293014422

wskazują zwłaszcza na trzy pierwotne źródła, które zasiliły płodny w późniejszym okresie prąd, przenikający większość nauk społecznych, a który przyjęto nazywać instytucjonalizmem. Do takich źródeł zalicza się: darwinizm społeczny, antropologię kulturową i pragmatyzm. Przypomnę ich główne tezy '.

NAUKI SPOŁECZNE:

Rys. 1.1. Źródła amerykańskiej ekonomiki instytucjonalnej.

Darwinizm społeczny dotarł z Europy do USA na fali ewolucjonizmu i przyczynił się do powstania amerykańskiej socjologii. Pod wpływem dzieł wielkiego uczonego angielskiego Herberta Spencera (1820-1903) w języku tej nauki zagościły pojęcia struktura społeczna, instytucja i organizacja, odnoszące się do takich wspólnot, jak rodzina, wspólnota religijna i zawodowa, zrzeszenia polityczne i układy produkcyjne. Oryginalne, amerykańskie wątki do tych koncepcji wprowadził William Graham Sumner (1840-1910), podnosząc do najwyższej rangi znaczenie doboru naturalnego w więziach społecznych. Teza, zaczerpnięta z biologii, że przeżyją tylko najzdatniejsi, miała uznanie wśród obserwatorów i uczestników praktyki ówczesnego etapu rozwoju amerykańskiego kapitalizmu. Walka człowieka o przetrwanie wymusiła tworzenie wspólnot na podstawie pewnych praktyk, obyczajów, upodobań i obrzędów, które stały się naturalnymi sposobami postępowania w gromadzie (w oryginale -folkways). Mamy tu do czynienia z opisem kategorii instytucja.

W ramach ogólnej nauki o człowieku wyodrębnia się antropologie kulturowa, która bada życie ludzkie w ramach odziedziczonego dorobku materialnego i duchowego wspólnot społecznych. Rozgłos przyniosły badania nad pierwocinami więzi społecznej, prowadzone w bezpośrednim kontakcie uczonych z plemionami indiańskimi. Lewis Henry Morgan (1818-1881) na podstawie wieloletnich badań życia Irokezów wskazał na znaczenie takich instytucji, jak rodzina, małżeństwo, ród i plemię w ogólnym procesie rozwoju ludzkości. Warto wspomnieć, że jego badania wykorzystał m.in. Fryderyk Engels w swojej rozprawie o powstaniu instytucji własności prywatnej i państwa.

Por. W. Stankiewicz, Ekonomika instytucjonalna. Narodziny i rozwój, Wyd. BBS, PWSBiA. Warszawa 2004,