3307664556

będą odmienne od przepisów ustaw szczególnych. Wariant drugi, który z pozoru wydaje się prostszy, jest chyba mniej realistyczny, co pokazał przykład obowiązkowych ubezpieczeń lotniczych.

3. Stosowanie przepisów kodeksu cywilnego do umów ubezpieczeń obowiązkowych

Na marginesie głównego nurtu rozważań chcemy rozważyć zasady stosowania kodeksu cywilnego do ubezpieczeń obowiązkowych. Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy do umów ubezpieczeń obowiązkowych, w sprawach nieuregulowanych w ustawie, stosuje się przepisy kodeksu cywilnego. Chodzi przede wszystkim o przepisy tytułu XXVII kodeksu cywilnego o umowie ubezpieczenia, które w większości mają charakter kogentny i nie zawsze są spójne z przepisami ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.

Można przytoczyć szereg przykładów wskazujących, iż przepisy kodeksu cywilnego nie zawsze przystają do specyfiki umów ubezpieczeń obowiązkowych; dotyczy to np. art. 813, 816 i 822 k.c.⁴⁰ Dlatego sugerujemy, aby nowelizując ustawę, dodać w art. 22 ust. 1 ustawy słowo „odpowiednio"⁴¹. Dzięki takiej, z pozoru drobnej, zmianie zastosowanie przepisów kodeksu cywilnego do umów ubezpieczeń obowiązkowych byłoby bardziej precyzyjne i jednoznaczne⁴². „Odpowiednie" stosowanie przepisów kodeksu cywilnego oznacza, że przy uwzględnieniu wykładni systemowej i funkcjonalnej w każdym przypadku byłyby brane pod uwagę różnice pomiędzy instytucjami i sytuacjami, których dotyczy przepis odsyłający oraz przepis odesłania⁴³.

Zapewne lepsze niż odesłanie generalne byłoby każdorazowe wskazywanie w ustawie przepisu kodeksu cywilnego mającego zastosowanie w danym przypadku. Próbą zastosowania takiej formuły było wprowadzenie w 2012 r.⁴⁴ art. 8a ustawy, który odmiennie od art. 815 k.c. uregulował skutki naruszenia przez ubezpieczającego obowiązku deklaracji ryzyka, przez co wyeliminowane zostało zastosowanie w tym zakresie kodeksu cywilnego. Wygląda jednak na to, że przeprowadzenie podobnych zabiegów legislacyjnych dotyczących całokształtu umów ubezpieczeń obowiązkowych byłoby na obecnym etapie prac legislacyjnych mało realne. Wydaje się, że nasze znacznie skromniejsze propozycje są łatwiejsze do akceptacji i wdrożenia.

Konkluzja

Reasumując, opowiadamy się za możliwie szybkim wprowadzeniem wskazanych zmian w przepisach ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych w ramach jej „małej" nowelizacji. Zakres zmian miałby obejmować co najmniej trzy omówione powyżej kwestie, które uznajemy za najważniejsze i zarazem najpilniejsze z punktu widzenia potrzeb i interesów uczestników obrotu ubezpieczeniowego.

Na zakończenie chcemy zaakcentować, że w dalszej perspektywie zdecydowanie opowiadamy się za kompleksową reformą prawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, czego warunkiem jest

⁴⁰    Szerzej por. K. Ludwichowska, Przepisy kodeksu cywilnego a regulacje ustawy o ubezpieczeniach obowiązko-wych w zakresie ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, „Rozprawy Ubezpieczeniowe" nr 5 (2/2008), s. 13 i nast.

⁴¹    Zmiana taka jest postulowana już od wielu lat; por. S. Reps, Zastosowanie przepisów kodeksu cywilnego w ubezpieczeniach obowiązkowych, „Prawo Asekuracyjne" 2005, nr 4, s. 20.

⁴²    Por. D. Fuchs, Znaczenie nowelizacji..., op. cit., s. 40 i nast.

⁴³    Szerzej por. L. Morawski, Zasady wykładni prawa, TNOiK „Dom Organizatora", Toruń 2010, s. 244-245.

⁴⁴    Na mocy ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 205, poz. 1210).

17

Rozprawy Ubezpieczeniowe zeszyt 15(2/2013)