2210689339

me zmodernizujemy słownika pytań stawianych literaturze staropolskiej, możemy utracie jej poczucie ważności dla refleksji współczesnej, rozumiejąc relację między tekstem a odbiorcą w perspektywie hermeneutycznej²⁴.

Co więcej, w humanistyce spotkać można się ze znakomitymi pracami, w których heterogoniczne osłabienie profesjonalizacji dyskursu przynosi więcej pożytków poznawczych niż skrupulatność monometody²⁵. Inspirując się umieszczonymi w motcie niniejszej pracy słowami Odo Marquarda, można dojść do wniosku, że filozofia podsuwa badaczowi infrastrukturę myślową, przyrównywaną do naukowego kaskaderstwa. By praca literaturoznawcza na temat sceptycyzmu w pisarstwie XVII wieku mogła prowadzić do poszerzenia naszej znajomości horyzontów poznawczych kultury dawnej, powinna — w przekonaniu autorki — skorzystać z owych możliwości podsuwanych przez filozoficzne kaskaderstwo. Z całą świadomością ryzyka podjęte zostaną zatem w niniejszym studium „działania karkołomne”.

Oddaje to już sama struktura pracy, która unika poręcznego schematu prostego zestawienia części teoretycznej i interpretacyjnej, a próbuje wyprowadzić propozycje metodologiczne z materii omawianej tematyki. Dlatego w kolejnym podrozdziale wprowadzone zostaną podstawowe definicje oraz bezpośrednio wiążące się z nimi najważniejsze kontrowersje, które polaryzują opinie na temat sceptycyzmu jako historycznej orientacji filozoficznej. W rozdziale I przedstawiona zostanie radykalna propozycja przebudowy epistemologii europejskiej w ujęciu Richarda Rorty’ego, która - jeśli nie poddać jej krytyce - zdolna byłaby unieważnić refleksję nad sceptycyzmem i zaszufladkować ją w polu anachronizmów badawczych. Polemika z neopragmatyczną koncepcją w zamierzeniu autorki zmierza z jednej strony do ocalenia przekonania o wadze problematyki

²⁴    Znamienne rozumienie przeszłości w perspektywie hermeneutycznej sygnalizują początkowe słowa Hansa Georga Gadamera w niewielkiej rozprawie Poetek filozofii- „Tematem jest początek greckiej filozofii, a to oznacza początek kultury Zachodu. Ta kwestia nie pozostaje wyłącznie w kręgu zainteresowań historycznych. Jest ona związana z aktualnymi problemami naszej własnej kultury [...]. Takie właśnie badanie presokratyków jest wciąż aktualne. Służy ono zrozumieniu naszej własnej kondycji...” (H.G. Gadamer, Poczcffek filozofii, przeł. J. Gajda-Krynicka, wstęp J. Bmdzińska, Warszawa 2008, s. 17). Podkr. - A.K.

²⁵    W dziejach nauk humanistycznych można wskazać w tym kontekście na dziewiętnastowieczną tradycję historii kulturalnej (Kulturgeschichte), której najwybitniejszymi przedstawicielami byli — według Petera Burke’a — Jakob Burckhardt (1818-1897) i Johan Huizinga (1872-1945). Autor książki What is cultaral bisiory? pisał: „Różnica między tymi uczonymi a profesjonalnymi historykami sztuki czy literatury polega na tym, że historyków kulturowych interesowały w szczególności powiązania między różnymi sztukami. Skupiali się raczej na całości niż na poszczególnych częściach, dyskutując łączność tych różnych sztuk z tym, co często było nazywane - podążając za Hegjem i innymi filozofami - »duchem epoki«, Zeitgeisf’ (P. Burkę, What Is Cultural Histoty ?, wyd. 2, Cambridge 2008, s. 7). Oczywiście z perspektyw)' XX wieku Heglowska idea została skrytykowana jako forma metafizycznej fundacji koherentności epoki. Na temat krytyki heglizmu w historiografii i historii sztuki zob. E.H. Gombrich, W postukiwaniu historii kultuty, [w:] Pojęcia, problemy, metody współczesnej nauki o sztuce. Dwadzieścia szęśc artykułów uczpitych europejskich i amerykańskich, wybór i wstęp J. Białostocki, Warszawa 1976, s. 302-345. W polskiej humanistyce współczesnej natomiast znamiennymi przykładami prac, abstrahujących od owej monometody, są mariaże literatury i filozofii, wśród których można wskazać choćby na Ducha powierzchni Agaty Bielik-Robson jako na jedną z najciekawszych książek poświęconych romantyzmowi w ostatnich latach. Filozofka, która tematów literackich nie porusza z perspektyw)' specjalistycznie wykształconego literaturoznawcy, kreśli przed czytelnikiem niezwykle bogate poznawczo obszary refleksji nad zanurzeniem tekstów w kulturze filozoficznej i myśli antropologicznej.