizacji i kultury masowej.

Prowadzenie zabawy edukacyjnej:

Znajdź jak najwięcej określeń:

Kromki chleba, ziemniaków,

ziemniaki - bulwy, kartofle, pyry

chleb - skibka, sznytka, pajda, glonka, kromka, na okrągło

Na zakończenie zajęć nauczyciel stawia problem: czy warto ocalić język gwarowy czy nawet tylko dialekt od zapomnienia? Swoja wypowiedź zawrzyj w formie pisemnej w zeszycie.

KlAIID/yw