4587759262

Wyszczególnione składniki kosztow rodzajowych (patrz tabela) pozwalają wniknąć w wielkość i strukturę zużytych zasobów. Na tej podstawie można ustalić, jakie koszty poniesiono w przedsiębiorstwie i w jakiej wysokości. Jest to podstawowe zadanie układu rodzajowego kosztów.

Mankamentem układu rodzajowego kosztów jest to, że informuje on tylko o globalnej wysokości poniesionych kosztów zużycia poszczególnych czynników produkcji w danym czasie, natomiast nie określa ani miejsca powstawania kosztów, ani produktów, na które koszty zostały poniesione, dlatego jego przydatność w zarządzaniu przedsiębiorstwem nie jest duża.

W zarządzaniu przedsiębiorstwem istotne znaczenie ma podział kosztów według miejsc ich powstawania. Dostarcza on informacji na temat kosztów ponoszonych przez wyodrębnione stanowiska pracy lub całe komórki organizacyjne.

Natomiast kalkulacyjny układ kosztów pozwala udzielić odpowiedzi na pytanie, na co zostały poniesione koszty zużycia czynników produkcji, czyli na jakie jednostki kalkulacyjne. Podstawowym więc zadaniem układu kalkulacyjnego kosztów jest ustalenie wysokości i struktury jednostkowych kosztów własnych. Podstawą układu kalkulacyjnego kosztów jest ich podział na koszty bezpośrednie i koszty pośrednie. Za kryterium tego podziału bierze się sposób ich odnoszenia na jednostkę kalkulacyjną, stanowiącą tzw. nośnik kosztów.

Do kosztów bezpośrednich zalicza się te koszty, które są ściśle związane z wytworzeniem konkretnych wyrobów, czyli na podstawie dokumentacji źródłowej, bez żadnego dodatkowego przeliczania. Zwykle są to koszty materiałów bezpośrednich, płac bezpośrednich i innych kosztów bezpośrednich.

Koszty pośrednie są tymi kosztami których nie można na podstawie dokumentów źródłowych odnieść wprost do określonych jednostek kalkulacyjnych lub których ustalanie w danych warunkach jest nieopłacalne z powodu dużej pracochłonności czy nieistotne ze względu na małą ich kwotę. Koszty pośrednie rozlicza się więc na poszczególne jednostki kalkulacyjne za pomocą kluczy podziałowych (np. proporcjonalnie do kosztów wynagrodzeń bezpośrednich, w stosunku do maszynogodzin, do kosztów przerobu lub do technicznego kosztu wytworzenia). Do kosztów pośrednich zalicza się koszty wydziałowe, koszty ogólnozakładowe (koszty zarządu), koszty zakupu i koszty sprzedaży.

Odrębną pozycję układu kalkulacyjnego kosztów stanowią straty na brakach.

Cechą charakterystyczną układu kalkulacyjnego kosztów jest nie tylko to, że ujmuje on poszczególne pozycje kosztów, lecz również to, że łączy niektóre pozycje w bardziej złożone kategorie. Najistotniejszą z nich jest techniczny koszt wytworzenia, za pomocą którego dokonuje się wyceny wyrobów gotowych i produkcji nie zakończonej. Techniczny koszt wytworzenia obejmuje koszty bezpośrednie i koszty wydziałowe.

Typowy zakres pozycji kalkulacyjnych kosztów jest następujący:

1)    materiały bezpośrednie,

2)    paliwo i energia na cele technologiczne,

3)    koszty zakupu,

4)    płace bezpośrednie,

5)    narzuty na płace,

6)    inne koszt bezpośrednie,

7)    koszty wydziałowe,

8)    techniczny koszt wytworzenia (1 - 7),

9)    koszty zarządu,

10) zakładowy koszt wytworzenia (8 + 9),

11)    koszty sprzedaży,

12) całkowity koszt własny sprzedaży (10 + 11).

Koszty, jak wspomniano, wywierają istotny wpływ na wielkość zysku przedsiębiorstwa. W celu ustalenia kwoty zysku należy znać rozmiary przychodów ze sprzedaży i odpowiadające tym przychodom koszty. Jest to ważne z tego względu, iż nie zawsze