6109463739

Dobre zdanie powinno odpowiadać dobrze pomyślanej myśli. To nie musi być twierdzenie, może to być ocena, wrażenie, jakieś wyrażone pragnienie czy pytanie. Takie zdanie, gdy wypowiedziane lub napisane, pełni jakąś funkcję, sprawia, że ten, kto je słyszy czy czyta, czegoś się dowiaduje, trochę się zmienia, o czymś pomyśli, czasem coś zrobi.

Zdania występują z innymi zdaniami, tworzą wypowiedzi, teksty. Zdania jednych przeplatają się ze zdaniami innych, dając rozmowę, dialog, kłótnię. Zdania zawsze są w jakiejś sytuacji, która ich znaczenie precyzuje, tworząc warunki komunikacji językowej.

Bywa, że zdania same w sobie, oderwane od tego, kto je wypowiedział czy napisał, od innych wcześniej współwystępujących z nimi zdań, wyrwane z kontekstu, wyjęte z sytuacji - dobrze coś mówią w ogóle, tak dobrze, że je powtarzamy, często zapominając, kto je i kiedy powiedział. Są trafne, zabawne, mądre - lub przynajmniej stanowią ciekawe połączenia słów.

Myślimy i mówimy zdaniami. Czasami zresztą nie swoimi.

*

W tej książce są zdania. To oczywiście nic dziwnego, w każdej książce są przecież zdania, na tym właśnie polega książka. Wszystkie książki są ze zdań. Ale ta jest także o zdaniach.

Są tu zebrane zdania, które bardzo wyraźnie istnieją w powszechnej świadomości Polaków, nie tylko w świadomości językowej. Zdania, które są przez nas wielu łatwo rozpoznawalne jako cytaty i które przy tym najczęściej coś o nas, Polakach, mówią - wprost lub pośrednio. Lub które mogą być tak interpretowane i pojmowane.

Wybór ma charakter autorski, subiektywny. Każdy z nas zestawiłby innv 7hińr 1S? naiwA7nipk7\/rh nnkkirh 7rłań Pr7Pnraszam tych, nych, zastąpionych tu przez, ich zdaniem, pomniejsze. Mam jednak nadzieję, że dla wielu, zwłaszcza z mojego pokolenia (a urodziłem się pod koniec pierwszej połowy ubiegłego wieku) i pokoleń sąsiednich, ten zbiór będzie w miarę reprezentatywny. Konfrontowałem go z przyjaciółmi różnych specjalności i sporo zdań znalazło się tu dzięki ich protekcji.

Historycznie granicą jest rok 1970, to, co później, to dla mnie współczesność. Nie wiem, co z późniejszych zdań zostanie na dłużej w naszym zbiorze słów skrzydlatych, co będzie pamiętane i co będzie wpływało na nasze myślenie o nas samych, o naszej kulturze i historii.

Pewna część tych zdań - to fragmenty utworów literackich. Umieściłem tu sporo dużej literatury: wiele Mickiewicza, sporo Sienkiewicza i Słowackiego, trochę Tuwima i Kochanowskiego. Jest nieco cytatów z Krasickiego, Karpińskiego, Fredry, Jachowicza, Wyspiańskiego, Konopnickiej. Mniej, niż sądziłem, znalazłem godnych zamieszczenia cytatów z Norwida, Asnyka i Gałczyńskiego. Próbowałem, ale bezskutecznie, umieścić coś Prusa, Orzeszkowej, Leśmiana, Gombrowicza. Nie wszyscy wielcy pisarze powieści i wierszy byli pisarzami zdań.

Są tu zdania z pieśni i piosenek, które weszły do naszej świadomości często dzięki melodii, ale tu są tylko tekstami. Jest więc Jeremi Przybora, są Osiecka i Młynarski. Są ważne zdania z historii, czasem zanotowane rzeczywiście jako wypowiedziane przez polityków, uczonych, publicystów, zwykłych obywateli, a czasem wymyślone przez tych, którzy kształtowali naszą historyczną świadomość Są też zdania mało poważne, znane nam jednak od dzieciństwa i bliskie.

Brak tu nie tylko zdań z ostatnich kilkudziesięciu lat. Brak też pew-