3833473387

Rozdział II

ZMIANY W PRZEPISACH REGULUJĄCYCH ZASADY PROCESOWE ORAZ CELE POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO

Anna Rudnicka, Krzysztof Sawicki

Zasada kontradyktoryjności, in dubio pro reo, bezpośredniości, prawdy oraz celów postępowania w procesie karnym na podstawie nowelizacji kodeksu postępowania karnego

Zasada kontradyktoryjności, jako samodzielna dyrektywa procesu karnego odnosi się głównie do etapu jurysdykcyjnego. Charakteryzuje się ona istnieniem co najmniej dwóch stron procesowych, zainteresowanych niewątpliwie korzystnym dla siebie wynikiem postępowania, spierających się przed bezstronnym arbitrem i próbujących poprzez prezentację konkretnych argumentów dowieść swej racji. Istotą zasady staje się przyznanie równych uprawnień w toczącym się postępowaniu, realizowanych za pomocą zgłaszania wniosków dowodowych, uczestniczenia w czynnościach procesowych, przedstawiania argumentów dowodowych, polemiki.

Nowe rozwiązania prawne zakładają wzmocnienie kontradyktoryjnego modelu procesu karnego, opartego na ścieraniu się stron procesowych, mających zapewnione gwarancje oraz jednakową pozycję w toczącym się postępowaniu. Organ rozstrzygający spór zachowa swój bezstronny charakter, stając się teoretycznie biernym arbitrem. Analizując nowe regulacje w zakresie wprowadzonych zmian, łatwo zauważyć ich podobieństwo do rozwiązań stosowanych w systemie anglosaskim.

Zasada kontradyktoryjności, jako reguła opisana w art. 167 § 1 k.p.k., realnie wpływa na kształt reformy procesu karnego. Stanowi podstawę inicjatywy dowodowej stron oraz sposobu przeprowadzania dowodów. Nowy model kontradyktoryjności oparty na art. 167

k. p.k.„ aktywizuje strony procesowe, odciążając w tej powinności skład orzekający. W ten sposób, odpowiedzialnymi za wykazywanie swego stanowiska czyni ścierające się procesowo strony. Sąd nie ma obowiązku dowodzenia racji którejkolwiek z nich, pełniąc jedynie funkcję obiektywnego i niezawisłego arbitra.

Sąd może przejawiać aktywność dowodową tylko w niżej wskazanych przypadkach:

l.    Przeprowadzania dowodu w granicach przedstawionej przez stronę tezy dowodowej.

Zgodnie z treścią nowego zapisu, znaczenie tej ostatniej wzrasta. Dowód może zostać przeprowadzony przez sąd jedynie w zakresie ustalonej wcześniej przez stronę tezy, mającej wiążący charakter także dla składu orzekającego. Wskazanie konkretnej z nich może celowo zawężać obszar aktywności wspomnianego organu, wpływając jednocześnie na obszemość materiału dowodowego.

2. Z urzędu. Przeprowadzenie dowodu z urzędu dotyczy tylko sytuacji wyjątkowych, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami sprawy. Sąd musi nabrać przekonania co do słuszności jednej ze stron procesowych, celem wydania sprawiedliwego oraz odzwierciedlającego prawdę materialną rozstrzygnięcia. Podejmowane działania nie mogą pozostawać w sprzeczności z zasadą in dubio pro reo, ponieważ do obowiązków oskarżyciela publicznego należy usunięcie wątpliwości o charakterze dowodowym - w przeciwnym wypadku rozstrzygnięcie będzie na korzyść oskarżonego. Nie wolno jednak zapominać

15