Problem badawczy - to pytanie bądź zespół pytań na które odpowiedzi powinno dostarczyć podjęte badanie. W problemach badawczych poszukiwane, sygnalizowane są zawsze związki zależności między zmiennymi. Poprzez szukanie na nie odpowiedzi chcemy ustalić jaki wpływ mają zmienne niezależne na zmienną zależną, którą uczynimy przedmiotem poznania.
Przykładowy problem badawczy: Wpływ zachowań agresywnych na wyniki w nauce młodzieży gimnazjalnej.
Ankieta- gromadzenie informacji poprzez pytania stawiane wybranym osobom techniką wypytywania w formie pisemnej. Etap konstruktywny ankiety to wypytywanie:
1) celu badań, badamy opinię społeczną, określamy rozmiary zjawisk, upodobania, poglądy, zainteresowania;
2) tworzenie narzędzi, formułowanie pytań badawczych, uszczegółowienie i sprecyzowanie zagadnienia głównego;
3) włożenie instrukcji; przedstawiamy kto robi ankietę, w jakim celu, jak należy odpowiadać na pytania, zapewnienie o anonimowości
4) wskazane są badania próbne w oparciu które zdiagnozujemy wartość tej ankiety Wymagania stawiane badaniom ankietowym:
1. celowość badanych zagadnień - nie powinny zawierać osobistych relacji z innymi osobami ani pytań intymnych
2. odpowiednia fonna i treść pytań-pytania powinny umożliwiać pełną komunikację pomiędzy badanym a badającym, pytania muszą być konkretne, dostosowane do badacza, proste, krótkie, zrozumiałe, nie mogą być pytania sugerujące. Powinny być zwroty grzecznościowe.
3. prawidłowa kolejność pytań, harmonijna zwarta logiczna całość, powinny ułatwić składanie odpowiedzi
4. właściwy sposób przeprowadzania badań w zakresie organizacji zadań, wymogów technicznych związanych z badaniami
SOCJOMETRIA - jest nauką interdyscyplinarną stosowana zarówno w psychologii, socjologii jak i pedagogice. Określa się ją jako naukę zajmującą ilościowym mierzeniem właściwości psychicznych, cechujących grupę jako całość oraz stosunkiem w mej panującym. Badanie socjometryczne po raz pieiwszy zaproponował J. Moreno w 1934r. Według niego był to sposób badania polegający na wskazywaniu, nominowaniu osób według podanego kryterium.
Według M. Pilkiewicza o użyteczności badań socjometrycznych decyduje właściwy dobór kryteriów socjometrycznych. Formułując kryteria należy być świadomym tego do czego one służą i jak zostaną wykorzystane zgromadzone informacje. Kryterium jest specyficzną informacją społeczną założoną przez eksperymentatora, bądź rzeczywistą będącą podstawą dokonania wyboru osoby z danej grupy społecznej odpowiadającą wymogom podanym w instrukcji.
Według Gronlunda kryteria socjometryczne powinny spełniać następujące warunki:
1) jasno określać rodzaj sytuacji zgodnie z którą należy dokonać wyboru
2) sytuacja powinna dotyczyć aktywności znanej wszystkim członkom grupy, tylko w niewielkim stopniu może być związana z sytuacjami nietypowymi
3) powinna się opierać na trwałych relacjach międzyludzkich
4) umożliwiać dokonanie wyboru w obrębie danej grupy Według M. Pilkiewicza możemy wyróżnić następujące kryteria:
a) kryteria ogólne - dotyczą szerszej dziedziny aktywności np. chęci bawienia się razem (np. Z kim najchętniej jeździsz na wycieczki?)
b) kryteria specyficzne - szczegółowo określana interakcja np. chęć uczenia się razem historii (np. Z kim z grupy najchętniej budujesz domek z klocków?)
a) kryteria silne - ujawniają podstawowe i stałe związki międzyosobnicze, są jednocześnie ogólnym kryterium(np. Z kim z klasy najchętniej rozmawiasz?)
b) kryteria słabe - daje powierzchowny i nietrwały obraz tych stosunków ze względu na słabe zainteresowania i małe doświadczenie w zakresie tego kryterium, maja małą wartość diagnostyczną (np. Z kim chętnie bawisz się lalkami?)
a) kryteria realne - przedstawiają sytuacje mające odniesienie do rzeczywistości (np. Z kim najchętniej bawisz się klockami?)
b) kryteria nierealne - sytuacje hipotetyczne (np. Z kim z grupy chciałbyś polecieć w kosmos?)