4587759255

c/ ustalane ex post, które dotyczą okresu przeszłego i odzwierciedlają podstawowe grupy kosztów w układzie rodzajowym, podmiotowym i przedmiotowym.

Z punktu widzenia podejmowanych decyzji, koszty dzielimy na koszty utraconych korzyści, koszty zapadłe (przesądzone) i koszty uznaniowe (przyszłe).

Koszty utraconych korzyści, to koszty wyrażające określoną wartość z tytułu zaniechania jakiegoś sposobu działania.

Pojęcie kosztów utraconych korzyści należy zawsze kojarzyć z deficytem zasobów przedsiębiorstwa, które poświęcone na realizację jakiegoś celu zmniejszają stopień realizacji celu innego, np. kiedy przedsiębiorstwo w pełni wykorzystuje swoją zdolność produkcyjną i chce podjąć się produkcji jednego lub kilku wyrobów dotychczas nie produkowanych. Podjęcie tej produkcji jest dla celów przedsiębiorstwa związane z utratą pewnych, wcześniej osiąganych korzyści, które należy odjąć od przychodu, jaki przedsiębiorstwo uzyska z tytułu podjęcia nowej produkcji. I właśnie przez fakt, że utraconą korzyść odejmuje się od przychodu otrzymanego z nowej produkcji, uzyskuje on status kosztu, nazwanego kosztem utraconych korzyści.

Koszty utraconych korzyści są więc rodzajem kosztów alternatywnych. Określają one to, co przedsiębiorstwo traci na skutek odrzucenia lub ograniczenia alternatywnego wariantu działania.

Koszty przesądzone są kosztami wywołanymi decyzjami wcześniejszymi, których nie można zmienić na etapie bieżących decyzji. Są to więc koszty zapadłe i nieodwracalne. Przykładem kosztów przesądzonych może być amortyzacja środka trwałego zakupionego w poprzednim okresie

Przeciwieństwem kosztów przesądzonych są koszty jeszcze nie zapadłe, czyli koszty przyszłe (uznaniowe), ponieważ nie są one zdeterminowane ani wcześniejszymi zobowiązaniami, ani zaangażowaniem środków. Koszty te mogą być odroczone w czasie ponieważ zależą od uznania potrzeby ich poniesienia przez kierownictwo.

Z punktu widzenia zarządzania i związku kosztów z produktami pracy, koszty dzielimy na koszty indywidualne i koszty wspólne.

Koszty indywidualne są przyporządkowane przedmiotom (nośnikom) kalkulacyjnym. W praktyce są określane mianem kosztów bezpośrednich. Zaliczamy do nich bez względu na charakter produkcji materiały i płace bezpośrednie.

Koszty wspólne są powiązane z technologicznymi kosztami wytwarzania i kosztami zarządu. Nie można ich indywidualnie wyodrębnić w przekroju produktów, ale są one przypisane do miejsc powstawania kosztów.

Koszty wspólne wydziałów produkcyjnych nazywamy kosztami wydziałowymi. Koszty wspólne przedsiębiorstwa jako całości nazywamy kosztami ogólnego zarządu.

Koszty wspólne dotyczące produktów są rozliczane według z góry wyznaczonych kluczy podziałowych. Dla przykładu, koszty wydziałowe można rozliczać w stosunku do kosztów bezpośrednich a koszty ogólnego zarządu w stosunku do kosztów wytworzenia.

4. Klasyfikacja kosztów do celów kontroli.

Przedstawione kryteria klasyfikacji kosztów eksponowały głównie potrzeby kalkulacji i podejmowania decyzji, natomiast pomijały koszty jako narzędzie kontroli w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Racjonalność działalności przedsiębiorstwa wymaga podporządkowania kosztów do poszczególnych komórek organizacyjnych, które są odpowiedzialne za kształtowanie ich wysokości. Komórki odpowiedzialne za ponoszone koszty są określane mianem ośrodków odpowiedzialności.

Ośrodek odpowiedzialności stanowi wyodrębnioną organizacyjnie część przedsiębiorstwa zarządzającą określonymi zasobami. Z punktu widzenia osoby kierującej pracą ośrodka, w którym są ponoszone koszty, ważne jest, czy osoba ta ma wpływ na rodzaj i wysokość ponoszonych kosztów, czy nie. Z tego względu wszystkie koszty przypadające na dany ośrodek odpowiedzialności możemy podzielić na: a/ koszty kontrolowane, b/ koszty nie kontrolowane.

16