4130649682

1.2. Zagadnienia wydawnicze i księgarskie

W POLSKIEJ BIBLIOLOGII

Zaproponowane „towaroznawcze” ujecie książki i procesów wydawniczo-dystrybucyjnych niesie ze sobą niebezpieczeństwo przekształcenia się przedmiotu „Zagadnienia wydawnicze i księgarskie” w zlepek słabo powiązanych informacji encyklopedycznych o faktach i działaniach technologicznych, ekonomicznych, informatycznych, których książka jest efektem i czynnikiem. Wielu dziewiętnastowiecznych historyków, bibliografów i bibliotekoznawców podejmowało badania nad drukarniami, papiernictwem, introligatorstwem, oficynami wydawniczymi, ich repertuarem, nakładami i postacią materialną wydawanych publikacji. Badania te, prowadzone bez ściśle określonej metodologii i o różnie zakreślonych celach, przyniosły wiele ważnych ustaleń faktograficznych, ale nie tworzyły usystematyzowanej całości, nie pozwalały na szersze uogólnienia. Brak scalającej perspektywy oglądu zjawiska książki prowadził do prezentacji luźnego konglomeratu faktów dotyczących książek, niepowiązanych ze sobą nadrzędnym problemem badawczym. Joachim Lelewel w rozdziale Co jest bibliografia? (zamieszczonym w drugim tomie Bibliograficznych ksiąg dwoje. Wilno 1823), przedstawiając problematykę interesującej nas dziedziny wiedzy (grafikę, czyli naukę o piśmie; typografię, czyli sztukę drukarską i jej historię; introligatorstwo i jego historię; bibliopolię, czyli księgarstwo; bibliopojeję, czyli księgotwórstwo oraz naukę oceniania zewnętrznej wartości książek) uznał je tylko „za zbiór nauk i wiadomości służących do mechanicznego po większej części obeznawania się z książkami” (Bibliograficznych ksiąg dwoje... t. 2 s. 255).

Wykrystalizowanie się porządkującej zagadnienia książki dyscypliny naukowej - bibliologii, opartej na jednorodnych założeniach, posługującej się jednolitą aparaturą pojęciową i stawiającej przed badaczami jasno określony cel, nastąpiło dopiero w II Rzeczypospolitej. Wtedy to, pod wpływem dynamicznie rozwijającej się socjologii, zwrócono uwagę na użytkowników, dla których książki są publikowane, którym są sprzedawane i wypożyczane. Książka przestała być traktowana wyłącznie jako jeden z wielu wytworów ludzkiej przemyślności, zaczęto widzieć w niej także wytwór spełniający jakieś zadania i odgrywający

17