- zagrożenia chemiczne - pierwiastki lub związki chemiczne,
- zagrożenia biologiczne - to szkodniki i ich pozostałości, insekty, gryzonie i ich odchody,
- zagrożenia mikrobiologiczne wywołane przez bakterie, drożdże, wirusy i pleśnie w tym toksynotwórcze.
Podstawowe powody, dla których należy eliminować zagrożenia zdrowotne to:
- podniesienie jakości wyrobów,
- duża konkurencja na rynku,
- spełnienie wymagań prawnych UE.
Zagrożenia fizyczne występujące w żywności można podzielić według źródeł ich pochodzenia na:
- kurz i brud,
- ciała obce dostające się z surowcami: piasek, kamyki, patyki, źdźbła słomy, sznurek i itp.,
- ciała obce pochodzące z surowców: pestki owoców, łupiny, kości z wędlin, ości, itp.,
- dostające się do żywności w trakcie procesu przetwórczego: odłamki szkła, plastyku, odłamki metalu, drewna, skrawki i zeschnięte resztki produktów,
- powstające w wyniku zaniedbań personelu: noszenie biżuterii i innych ozdób, niewłaściwa odzież robocza-możliwość oderwania guzików, wypadanie przedmiotów noszonych w kieszeni, włosy, niedopałki, itp.,
- wynikające z nieprzestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy: brak osłon lamp oświetleniowych, szkła okienne, farba z sufitu i ścian, odchody ptaków i gryzoni, itp.,
- inne, np. wprowadzane świadomie,
- zawilgocenie, przegrzanie wskutek działania czynników atmosferycznych.
Zagrożenia chemiczne to różne pierwiastki i związki chemiczne, nie będące istotnymi składnikami żywności, a znajdujące się w niej w sposób przypadkowy. Mogą one w znacznym stopniu wpływać na jakość zdrowotną żywności, powodując albo natychmiastowe objawy chorobowe, albo też zmiany w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu, dające się stwierdzić dopiero po pewnym czasie. Obecność niektórych związków może dawać skutki nawet w następnych pokoleniach. Wpływ ich na organizm może się także objawiać w postaci chorób nowotworowych.
Skażenia żywności substancjami chemicznymi w dużej mierze są wynikiem działalności człowieka. Ogólnie zagrożenia chemiczne występujące w żywności można podzielić na:
- naturalnie występujące w surowcach,
- obecne w wyniku zabiegów agrotechnicznych i zootechnicznych: pozostałości pestycydów, azotany, pozostałości leków weterynaryjnych,
- celowo dodawane w przemyśle w procesie technologicznym: dodatki funkcjonalne -substancje dodatkowe dozwolone,
- przypadkowo dostające się w procesie technologicznym: np. pochodzące z maszyn smary i farby,
- pozostałości środków myjących i dezynfekcyjnych,
- powstające w wyniku rolniczego wykorzystania terenów ekologicznie zagrożonych (np. metale toksyczne),
- mikotoksyny i toksyny bakteryjne,
- skażenia radioaktywne,
- dodane świadomie w celu zatuszowania.
W niektórych surowcach żywnościowych występują naturalne substancje toksyczne, a ich zawartość wiąże się ze stanem dojrzałości surowców lub okresem ich przechowywania. Przykładem tego typu substancji mogą być solanina występująca w ziemniakach, amygdalina w gorzkich migdałach, toksyny w grzybach kapeluszowych.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"
18